Hizmet Tespit Yöntemleri

Fiilen Hizmet Tespiti

Fiilen tespit en geniş şekliyle, çalışmaları 5510 sayılı Kanun kap­samına girecek nitelikteki sigortalıların, işverenlerince Kurum’a bildirilmediğinin ya da eksik bildirildiğinin anlaşılması durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişi tarafından veya kontrol memurlarınca ya da genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idarelerin denetim elemanları tarafından işyerinde eylemli olarak çalışırken görülmeleri sonucunda yerel denetim tutanağına kaydedilmeleri şeklinde tanımla­nabilir.

5510 sayılı Kanunun 59. maddesinin ikinci fıkrasına göre; Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevle­ri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemler, yemin hariç her türlü delile dayandırılabilir. Bunlar ta­rafından düzenlenen tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.

5510 sayılı Kanun’u 86. maddesinin yedinci ve sekizinci fıkra­sında;

“Kurum ’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurların­ca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından ya­pılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incele­meler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tara­fından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan si­gortalılara ait olup, bu Kanun uyarınca Kurum ’a verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler Kurum ’ca re ’sen düzenlenir ve muhteviyatı sigorta primleri Kurum ’ca tespit edilerek işverene tebliğ edilir…

Kurum ‘un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işyerinde fiilen yapılan tespitlerden ve kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incele­melerden kayıt ve belgelere dayanmaksızın çalıştığı belirlendiği halde, hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının Kurum ’a bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yö­nelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınır… ”

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 26. maddesine göre; Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarının işyerinde yap­tıkları durum tespiti sırasında, sigortalı, işyerinde çalışan diğer sigorta­lılar, işyeri mahallinde bulunanlar veya işveren beyanına dayanılarak yaptıkları ve tespit tarihinden önceki bir yıllık süreye ilişkin hizmetler de sigortalılıkta dikkate alınır.

Yukarıda yer verilmiş olan mevzuat hükümlerinden de anlaşıla­cağı üzere fiilen yapılan tespitlerde; tutanakta bir yıldan fazla öncesine ait bir tarih düzenlenmiş olsa bile, en fazla tespit tarihinden bir yıl ön­ceki süreler dikkate alınmaktadır. Bir yıldan daha fazla sürelere ait tespitler hizmet olarak değerlendirmeye alınmayacağından, söz konu­su süreler için yetkili mahkemeye hizmet tespit davası açılması ge­rekmektedir.

5510 sayılı Kanun’a göre işyerinde çalıştığı fiilen tespit edilen si­gortalının geriye dönük bir yıllık hizmetinin tespiti için herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. Oysaki Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeli- ği’nde çalıştığı fiilen tespit edilen sigortalıya geriye dönük bir yıllık hizmet kazandırabilmek belli koşulların varlığı halinde mümkün ola­bilmektedir. 5510 sayılı Kanun bu yönüyle hizmet tespiti açısından si­gortalıların yararına görünse de bahse konu kanuna bir bütün olarak baktığımızda kendi içinde çelişki barındırmaktadır. Şöyle ki; 5510 sa­yılı Kanun’un “Kurumun Denetleme ve Kontrol Yetkisi” başlıklı 59. maddesinde; Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını do­ğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin, yemin hariç her türlü delile dayandırılabileceği, bunlar tarafından düzenlenen tutanakların ise aksı sabit oluncaya kadar geçerli sayılacağı belirtilmektedir. Hal böyle iken aynı Kanun’un 86. maddesinde belirtilen ve aynı denetim elemanla rınca düzenlenen tutanakların hizmet tespiti açısından geriye dönük sadece bir yılını geçerli saymak olaya hukuksal olarak delil kavramı açısından bakıldığında bir çelişkidir .

Ayrıca, sigortasız çalıştırılan işçinin, geriye dönük çalışmalarının mevcut olduğunun, yeterli delil ve bulgularla ortaya konması, deneli min pratiğinde son derece zordur. İşyerlerinde yapılacak denetimlerde, sigortasız olarak çalıştırıldığı tespit edilen işçiler, geriye dönük olarak ne kadar süre çalışmış olurlarsa olsun, sadece bir gün üzerinden kayıt altına alınabileceklerinden, sigortasız işçi çalıştırmak, işveren açısın­dan son derece cazip bir duruma gelmektedir.

Kayden Hizmet Tespiti

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 26. maddesine göre; Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca, işyeri kayıtla­rının incelenmesi sonucunda yapılan tespitlerden çalıştığı belirlendiği halde, hizmetleri Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirildiği sapta­nan sigortalıların geriye yönelik hizmetleri dikkate alınır.

Yukarıda da belirtildiği üzere fiilen yapılan tespitlerde sigortalıla­ra verilecek hizmet süresi açısından bir sınırlama getirilirken, kayden tespitler ile kamu kurum ve kuruluşlarından alınan bilgi ve belgelere göre yapılan işlemlere herhangi bir sınırlama getirilmemiştir.

Kayden tespitlerde tek bir belgeye dayanılarak hizmet kazandı­rılması, haksız hizmet kazandırılmasına neden olabileceği gibi, işve­ren yönünden de önemli idari para cezası ve prim tahakkuku ile karşı kaşıya kalmasına neden olacaktır. Bu nedenle, gerçeğe aykırı sigortalı­lık süresi edinme durumlarının önlenmesi ve sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için tek bir kanıtla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde her türden kanıtın göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Kayden hizmet tespitlerinde denetim elemanları tarafından dikka­te alınacak belgeleri aşağıdaki şekilde sıralamamız mümkündür;

Ücret Tediye Bordrosu

İşverenler, Kuruma verdikleri prim belgesinde yazılı olanları doğ­rulayıcı nitelikte olmak ve 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin beş numaralı alt bendinde sayılan husus­ları içerecek şekilde aylık ücret tediye bordrosu düzenlemekle yükümlüdürler. Söz konusu madde hükmüne göre aylık ücret bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalı­nın adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret öde­nen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alın­dığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur.

İşyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti (aylık, haftalık, gündelik, saat veya par­ça başı ücreti), ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalı­nın imzasını ihtiva etmeyen ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır. Ücretlerin ve diğer ödemelerin makbuz mukabilinde veya banka aracılığı ile yapılması hâlinde ücret tediye bordrosunda imza şartı aranmaz.

Tehlike sınıfları farklı olan işyerlerinde çalışan sigortalıların aylık ücret tediye bordroları işverence ayrı ayrı düzenlenir.

Defterler

Vergi Usul Kanununda tutulması zorunlu olan defterler belirlen­miştir. Buna göre, bilanço esasında aşağıdaki defterler tutulur:

1. Yevmiye defteri;
2. Defterikebir;
3. Envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri)

İşletme hesabı esasında ise işletme hesabı defteri tutulur. Serbest meslek erbabları tarafından tutulan defter ise serbest meslek kazancı defteridir.

Aşağıda yazılı defterlerin tasdik ettirilmesi mecburidir:

1. Yevmiye ve envanter defterleri;
2. İşletme defteri;
3. Çiftçi işletme defteri;
4. İmalat ve İstihsal Vergisi defterleri; (Basit İstihsal Vergisi del
5. Nakliyat Vergisi defteri;
6. Yabancı nakliyat kuramlarının hasılat deften,
7. Serbest meslek kazanç defteri;

Yukarıda yazılı defterleri kullanacak olanlar, bunları aşağıda ya­zılı zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar:

1. Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılm ağı yıldan önce gelen son ayda;
2. Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit cdılcııhı, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda,
3. Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni biı ınükdlc fiyete girenler işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete m me tarihinden önce;
4. Vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden başlıyarak on gün içinde;
5. Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısiyle veya sair sebepleı le yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanma ya başlamadan önce.

Vergi Usul Kanunu’nun 222. maddesine göre, defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Ba­kanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yenilet­meye mecburdurlar.

Defterler, iş yerinin, iş yeri olmıyanlar için ikametgahın bulundu­ğu yerdeki noter veya noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar, men­kul kıymet ve kambiyo borsasındaki acentalar için borsa komiserliği tarafından tasdik olunur.

Tasdik makamı, bu Kanuna göre tasdike getirilen defterleri sosyal güvenlik ile ilgili kuruluşların mevzuat hükümlerine bağlı kalmaksızın tasdik eder.

Defterler anonim ve limited şirketlerin kuruluş aşamasında, şirket merkezinin bulunduğu yer ticaret sicili memuru veya noter tarafından tasdik edilir.

Noterlerin yapacağı tasdik şerhleri ile anonim ve limited şirketle­rin kuruluşu aşamasında ticaret sicili memurlarınca da yapılacak tas­dik şerhleri defterin ilk sayfasına yazılır ve aşağıdaki malûmatı ihtiva eder.

Defter sahibinin;

1. Gerçek kişilerde başta soyadı sonra öz adı (Müessesenin varsa maruf unvanı da ayrıca ilave olunur);
2. Tüzel kişilerde unvanı;
3. İş adresi;
4. İş veya meslekin nev’i;
5. Defterin nev’i;
6. Defterin kaç sayfadan ibaret olduğu;
7. Defterin kullanılacağı hesap dönemi;
8. Defter sahibinin bağlı olduğu vergi dairesi;
9. Tasdik tarihi;
10. Tasdik numarası;
11. Tasdiki yapan makamın resmi mühür ve imzası.

Defterler aşağıdaki şekilde tasdik olunur:

1. Ciltli defterlerin tasdik esnasında sayfalarının sıra numarasıyla teselsül ettiğine bakılarak, bu sayfalar teker teker tasdik makamının resmi mühürü ile mühürlenir.
2. Müteharrik yapraklı yevmiye defteri kullanmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilen müesseseler bir yıl içinde kullanacakla rını tahmin ettikleri sayıda yaprağı yukardaki esaslara göre tasdik etli rirler. Tasdikli yapraklar bittiği takdirde, yeni yapraklar kullanılmadan evvel tasdike arzolunur.

Bunların sayfa numaraları tasdikli yaprakların sayfa numaralanın takiben teselsül ettirilir. Tasdik makamı, ilave yaprakların sayısını ilk tasdik şerhinin altına kaydeder ve bu kaydı usulüne göre tasdik eder.

Faturalar

Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borç­landığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.

Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur:

1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası;
2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası;
3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve he­sap numarası;
4. Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı;
5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, (Malın alıcı­ya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşman veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması şarttır.)

Faturanın düzenlenmesinde aşağıdaki kaidelere uyulur:

1. Faturalar sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir. Aynı mües- sesenin muhtelif şube ve kısımlarında her biri aynı numara ile başla­mak üzere ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde bu faturaları şube ve kısımlarına göre şube veya kısmın isimlerinin yazılması veya özel işa­retle seri tefriki yapılması mecburidir.
2. Faturalar mürekkeple, makine ile veya kopya kurşun kalemi ile doldurulur.
3. Faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenir. Birden fazla örnek düzenlendiği takdirde her birine kaçıncı örnek olduğu işa­ret edilir.
4. Faturaların baş tarafında iş sahibinin veya namına imzaya me­zun olanların imzası bulunur.
5. Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azamî yedi gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır.
6. Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesinin birinci fıkrasına göre fatura düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve soyadı ile bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarasının doğruluğundan so­rumludur. (Ancak bu sorumluluk, aynı maddenin 2 nci fıkrasının uy­gulandığı halleri kapsamaz.) Fatura düzenleyenin istemesi halinde müşteri kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek zorundadır.

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilen­lerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:

1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
2. Serbest meslek erbabına;
3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;
4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
5. Vergiden muaf esnafa.

Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.

Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tesbit edilenlerden ve defter tutmak mecburi yetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıklaı ı iş bedelinin 2011 yılı için 700 TL’yi geçmesi veya bedeli 700 TL’deıı az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir.

Gider Pusulası

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilen­lerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin, vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fa­tura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eş­yalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.

Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüs­hası işi yapana veya malı satana tevdi olunur.

Diğer Belgeler

Kayden tespitlerde denetim elemanları tarafından dikkate alınabi­lecek diğer belgeleri ise aşağıdaki şekilde sıralamamız mümkündür;

• Müstahsil makbuzu
• Serbest meslek makbuzu
• Perakende satış fişi
• Yolcu taşıma biletleri
• Sevk irsaliyesi
• Taşıma irsaliyesi
• Günlük müşteri listesi
• Yolcu listesi
• Haberleşme evrakı
• Karar defterleri

Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Hizmet Tespiti

5510 sayılı Kanunun 59. maddesinin yedinci fıkrasına göre; Ka­mu idarelerinin denelim elemanları kendi mevzuatı gereğince işyerle- tırılanların sigortalı olup olmadığını da tespit ederek, sigortasız çalıştı­rılanları Kurum’a bildirmek zorundadır. Bu kurumlar ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanun’a göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya si­gortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kurum’a bildirirler. Kurum bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapar. İlgililerin itiraz hakları saklı­dır.

Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesine göre; kamu idarelerinin denetim elemanları, kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, işyerlerinde çalış­tırılanların Kanun gereği sigortalı olup olmadığını tespit ederek sigor­tasız çalıştırılanların ve Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin tespitlerini en geç bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirir­ler.

Sigortalı olması gerekenlerin sigortasız çalıştırıldığının veya si­gortalı olması gerekenlerin Kurum’a bildirimi yapılmadığının ya da sigortalı gün sayılarının ve prime esas kazanç tutarlarının eksik bildi­rildiğinin tespit edilmesi durumunda, örneği Kamu İdarelerinin Dene­tim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmeliği ekinde bulunan fiili tespit veya kayıt inceleme tutanağı düzenlenerek, bağlı bulunduğu birimin üst yazısı ekinde tespit yapılan işyerinin bulunduğu Kurum’un ilgili ünitesine intikal ettirilir.

Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yukarıda belirtilen tes­pitler dikkate alınarak, işyerinde fiilen veya kayden çalıştırıldığı tespit edilen sigortalılar ile sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin fiili tespit veya kayıt inceleme tutanağı, ilgili ünite tarafından Kurum mevzuatı na uygun olarak işleme alınır. Fiili tespit veya kayıt inceleme tutana­ğında eksiklik olması halinde, eksikliklerin kamu idaresinin denetim elemanlarınca tamamlanması amacıyla, tutanak bir yazı ekinde ilgili şundan gelen yazıda belirtilen tespitler hakkında ayrıca denetim ya­pılmaksızın işlem yapılır.

Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan soruşturma, denetim ve incelemelerden; kayıt ve belgelere dayanmaksızın çalıştığı belirlendiği halde, prime esas gün sayıları veya prime esas kazançları Kuruma bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançları­nın, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı Kurumca yapılacak değerlendirmeden sonra dikkate alı­nır.

Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan tespitler dikka­te alınarak, fiilen veya kayden çalıştırıldığı tespit edilen sigortalıların Kuruma bildirilmeyen ya da eksik bildirilen sigortalı gün sayıları ve prime esas kazançları ile ilgili olarak;

1. Sigortalı işe giriş bildirgeleri,
2. Aylık prim ve hizmet belgesi,

bir aylık süreli tebligat ile işverenden, alt işverenden veya sigorta­lıyı geçici olarak devralan işverenden istenir. Denetime konu işyerinin Kurumda tescilli olmadığının da tespit edilmesi halinde, işyeri bildir­gesi de aynı şekilde işverenden istenir.

Kuruma verilmesi gereken belgelerin, yapılan tebligata rağmen bir ay içerisinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belge­ler Kurumca re’sen düzenlenir. Bu belgelerin Kurumca re’sen düzen­lenmesi işverenlerin bu belgeleri Kuruma verme yükümlülüğünü orta­dan kaldırmaz.

Belirtilen belgelerin muhteviyatı primler, 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesi de dikkate alınmak suretiyle ünitece re’sen hesaplanarak işverene tebliğ olunur.

İşveren, tahakkuk ettirilen prim ve diğer Kurum alacaklarını teb­liğ tarihinden itibaren bir ay içinde öder. Kamu idarelerinin denetim elemanlarının tespitleri ile ilgili olarak Kurum alacasının tahsilinde. zaman aşımı süresi, soruşturma, denetim ve inceleme sonuçlarının Ku­ruma intikal ettiği tarihten itibaren on yıl olarak uygulanır.

Tebliğ edilen prim borcuna itiraz edilmesi, itirazın incelenerek komisyonca karara bağlanması ve maddi hataların değerlendirilmesi ile itiraz sonucunda komisyonca alınan karara karşı dava açılması iş­lemleri, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde belirtilen usul ve esaslara göre yürütülür.

Kamu Kuruluşlarından Alınan Bilgi ve Belgelere Göre Hizmet Tespiti

Sosyal güvenlik mevzuatımız uyarınca hizmet tespiti kamu ku­rum ve kuruluşlarından alınan bilgi ve belgeler vasıtasıyla da yapıla­bilmektedir. Nitekim 5510 sayılı Kanun’u 86. maddesinin yedinci fık­rasına göre; Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş me­murlarınca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtla­rından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanla­rınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile banka­lar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan sigortalılara ait olup, bu Kanun uyarınca Kurum’a verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler Kurum’ca re’sen düzenle­nir ve muhteviyatı sigorta primleri Kurum’ca tespit edilerek işverene tebliğ edilir.

Bilgi istenebilecek kamu kurum ve kuruluşları, genel bütçeli, katma bütçeli, fon bütçeli, döner sermaye bütçeli, özel bütçeli ve özerk bütçeli kurum ve kuruluşlardır. Kamu kurum ve kuruluşlarından bilgi ve belge istenmesi 5510 sayılı Kanun’un 8., 90. ve 100. maddele­rinde düzenlenmiştir.

5510 saydı Kanun’un 100. Maddesine Göre Bilgi ve Belge İsteme

5510 sayılı Kanun’un 100. maddesine göre; Bilgi ve belgelerin is­tenmesi, Kurum tarafından kişilerin sosyal güvenliklerinin sağlanması.

21.07.1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanuna göre Kurum alacaklarının takip ve tahsili ile 5510 sayılı Kanunla Kuruma verilen görevlerin ye­rine getirilmesiyle sınırlıdır.

Bilgi ve belgeler; bankalar, döner sermayeli kuruluşlar ve diğer gerçek ve tüzel kişilerden doğrudan, münferit olarak istenenler hari­cinde kamu idareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan ise yapılan protokoller çerçevesinde istenir.

Bilgi ve belgeler istenirken veya verilirken, Devletin güvenliği ve temel dış yararlarına karşı ağır sonuçlar doğuracak haller ile özel ve aile hayatının gizliliği ve savunma haklarına ilişkin hükümler göz önünde bulundurulur.

Kuramca istenen bilgi ve belgelerin verilmesinde, özel kanunlar­daki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaz.

Yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar,

1. İstenecek bilgi ve belgeleri sürekli ve/veya belli aralıklarla vermekle,
2. Bilgileri elektronik ortamda görüntülenmesini sağlamakla,
3. Görüntülenen bilgilerin güvenliğini sağlamakla,
4. Muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü belge ile vermek zorunda oldukları bilgilere ilişkin mikrofîş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamdaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya ka­yıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm sistem ve şifreleri in­celemek için Kurama ibraz etmekle,Kurumun belirleyeceği süre içerisinde bilgi ve belgelerle ilgili talebe cevap vermekle ve gereken kolaylığı göstermekle,

yükümlüdür.

Kuram, Kanun gereğince;

1. Her türlü bilgi ve belgenin internet, elektronik ve benzeri or­tamda gönderilmesi hususunda gerçek ve tüzel kişilerin zorunlu tu-
2. Kuruma verilmesi gereken her türlü belge, bildirge ve taahhüt­nameleri diğer kamu idarelerine ait formlarla birleştirilmesini ve söz konusu belgeleri kamu idarelerinin internet ve elektronik bilgi işlem ortamından alınmasını,
3. Kamu idarelerine yapılmış bildirimlerin Kuruma verilmiş sa­yılmasını,
4. Kanun uygulaması ile ilgili olarak işveren, sigortalı ve diğer kurum, kuruluş ve kişilerin talepleri üzerine veya resen düzenleyecek­leri her türlü bilgi ve belgelerin bilgi işlem ortamında oluşturulmasını,
5. (4) bendinde sayılan bilgi ve belgelerin sadece internet ve ben­zeri ortamda ilgili kişilere verilmesini,

kararlaştırmaya yetkilidir.

Bilgi ve belgeleri yapılacak protokolde belirtilen sürede; mücbir sebep olmaksızın vermeyenlere Kanunun 102. maddesinin birinci fık­rasının (i) bendi gereğince aylık asgari ücretin beş katı tutarında, bilgi ve belgelerin geç verilmesi halinde ise aylık asgari ücretin iki katı tu­tarında idari para cezası uygulanır.

Elektronik ortamda hazırlanacak bilgi ve belgeler, adli ve idari makamlar nezdinde resmi belge olarak geçerlidir.

Belge ve bilgileri, internet, elektronik ve benzeri ortamda gön­dermekle yükümlü tutulan gerçek ve tüzel kişilerin, Kurumun bilgi iş­lem sistemlerinin herhangi bir nedenle hizmet dışı kalması sonucu bil­gi ve belgelerin, protokolde öngörülen sürenin son gününde gönderi- lememesi halinde, sorunların ortadan kalktığı tarihi takip eden beşinci iş gününün sonuna kadar gönderilmesi halinde, söz konusu yükümlü­lükler protokolde öngörülen sürede yerine getirilmiş sayılır.

Bankalar

Gelir ve aylık ödemesi yapan bankalarca;

1. Her ay hesaplar kontrol edilerek, geriye yönelik 6 aylık peri yollarda hareket görmeyen kayıtlar elektronik ortamda Kuruma bildirilir.
2. Bir defaya mahsus ödenmek üzere gönderilen toptan ödemeler ve vereselerin, her ay geriye yönelik 6 aylık periyotlarda kontrol edil­mesi sonucunda ödemesi yapılmayanların tespiti yapılarak elektronik ortamda Kuruma iadesi sağlanır.
3. Gelir ve aylık sahiplerinin maaş hesapları, görüntüleme amaçlı olarak Kuruma açılır.
4. Gelir ve aylık sahiplerine ATM kartı verilirken, bankalarla ya­pılacak sözleşmelerde, “kartla yersiz çekilen tutarların ilgilinin birinci derece akrabalarından tahsil edileceği”ne ilişkin hükmün yer alması sağlanır.
5. Gelir ve aylık ödemesinin kanuni temsilcilere yapılması duru­munda, gerek kanuni temsilci değişiklikleri gerekse temsil sürelerinin sona ermesine ilişkin bilgiler elektronik ortamda Kuruma bildirilir.
6. Hak edilen gelir ve aylıkların Kurum tarafından sehven farklı bir bankaya gönderilmesi ve ödeme yapıldıktan sonra adres değişikliği olması durumunda, bu tür ödemelerin Ziraat Bankası şubelerince ya­pılması sağlanır.
7. Kurumdan gelir ve aylık alanlardan yapılan icra ve diğer kesinti iadelerinin, “icra dairesi”, “kurum adı”, “icra dosya numarası” ve “ke­sinti dönemi” bilgilerini de ihtiva edecek şekilde ve elektronik ortam­da Kuruma bildirilmesi sağlanır.

Bankalarca;

1. Kurumca talep edilmesi halinde, 5510 sayılı Kanunun 60. mad­desi gereğince Kurumca aile içindeki geliri, kişi başına düşen aylık tu­tarı asgari ücretin üçte birinden az vatandaşların bu miktarların üze­rinde banka hesaplarında paralarının bulunup bulunmadığı bilgisinin kimlik bilgileri ile birlikte elektronik ortamda Kuruma verilmesi sağ­lanır.
2. Bankaların veri tabanı kullanılarak,Kuruma borçlarını vade­sinde ödemeyen borçluların, işyeri ve ikamet adresleri ile hesap bilgi­leri ve harekellcıinin Kurumca yetkilendirilen personele internet or-
3. Kurumca, gerekli alt yapının sağlanması ile Kuruma borçlu olanların, bankalardaki hesaplarına elektronik ortamda haciz konula­rak, hacze tabi meblağların Kurum hesaplarına aktarılması sağlanır.
4. Kurumca talep edilmesi ve işveren ile çalışanı arasında sigorta­lılık ilişkisinin tespiti amacıyla, ücret ödemesinin vadesiz mevduat üzerinden yapılması durumunda, mevduat sahibi ve para yatırılan ki­şinin ya da havale ile yapılması durumunda da havale gönderen ile havaleyi alanlara ait kimlik bilgileri Kuruma bildirilir.
5. Tüketici kredisi talebinde bulunan ve bir işyerinde hizmet ak- diyle çalışanlardan istenen maaş ücret bordrosunun Kurumun internet sitesinden ödenen prim miktarları karşılaştırılarak eksik bildirimde bu­lunanların Kuruma bildirilmesi sağlanır.
6. Kuruma borcu bulunanların ticari kredi talepleri Kuruma bildi­rilir.