VELAYET VE KİŞİSEL İLİŞKİ DAVALARI
Velayet davaları, boşanma davasından bagğımsız olarak taraflar evli iken tedbiren,
taraflar boşanmışlarsa daha sonrasında degğişen şartlar dikkate alınarak, velayetin
kaldırılması, degğiştirilmesi, velayet sahibi oülduü ise askıda kalan velayetin sagğ kalana tevdi
edilmesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Kişisel ilişki davaları ise velayet sahibi olmayan eş
ile çocuk arasında kişisel ilişkinin kurulması veya bu ilişkinin yeniden duüzenlenmesi
biçiminde açılmaktadır.
Velayet davaları kamu duüzeni ile ilgilidir. Taraflar delil sunabilecekleri gibi haâkim de
re’sen delil toplayabilecektir.
Araştırılması Gereken Hususlar ve Deliller
Velayet ve kişisel ilişki davalarında genel olarak deliller;
Tanık,
Boşanma davası dosyası,
Daha oünce aynı taraflar arasında verilen kararlar var ise dava dosyaları,
Çocuk teslimine ilişkin icra dosyaları,
OÜzellikle çocugğa karşı şiddet ya da cinsel istismar iddiaları ile ilgili ceza davaları
var ise buna ilişkin dosyalar,
Pedagog, psikolog ve sosyal hizmet uzmanlarından alınacak bilirkişi raporları,
Tarafların ekonomik ve sosyal durumları ile ilgili zabıta araştırmaları, maaş ve
gelire ilişkin resmi belgeler,
Şeklinde sayılabilir.
Araştırılması gereken hususlar ise aşagğıdaki şekilde oüzetlenebilir.
Bu davalarda aile mahkemeleri goürevlidir. Aile mahkemesi olmayan yerlerde
asliye hukuk mahkemesi “Aile Mahkemesi” sıfatı ile soüz konusu davalara
bakmalı ve bu husus mutlaka zabıtlarda belirtilmelidir.
Velayet davalarında yetki velayet sahibi olan ana ya da babanın yerleşim yeridir.
Yeni HMK ile çekişmesiz yargı işlerinden sayılmakla bu davalar taraflardan
birinin yerleşim yerinde açılabilir. Yetki kamu duüzeni ile ilgili olmayıp kesin
yetki de degğildir.
Taraf teşkili sagğlanmadan esasa girilmemeli, tebligatlar usuluüne uygun olarak
yapılmalı, savunma hakkı kısıtlanmamalıdır.
Delil listesindeki tuüm deliller zamanında toplanmalı, yargılamayı uzatacak
şekilde parça parça delil toplanmasından kaçınılmalıdır. Gerekirse velayet
konusunda kanaat oluşturacak araştırmalar yapılmalı ve re’sen deliller
toplamalıdır.
Davanın niteligği geregği pedagog, psikolog ve sosyal hizmet uzmanlarından goüruüş
alınmalıdır. Tarafların kabuluü ya da taraflarca yapılmış anlaşmalar var ise
bununla haâkimin bagğlı olmadıgğı unutulmamalıdır.
Velayetin kamu duüzeni ile ilgili olmasının sonucu olarak boşanmaya ya da
evlenmenin iptaline karar veren haâkimin aynı zamanda nuüfus kayıtlarına
goüre tarafların çocugğu var ise bunların velayetini ve digğer eş ile kişisel ilişki
kurulması hususlarını da duüzenlemesi gerekir.
Velayetin kamu duüzeni ile ilgili olmasının başka bir sonucu da; haâkim velayeti
taraflardan hiçbirisine vermeyerek, ikisinden de kaldırılmasına ve çocugğa
vasi atanmak uüzere sulh hukuk mahkemesine ihbarda bulunulmasına da
karar verebilir.
Velayet ve kişisel ilişki ile ilgili mahkeme kararları teknik anlamda kesin huükuüm
oluşturmaz. Degğişen şartlara goüre her zaman yeniden duüzenlenmesi
istenilebilir. Mahkemece kesin huükuüm nedeniyle ret kararı verilmeyerek,
taraflardan delilleri sorulmalı, deliller toplanmalı ve uzmanlardan goüruüş
alınarak uygun bir karar verilmelidir.
Uygulamada Sıkça Hataya Düşülen ve Bozma Nedeni Yapılan Konular
Yapılan goüruüşmeler, paydaş analizleri, ilgili Yargıtay kararları, birlikte
degğerlendirildigğinde;
Taraf teşkili sagğlanmadan eksik hasımla yargılama yapılması,
Gerektigği halde haâkimin velayet konusunda kanaat oluşturacak araştırma
yapmaması ve re’sen delil toplamaması,
Velayet ve kişisel ilişki ile ilgili mahkeme kararları teknik anlamda kesin huükuüm
oluşturmadıgğından, mahkemece kesin huükuüm nedeniyle ret kararı verilmesi,
Davaya aile mahkemesi olarak bakıldıgğının yazılmaması,
Bozma nedeni yapılmakta, karar sadece davaya aile mahkemesi sıfatı ile bakılmadı
diye bozularak mahalline çevrilmekte ve yeniden duruşma açılıp aile mahkemesi soüzcuügğuü
eklenip karar verilmekte, tekrar tebligat ve Yargıtay aşamalarından geçmekte bu şekilde
yargılama uzamaktadır.