Önödeme
Önödeme de, mağdurun suçtan doğan zararının giderilmesini amaçlar.
2016-6763 sK ile değişik düzenleme aşağıdaki şekildedir:
Madde 75- Önödeme: Uzlaşma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adlî para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı altı ayı aşmayan suçların faili; Adlî para cezası maktu ise bu miktarı, değilse aşağı sınırını, hapis cezasının aşağı sınırının karşılığı olarak her gün için otuz Türk Lirası üzerinden bulunacak miktarı, hapis cezası ile birlikte adlî para cezası da öngörülmüş ise, hapis cezası için bu fıkranın (b) bendine göre belirlenecek miktar ile adlî para cezasının aşağı sınırını soruşturma giderleri ile birlikte Cumhuriyet savcılığınca yapılacak tebliğ üzerine on gün içinde ödediği takdirde hakkında kamu davası açılmaz.
Taksirli suçlar hariç olmak üzere, önödemeye bağlı olarak kovuşturmaya yer olmadığına veya kamu davasının düşmesine karar verildiği tarihten itibaren beş yıl içinde önödemeye tabi bir suçu işleyen faile bu fıkra uyarınca teklif edilecek önödeme miktarı yarı oranında artırılır (TCK 75/1).
Özel kanun hükümleri gereğince işin doğrudan mahkemeye intikal etmesi halinde de fail, hakim tarafından yapılacak bildirim üzerine birinci fıkra hükümlerine göre saptanacak miktardaki parayı yargılama giderleriyle birlikte ödediğinde kamu davası düşer (TCK 75/2).
Cumhuriyet savcılığınca madde kapsamına giren suç nedeniyle önödeme işlemi yapılmadan dava açılması veya dava konusu fiilin niteliğinin değişmesi suretiyle madde kapsamına giren bir suça dönüşmesi halinde de yukarıdaki fıkra uygulanır (m.75/3).
Suçla ilgili kanun maddesinde yukarı sınırı altı ayı aşmayan hapis cezası veya adli para cezasından yalnız birinin uygulanabileceği hallerde ödenmesi gereken miktar, yukarıdaki fıkralara göre adli para cezası esas alınarak belirlenir (TCK 75/4).
Bu madde gereğince kamu davasının açılmaması veya ortadan kaldırılması, kişisel hakkın istenmesine, malın geri alınmasına ve müsadereye ilişkin hükümleri etkilemez (TCK 75/5).
Bu madde hükümleri; a) Bu Kanunda yer alan; Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (98 inci maddenin birinci fıkrası), genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (madde 171), çevrenin taksirle kirletilmesi (182 nci maddenin birinci fıkrası), özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (264 üncü maddenin birinci fıkrası), suçu bildirmeme (278 inci maddenin birinci ve ikinci fıkraları), suçları, 6831 sayılı Orman Kanununun 108 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan suç bakımından da uygulanır.
Bu fıkra kapsamındaki suçların beş yıl içinde tekrar işlenmesi halinde fail hakkında aynı suçtan dolayı önödeme hükümleri uygulanmaz (TCK 75/6).
Ödemede bulunulması üzerine verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlar ile düşme kararları, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir (TCK 75/7)
Adli kontrol
CMK 109 ve devamı maddelerde düzenlenen adli kontrolde de zararın giderilmesi söz konusu olabilir.
Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar
Kısa süreli hapis cezasının seçeneği olan yaptırımlar arasında da mağdurun zararının giderilmesi vardır (TCK 50)
Hapis cezasının ertelenmesi
Hapis cezasının ertelenmesinde de (TCK 51) mağdurun zararının giderilmesi düşünülmüştür.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi
Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin (CMK 171/2) koşullarından biri, mağdurun zararının giderilmesidir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunda da zararın giderilmesi veya uyuşmazlığın klasik ceza muhakemesi yolundan tefrik (diversion) fikri vardır. HAGB konusundaki açıklamalar ilerde yapılacaktır.
Arabuluculuk
Hukuk muhakemesi açısından ise, “arabuluculuk” aynı ilkeleri içeren bir kurumdur.
Vergi hukukunda uzlaştırma
Vergi Hukukunda uzlaştırma; ikmalen, görev gereği veya yönetimce yapılan tarhiyat konusu vergi ve cezalarda, yükümlü ile yönetim arasında vergi ve cezada belli bir indirim yapılarak uyuşmazlığı yargı organlarına gitmeden çözümlemeye çalışan bir yönetim işlemidir.
Avukatlık Kanunundaki düzenleme
Avukatlık Kanununun 35/A maddesi şöyledir: “Avukatlar dava açılmadan veya dava açılmış olup da henüz duruşma başlamadan önce kendilerine intikal eden iş ve davalarda, tarafların kendi iradeleriyle istem sonucu elde edebilecekleri konulara inhisar etmek kaydıyla, müvekkilleriyle birlikte karşı tarafı uzlaştırmaya davet edebilirler.
Karşı taraf bu davete icabet eder ve uzlaştırma sağlanırsa, uzlaştırma konusunu, yerini, tarihini, karşılıklı yerine getirmeleri gereken hususları içeren tutanak, avukatlar ile müvekkilleri tarafından birlikte imza altına alınır. Bu tutanaklar 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesi anlamında ilam niteliğindedir.”
Türkiye Barolar Birliği başkanlığı Avukatlık Kanununun 35/A maddesi hükmüne göre uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden olan uzlaşma yönteminde uygulanacak usul ve esasları belirleyen bir yönetmelik hazırlamıştır. Resmi Gazetenin 14 Nisan 2017 tarihli nüshasında yayınlanan Türkiye Barolar Birliği Uzlaşma Sağlama Yönetmeliği hükümlerine göre taraflar uzlaşmaya başvurmak, süreci devam ettirmek ve sonuçlandırmak konusunda tamamen serbest olup, süreç boyunca eşit haklara sahiptir (m.5).
Taraflar ve avukatlar aksini kararlaştırmadıkça uzlaşma sürecinde sadece bu süreç için hazırlanıp kendisine sunulan, iletilen elde edilen bilgi ve belgeler ile her türlü kayıtlar gizlidir (m.6/1). Uzlaşma görüşmeleri sırasında, tarafların veya avukatların beyan ve ikrarları uzlaşma sağlanmadığı takdirde geçerli olmayıp, sonraki davalarda aleyhe delil olarak kullanılamaz, avukatlar ve taraflarca açıklanamaz (m.6/2).
TBB Yönetmeliği 3 üncü bölümünde uzlaşma sağlayan avukatların hak ve yükümlülüklerini de düzenlerken avukatların uzlaşma konusunda müvekkilleri özendirme ve süreç konusunda aydınlatma yükümü bulunduğunu vurgulamıştır (m.10). Yönetmelikte uzlaşma süreci de düzenlenmiş ve uzlaşma davetinin yapılması (m.12), görüşmelerin yapılması (m.14) ve uzlaşma tutanağının düzenlenmesi (m.15) ayrıntılı olarak düzenlenmiş, TBB‟ye Avukatlık Kanununun 35A maddesi konusunda toplumu ve avukatları bilgilendiren tanıtım çalışmaları yapma yükümlülüğü ile (m.16) barolara uzlaşma görüşmeleri için yer sağlama yükümlüğü getirirken (m.17), 2002 tarihli TBB Avukatlık Kanunun Yönetmeliğinin 16 ve 17 inci maddelerini yürürlükten kaldırmıştır.
ÖNEMLİ UYARI: Bu makale, Av. Metin Polat tarafından www.metinpolat.av.tr için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi makalenin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan makalenin bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder. Aykırı hareket edenler hakkında işlem başlatılır. Devamı...
