Soybağı Nasıl Kurulur?

Çocukla, ana ve baba arasında yasada gösterilen koşulların gerçek­leşmesi halinde kurulan, hukuk düzeninin birçok sonuç bağladığı soybağı, Medeni Kanunumuzun en önemli kavramlarındandır.

Yeni Medeni Kanunumuzda, Önceki kanunumuza göre daha çağdaş ve ileri hükümlere yer verilmiş;düzgün soybağı düzgün olmayan soybağı, mali sonuçlu babalık-kişisel (tam) sonuçlu babalık davası ayrı­mı sona erdirilmiş, evlat edinme kurumu yeniden düzenlenmiştir, (md. 282-363)

Soybağına ilişkin davaları, Medeni Kanunumuzdaki birçok davadan ayıran ve onların önemini arttıran özelliklerden başlıcaları şunlardır:

• Bu davalar temel, ana dava konumundadırlar. Başka birçok da­vanın (velayet, nafaka, kişisel ilişki, mirasçılık v. b.) açılabilmesi ve kade­ri soybağına yönelik davaların sonucuna bağlıdır.
• Kamu düzeniyle ilgili kabul edilen soybağı davalarında taraflar ve hakim için getirilmiş özel hükümler (yargılama usûlü hakkında) ka­bul edilmiştir.
• Hakim tarafından re’sen gözetilmesi gereken hakdüşürücü süre­ler içinde açılabilir.
• Davanın tarafları ve ispat kuralları yönünden farklı özellikler gös­

Aile Mahkemelerinin görevine giren davalar içinde, mal rejiminin tasfiyesi davalarıyla birlikte zorluk derecesi yüksek olan davalardandır. Bu davaların mümkün olan en kısa sürede ve en az masrafla bitirilmesi için her davada Öncelikle nelere bakılması gerektiği, Yargıtay’ın kesin bozma nedeni olarak gördüğü noktalar ilgili bölümlerde kısa ve öz ola­rak açıklanmaya çalışılmıştır.

Genel Olarak Soybağının Kurulması

Soybağı dendiğinde çoğu kez akla ana-baba ile çocuk arasında kan bağı ile kurulan ilişki gelirse de bu her zaman doğru değildir. Kanbağı yoluyla kurulan bu genetik bağın, hukuk düzeninin «soybağı» kavra­mıyla ifade ettiği niteliğe kavuşması ancak yasada gösterilen koşulların gerçekleşmesi ile mümkündür.

Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur. Çocuk ile baba arasında soybağı başlıca dört yoldan birisiyle kurulur:

l)Babanın, ana ile evlenmesiyle,

2)Babanın çocuğu tanımasıyla,

3)Hakim hükmüyle (Babalık) hükmü,

4)Akdi yolla kurulan-yapay soybağı olarak da bilinen evlat edinme yoluyla oluşan soybağı. (md.282)

Soybağının Kurulması’nda Yetki

Soybağına ilişkin davalarda taraflara kolaylık sağlamak amacıyla önceki kanunumuzdaki yetki kuralı genişletilmiştir. Bu davalar taraflar­dan birinin dava veya çocuğun doğum sırasındaki yerleşim yerindeki Aile Mahkemesinde açılabilir, (md. 283) Ancak, bu kuralın özellikle soybağının reddi babalık davası için geçerli olduğu, evlat edinmeye iliş­kin davada farklı yetki kurallarının bulunduğu unutulmamalıdır. (Bkz. evlat edinme bölümü)

Soybağının Kurulması’nda Yargılama Usulü

Soybağına ilişkin davalarda Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, aşağıdaki kurallar saklı kalmak kaydıyla uygulanacaktır.

A)Aile Mahkemesi hakimi bu davalarda maddi olguları re’sen araş­tırır ve kanıtları serbestçe takdir eder. (md. 284) Bu kuralın babalık veya soybağının reddi davalarında somut olarak nasıl uygulanacağı ilgili bölümlerde ele alınacaktır. Burada hemen belirtilmesi gereken şudur: Soybağırun reddi, tanıma, babalık davalarının bir kısmında bazı koşulla­rın gerçekleşmesi (karinelerin hangi taraf lehine oluştuğuyla ilgili) veya gerçekleşmemesi (Taraf sıfatının bulunmaması, hak düşürücü sürenin dolmuş olması gibi) halinde hiçbir inceleme yapılmaksızın bu davaların sonuçlandırılması mümkündür.

Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesi için zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemeye rıza göstermekle yükümlüdürler. (Örneğin babalık veya soybağının reddi davasında yapılacak kan, doku, DNA incelemesi gibi) Aile Mahkemesi hakiminin, bu araştırma ve incelemeye rıza göstermeyen tarafı zorlama (örneğin kolluk güçleri yardımıyla zorla araştırma yapılmasını sağlamak gibi) yetkisi bulunmamaktadır. Aile Mahkemesi hakimi ilgiliyi bizzat; öngörülen araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, durum ve koşulla­ra göre bundan beklenen sonucu aleyhine doğmuş sayacağı şeklinde uyarıp bunun sonucunu hatırlatacaktır. Bu uyarıya rağmen gereken araştırmanın yapılmasına rıza göstermeyen ügili, sanki istenen araştır­ma, inceleme yapılmış ve sonuç aleyhine çıkmış gibi değerlendirilecektir. örneğin babalık davasında, babalık karinesi ve diğer koşulların davacı yararına olduğu bir durumda, davalı baba olmadığını, davanın reddini savunmuş bulunsun. DNA tiplemesi ve diğer tıbbi incelemeleri yaptır­maya davalı, yukarıda açıklanan uyarıya rağmen rıza göstermiyorsa; sanki inceleme yapılmış ve sonucunda davalının baba olabileceğine dair rapor verilmiş gibi dava kabul edilip davalının babalığına hüküm kuru­labilecektir, (md. 284/son)