Uyuşmazlıkların Yargı Aşamasında Çö­zümü

Sosyal güvenliğe ilişkin uyuşmazlıkların idari yoldan çözümle­nememesi halinde yargı yoluna başvurulması da mümkündür. Ayrıca idari yollar (itiraz yolu) tüketilmeksizin yargı yoluna başvurmak mümkün değildir. 5510 sayılı Kanun’un 101. maddesine göre; Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.

5510 sayılı Kanun’da uyuşmazlıkların yargı aşamasında çözümü­ne ilişkin olarak düzenlenmiş hükümler ise aşağıdaki gibidir;

• 5510 sayılı Kanun’un 83. maddesinin beşinci fıkrasına göre; işverenler ile 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar, tehlike sınıf ve dere­cesi ile prim oranı hakkında Kurumca yapılacak yazılı bildirimi aldık­tan sonra bir ay içinde Kuruma itiraz edebilir. İlgililer, Kurumun kara­rı üzerine, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili mah­kemeye başvurabilir. Kuruma itiraz edilmesi veya mahkemeye baş­vurulması, primlerin takip ve tahsilini durdurmaz.
• 5510 sayılı Kanun’un 85. maddesinin üçüncü fıkrasına ve 86. maddesinin yedinci fıkrasına göre; işveren, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazın reddi halinde işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz.
• 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesine göre; İdarî para cezaları­na ilişkin itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden iti­baren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir.
• Kurumun prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usûlü Hakkında Kanunun uygulamasın­dan doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı bi­riminin bulunduğu yer iş mahkemesi Yetkili iş mahkemesi­ne başvurulması alacakların takip ve tahsilini durdurmaz.
• 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin dokuzuncu fıkrasına gö­re; aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hiz­metlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mah­kemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır.

Görüldüğü üzere sosyal parafıskal yükümlülüklere ilişkin uyuş­mazlıkların yargı yoluyla çözümlenmesinde yetkili asli merci iş mah­kemesidir. 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’na göre iş mahkemele­rince verilen nihaî kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Şu ka­dar ki, para ile değerlendirilemeyen dava ve işler hakkındaki kararlar hariç, miktar veya değeri bin lirayı geçmeyen davalar hakkındaki nihaî kararlar kesindir. İstinaf yoluna başvurma süresi, karar yüze karşı ve­rilmişse nihaî kararın taraflara tefhimi, yokluklarında verilmiş ise teb­liği tarihinden itibaren sekiz gündür. İstinaf; ilk derece mahkemelerin­den verilen hükümlere karşı, hem hukuki hem de maddi inceleme ya­pılması amacıyla başvurulan kanun yolu’dur. Temyiz kanun yolunda sadece ilk derece mahkemesinin son kararının hukuka uygunluğu in- celenirken(hukuki inceleme), istinaf yolunda hukuki inceleme yanısıra maddi inceleme de yapılabilir. Yani temyiz’de Yargıtay ilk derece mahkemesi kararını sadece onaylar veya bozarken istinaf yolunda bölge adliye mahkemesi ilk derece mahkemesinin yerine geçip maddi inceleme de yaparak yeniden karar da verebilir.

Bölge adliye mahkemesinin para ile değerlendirilemeyen dava ve işler hakkındaki kararları ile miktar veya değeri beşbin lirayı geçen davalar hakkındaki nihaî kararlara karşı tebliğ tarihinden başlayarak sekiz gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.

Kanun yoluna başvurulan kararlar, bölge adliye mahkemesi ve Yargıtayca iki ay içinde karara bağlanır. Yargıtay’ın kararlarına karşı karar düzeltme yoluna başvurulamaz.

Bunun yanı sıra idari para cezalarında yetkili merci idare mah­kemeleri olarak belirlenmiştir. İdare mahkemesinde tek hakimle çö­zümlenmiş olan idari para cezalarına ilişkin uyuşmazlıklar hakkında muhatap veya Kurum tarafından bölge idare mahkemelerine itirazda bulunulabilir. İdare mahkemelerinin verdikleri nihaî kararlara karşı iti­raz süresi, tebliğ tarihini izleyen günden itibaren otuz gündür. İdare mahkemeleri tarafından verilen nihai kararlar Danıştay’da temyiz yo­luyla incelenir ve karara bağlanır. İdare mahkemelerinin nihai kararla­rına karşı tebliğ tarihini izleyen otuz gün içinde Danıştay’da temyiz yoluna başvurulabilir.