İlk İtirazlar Nelerdir? İlk İtirazlar Nasıl İleri Sürülür?

Konusu

MADDE 116- (1) İlk itirazlar aşağıdakilerden ibarettir:

1. Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı.
2. Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı.
3. İş bölümü itirazı.

116. maddede, davanın esasının incelenmesine engel olan ilk itirazlar düzenlenmiştir. Buna göre ilk itirazlar;

Kesin yetki kuralının bulunmadığı durumlarda yetki itirazı,

Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı,

İş bölümü itirazıdır. Bunlar dava şartı olmadığından hakim tarafından re’sen gözetilmez. Davalı da ilk itirazlarını her zaman değil, ancak davanın başında cevap dilekçesinde ileri sürebilir.

İlk itirazlara konu olan yetki itirazı, yetkinin kesin yetki olmadığı durumlara özgüdür. Keza bir davanın asliye hukuk mahkemesi yerine asliye ticaret mahkemesine açılmış olması halinde olduğu gibi işbölümü itirazının da ilk itiraz olarak ileri sürülmesi gerekir. Bunun gibi, geçerli bir tahkim sözleşmesine rağmen davacı, mahkemeye başvurmuşsa, davalının uyuş­mazlığın tahkim yolu ile çözümlenmesi gerektiğini ilk itiraz olarak cevap dilekçesinde ileri sürmesi gerekir.

İlk İtirazlar İleri sürülmesi ve incelenmesi

MADDE 117- (1) İlk itirazların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi hâlde dinlenemez.

• İlk itirazlar, dava şartlarından sonra incelenir.
• İlk itirazlar, ön sorunlar gibi incelenir ve karara bağlanır.

117. maddede ilk itirazların ileri sürülmesi ve incelenmesi usulü dü­zenlenmiştir.

İlk itirazların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi halde dinlenemez (HMK md. 117/1). ilk itirazlar dosyadan anlaşılsa dahi hakim tarafından kendiliğinden gözetilemez, hakim bunları ancak da­valının ilk itirazı üzerine inceleyebilir. Davalı ilk itirazlarını, davanın başın­da cevap dilekçesinde birlikte ileri sürmelidir. Davaya cevap süresi kural olarak dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır (HMK md. 127 ve 317). Davalı ilk itirazlarının hepsini hak düşürücü nitelikteki iki haftalık cevap süresi içinde bildirmediği takdirde, bu süreden sonra davacı muvafakat etse dahi mahkemece ilk itirazlar incelenemez. Keza, davacı da karşı davaya karşı ilk itirazlarını, karşı davaya karşı verdiği cevap dilekçesi ile bildirmek zorundadır.

İlk itirazlar, dava şartlarından sonra incelenir (HMK md. 117/2). usul ekonomisi gözetilerek getirilen bu düzenlemenin amacı zaman kaybının ön­lenmesidir. Mahkeme, dava şartlarının bulunduğunu tespit etmeden ilk iti­razları incelememelidir. Mahkemenin örneğin yetki ilk itirazını inceleyebil -mesi için görev (dava şartının) bulunması gerekir.

İlk itirazlar, ön sorunlar gibi incelenir ve karara bağlamr (HMK md. 117/3). Buna göre, hakim, davalının veya karşılık davaya karşı cevap veren davacının cevap dilekçesinde ileri sürdüğü ilk itirazları incelemeye değer bulursa, belirleyeceği süre içinde, varsa delilleriyle birlikte cevabını bildir­mesi için diğer tarafa tefhim veya tebliğ eder. İlk itiraz hakkında iki taraf arasında uyuşmazlık varsa, hakim gerekirse tarafları davet edip dinledik­ten sonra kararını verir. Hakim, ilk itiraz hakkındaki kararını taraflara tef­him veya tebliğ eder (HMK md. 117/3 yollaması ile 164).

İlk itirazlardan biri incelenip kabul edildiğinde, diğerlerinin incelen­mesine gerek kalmayacaksa, öncelik sırası bu şekilde tespit edilerek, ilk iti­razlar incelenir. Şayet, birden fazla ilk itirazdan biri incelendiğinde, diğerle­rinin o mahkemece incelenmesine gerek kalmayacak, dosya başka bir mah­kemeye gönderilecekse (örneğin yetkisizlik kararı), diğer ilk itirazlar gön­derilen mahkemece incelenir, ilk itirazın kabulü halinde, o ilk itiraza uygun kütüklerinde bulunması zorunlu (5490 s.K.md.7/g) olduğu da gözetilerek davacının dava tarihi itibariyle yerleşim yeri adresinin Merkezi Adres Kayıt Sisteminden (Nüfus Müdürlüğünden) sorulup tespiti ile deliller birlikte de­ğerlendirilip hasıl olacak sonuç uyarınca karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.