Senedin Zorunlu Unsurları Nelerdir?

• Senet Metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi
• Kayıtsız ve şartsız belli bir bedeli ödemek vaadi.
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise (lehtar) onun adı ve soyadı.
• Senedin tanzim edildiği gün ve yer.
• Senedi tanzim edenin imzası.

BONO ( EMRE MUHARRER SENET ); Belirli bir sürenin sonunda, belirli bir paranın, belirli bir kimseye ödeneceğini belirten senet, ( emre muharrer -yazılı- senet ). (TDK ) Ticari hayatta sıklıkla kullanılan Türk Ticaret Kanunun ikinci bölümünde 776 – 779 arası olmak üzere dört maddeden ibarettir.

Bononun Niteliği: Bono uygulamada poliçeden daha çok karşı­mıza çıkmasına rağmen kanunda poliçeye daha geniş yer verilmiş olup bononun bir takım hükümleri için ise poliçe hükümlerine atıfta bulunulmuştur. TTK 778. maddesinde poliçenin hangi hükümlerinin bonoya uygulanacağı sayılmıştır. En az iki kişi arasında düzenlenir, zorunlu kişi sayısı poliçedekinden bir eksik olup çekteki muhatap bo­noda yoktur. Bonoda asgari bir düzenleyen, bir de alacaklı lehtar bu­lunur. Bono bir sözleşme olmayıp, hukukî niteliği soyut borç ikrarıdır.

BONODA ZORUNLU UNSURLAR

Şekil Şartları: T.T.K. madde 776 da bonoda yer alması gereken unsurlar belirtilmiştir. Buna göre bonoda en az şu bilgilerin bulunması gereklidir.

ZORUNLU (KESİN) ŞEKİL ŞARTLARI

• Senet metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi; Senet metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi yer almalı­dır. Eğer, senet Türkçeden başka bir dilde yazılmışsa o dilde bononun karşılığı olan kelimenin yazılması gerekmektedir.
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadi; Ödeme ta­ahhüdü kayıtsız ve şartsız olmalı ve borçlanılan tutarın bono üzerinde açıkça belirtilmesi gerekir. Tutarın Türk Lirası veya yabancı para cin­sinden belirtilmiş olması önemli değildir. Ayrıca bu ödeme vaadi eğer şarta bağlanmışsa bu bonoyu geçersiz kılar çünkü ödeme vaadi şarta bağlanamaz Senet bedeli hem yazı hem de rakam ile gösterilmiş ve iki bedel arasında fark bulunuyorsa, yazı veya rakam kısmında tahrifat yok ise yazı ile gösterilmiş bedele itibar edilir. Yazı ile gösterilen be­del geçerlidir. Bedel iki kez yazı veya iki kez rakamla yazılmışsa ve aralarında fark varsa, en az olana itibar olunur.
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise (lehtar) onun adı ve soyadı (veya ticaret unvanı); Senet üzerinde senet bedeli kime ya da kimin emrine ödenecek ise, onun ad ve soyadının yazılı olması ge­rekmektedir. Eğer bu gerçek kişi değil de tüzel kişi ise ilgili kanımda gösterilen şekilde tam ticaret unvanının yazılması gcıekiı Örneğin “Yörsüt Süt Ürünleri AŞ”, “Ali Tatlı Çikolatacılık ve Tatlıcılık Limited Şirketi” gibi.
• Senedin tanzim edildiği gün ve yer; Senedin tanzim edildiği günün belirtilmesi gerekir. Bu günün hem tam tarih içermesi, hem de mantıken mümkün bir tarih olması gerekir. 32.2.2011 tarihi, senedi geçersiz kılar. 30 gün süren aylarda 31 yazılması, sakatlık yaratmaz. Yargıtay bunun 30. gün olarak algılanması gerektiğini içtihat etmiştir. Yine keşide tarihinin vadeden önce olması da senedi sakatlar. Zira bu, mantık dışı bir durumdur. îki farklı keşide veya vade tarihi de sakatlık nedenidir.

Aynı zamanda tanzim edildiği yerde bonoda gösterilmelidir. Şa­yet bu gösterilmemişse tanzim eden kişinin adının yanındaki yer tan­zim ve ödeme yeri olarak kabul edilir. Aksi halde senet kambiyo senet niteliğini kaybeder.

• Senedi tanzim edenin imzası; Senedi düzenleyenin el yazısı ile atılmış imzasının senedin ön yüzünde bulunması gereklidir. Bu im­za genellikle senedin altına atılır. 12.4.2011 tarih ve 6215 sayılı Ka­nun ile Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan değişiklikle; poliçe, bono, çek, makbuz senedi, varant ve kambiyo senetlerine benzeyen senetle­rin güvenli elektronik imza ile düzenlenemeyeceği kuralı getirilmiştir. Bu senetlere ilişkin kabul, aval ve ciro gibi senet üzerinde gerçekleşti­rilen işlemler güvenli elektronik imza ile yapılamaz.

ALTERNATİF ZORUNLU (MECBURİ) ŞEKİL ŞARTI

• Vade; Senette, borcun ne zaman ödeneceği de belirtilmelidir. Ancak vadenin senet üzerinde gösterilmesi şart değildir çünkü eğer vade yoksa bu bono görüldüğünde ödenecek bono sayılır ve böyle bir bononun, keşide tarihinden itibaren 1 yıl içinde, senedi düzenleyene ödenmek üzere ibraz edilmesi gerekir. Aksi halde, düzenleyen dışında kalan müracaat borçlularına başvuru hakları düşer (TTK m. 730).
• Ödeme yeri; Ödeme yerinin de bonoda gösterilmesi gerekir ancak ödeme yeri açıkça belirtilmemişse, düzenleyenin adının (veya ticaret unvanının) yanındaki yer ödeme (ve keşide yeri) sayılır. Burada da bir yer yoksa bono kambiyo senedi niteliğini kaybeder. Ödeme ye­ri, ödenmek üzere ibrazın yapıldığı yerdir ve bir idari birim olarak (il, ilçe, köy, bucak) yazılması gerekir. Ayrıca her ne kadar keşidecinin adresinin yazılması, zorunlu bir şart olmasa da, adresin (içinde idari birim de barındıran) yer alması, keşide ve ödeme yeri eksikliğini ka­patır. Örneğin adres olarak, Toros No: 7/6 yazılmışsa, bu yeter­sizdir. Ama Toros Sok. No: 7/6 Sıhhiye/Ankara şeklindeki, keşideci- nin adının yanındaki yer, eksikliği kapatır niteliktedir.

BONO’NUN ZORUNLU ŞEKİL ŞARLARINDAKİ EKSİKLİK

• Senet metninde bono ya da emre muharrer senet kelimesi­nin olmaması; nun 645. maddesinde kıymetli evrakın tarifi ya­pılmıştır. Bu maddede açıklanan tarife girebilen her senet “kıymetli evrak” sayılır. İpotekli irat ve borç senetleri, tahviller, rehinli tahvilat, anonim şirket hisse senetleri, taşıma senetleri, konşimento, mevduat sertifikası, kambiyo senetleri ( ticari senetler ) kıymetli evraktır. Bo­nodaki tüm unsurlar tamam olsa bile Madde 776’de belirtilen “Bono” veya “Emre muharrer senet” bu iki unsurdan biri senet metninde bulunmasa senet bono olarak geçerli olmaz. Bu unsurları taşımayan belge emre yazılı ödeme vaadi sayılır. Her kıymetli evrak kambiyo se­nedi değildir, kanunun “kıymetli evrak” tarifi içine dâhil edilse bile, bu eksiklikten dolayı kambiyo senedi vasfını kazanamaz. ÎİK. 167 ve hükümleri ile yasalaşmış kambiyo senetlerine mahsus takip usulü bu çeşit belgeye uygulanamaz, borçluya örnek 10 ödeme emri tebliğ edi­lemez.
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi; TTK’ nun 776/2. maddesinde yazılı «kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadini» taşımayan bononun taahhütname, teminat ya da hangi ad altında olursa olsun bir işin sözleşmeye bağlı olması halinde 776/2. maddesinde öngörülen «muayyen bir bedeli ödeme vaadini» içerme­mesi ve kambiyo senedinin yasal vasıflarını taşımaması nedeniyle ala­cağın tahsil edilip edilmeyeceği genel mahkemede yapılacak yargıla­ma sonucu belirlenir. Örneğin (L) malları teslim ederse ödeyeceğim, gibi bir ibare senedi sakatlayacaktır. Ancak “bedeli mal olarak alın­mıştır” kaydı, alttaki somut bir borç ilişkisi ile bağlantı kurmadığı için sakatlık yaratmaz. Bu kayıtlarla keşidecinin temel ilişkide, lehtardan ödünç veya mal aldığını gösterir.² Bu takdirde bono, düzenleyen- lehtar arasında sadece soyut bir borç senedi değildir. Bu kayıt, keşide- ci ile lehtar (veya düzenleyen ve lehtar) arasındaki asıl borç ilişkisini gösteren yazılı delil sayılır. Örneğin bedelin malen alındığı yazılmışsa, düzenleyen bunun aksini tanıkla ispatlayamaz. Bununla malın teslim alındığı borçlu tarafından ikrar edilmiştir. Bu yazılı ikrarın aksini, yani malın teslim edilmediğini borçlunun ispatlaması gerekir. Bu kayıt se­nedin hatır senedi olmadığını da gösterir.^[1]
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise (lehtar) onun adı ve soyadı; T.K.’nun 776/5. maddesi gereğince bonoda lehtarın ad ve soyadının (veya ticaret unvanının) yazılı olması zorunludur. Lehtar, gerçek veya tüzel kişi olarak bonoda gösterilmez ise, dayanak belge bono olarak kabul edilemeyeceğinden T.T.K.’nun 776/5. maddesinde öngörülen koşulları taşımayan bu belge nedeniyle borçlu hakkında kambiyo senetlerine özgü yolla takip yapılması mümkün değildir.
• Senedin tanzim edildiği gün ve yer; T.K.’nun 776/6. maddesine göre bir senedin bono vasfında olması için tanzim yerinin senette yazılı olması gerekir. Böyle bir tanzim yeri yazılı değil ise ay­nı Kanun’un 777/4 maddesi hükmü gereğince tanzim edenin ad ve so­yadı yanında yazılı yer tanzim yeri olarak kabul edilir. Bu zorunluluk keşideci için olduğundan bu iki yerden birinin senette bulunmaması halinde, o senet bono niteliğini taşımaz. T.T.K.’nun 702. maddesine göre kimin için taahhüt altına girmiş ise tıpkı onun gibi senetteki borç­tan sorumlu olan avalistlerin adreslerinin senette yazılı olması yukarı­da açıklanan zorunluluğu gidermeyeceği gibi olmaması da senette tan­zim yeri unsurunun olmadığı anlamına gelmez. Yargıtay içtihatlarına göre il, ilçe, bucak veya köy olmalıdır.
• Senedi tanzim edenin imzası; nun 776/7. maddesi gere­ğince takip konusu belgenin kambiyo senedi vasfını taşıması için “se­nedin tanzim edenin imzasını” ihtiva etmesi yeterlidir. Anılan madde­de sorumluluk için sadece imzadan söz edilmiş olup, tanzim eden borçlunun ad ve soyadının (adres, TC kimlik numarası) bono metnin­de yer alacağı hüküm altına alınmamış ve açıkta birden fazla imzanın bulunması koşul olarak kabul edilmemiştir. Eskiden damga pulu içer­mesi gereken bononun, ikinci imza pul üzerine yapıştırılıyordu. Ancak bu zorunluluk kalktığı için, keşidecinin tek imza atması yeterlidir. Ay­rıca çift imza şöyle bir risk de yaratır. Özellikle keşidecinin bir ticaret şirketi olduğu olasılıklarda, şirket adına imza atmaya yetkili temsilci, iki imza atarsa, birinci imza keşide imzası sayılır. Ancak ikinci imza, keşideci lehine aval sayılır. Zira bonolarda, senedin ön tarafında yer alan ve keşidecinin imzası dışındaki ne için atıldığı belli olmayan bir imza hukuken keşideci lehine verilmiş aval hükmündedir (TTK m. 702). Bunun aksi iddia ve ispat edilemez. T.T.K.nun 756. maddesine göre imza yerine mekanik herhangi bir vasıta veya el ile yapılan yahut tas­dik edilmiş olan bir işaret veya resmi bir şahadetname kullanılamaz (6215 sayılı Kanun ile elektronik imza da kapsam dışı bırakılmıştır). Mühür, parmak basılması senedin bono vasfım yitirilmesine neden olur. El yazısı ile atılmış imza yoksa senet bono sayılmaz.

ALTERNATİF ZORUNLU (MECBURİ) ŞEKİL ŞARTI EK­SİKLİK

• Vade; TTK’nun 777. maddesine göre vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bono sayılır. 778. madde­sinin göndermesiyle uygulanması gereken TTK’ nun 704. maddesine göre böyle bir bononun ödenmesi için keşide gününden itibaren 1 yıl içinde ibrazı gerekir. TTK. 730. maddesine göre 1 yıl içinde ibraz edilmemesi halinde hamil asıl borçlu hariç cirantalara ve diğer borçlu­lara karşı haiz olduğu hakları kaybeder. Tanzim tarihinden evvelki va­deyi taşıyan bir senette tanzim tarihinin bulunmadığının kabulü gere­keceğinden, ayrıca bonoda çift vade olursa TTK’ nun 776-777. mad­deleri gereğince senet kambiyo (senedi) vasfını kaybeder.
• Ödeme yeri; Bonoda tanzim edildiği yerle ödeneceği yer gös­terilir. Ödeme yeri gösterilmediği takdirde, düzenleyenin adı veya un­vanının yanındaki yer senedin tanzim edildiği yer (ödeme yeri) ve ay­nı zamanda (tanzim edenin ikametgâhı) sayılır. Tanzim mahalli gös­terilmeyen bono tanzim edenin ad ve soyadı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. TTK’ nun 776/6. maddesinde bonoda tanzim ye­rinin yazılı olması gerektiği, aynı Kanun’un 777/son maddesinde ise tanzim edildiği yer gösterilmeyen bir bononun tanzim edenin adı ve soyadı yanında yazılı olan yerde tanzim edilmiş sayılacağı hüküm al­tına alınmıştır. TTK’nun 708 ve 755. maddeleri gereğince bononun ödenmek üzere borçlunun işyerinde veya ikametgâhında ibraz edilme­si zorunludur. Bu itibarla, bu nevi para alacağında BK. 88. maddesi hükümleri uygulanmaz. Zira kambiyo senetlerinden doğan borçlar, götürülecek değil, aranacak borçtur.