İddianamenin İadesi (Ara Muhakeme) İşlemi Nasıl Yapılır?

Yukarıda zikrettiğimiz üzere, savcının, topla­dığı deliller neticesinde suçun işlendiği hususun­da yeterli şüphe elde etmesi üzerine iddianame düzenlemesi ile birlikte otomatikman kovuştur­ma evresine geçilmiş olmayacaktır. Kovuşturma evresine geçilebilmesi için söz konusu iddiana­menin mahkemesince açık veya zımni olarak kabul edilmiş olması gerekir. İşte bu iddianame­nin mahkemeye sunulması ile mahkemece bu hususta verilecek karara kadar geçen evreye doktrinde bazı yazarlarca ara muhakeme evresi denilmektedir. Ancak bu ayrımın Yasa’da mevcut olmadığına dikkat edilmelidir.

5271 sayılı Kanun ile birlikte, iddianamelerin özensiz hazırlanmasını engellemek, mahkeme­lerin delil araştırmakla zaman kaybetmelerini ön­lemek ve böylece duruşmaların mümkün olan en kısa sürede sonuçlanmasını sağlamak amacıyla kabul edilmiş bir müessesedir. Mahkemenin, yal­nızca iddianame metnini değil, iddianameye ekli soruşturmaya ilişkin tüm belgeleri tetkik ederek iade konusundaki kararını vermesi gerekir. Toroslu/Fevzioğlu’na göre bu durum, itham etme ve yargılama görevinin aynı kişide toplanmasından doğan sakıncaları içinde barındırmaktadır.

Kanuna göre iddianamenin;

Yukarıda ayrıntısıyla yer verdiğimiz, 170. maddeye göre bulunması gereken zorunlu unsurlar olmaksızın düzenlen­miş olması,

Suçun sübûtuna doğrudan etki edecek mevcut bir delil toplanmadan düzenlen­miş olması,

Önödemeye veya uzlaştırmaya ya da seri muhakeme usulüne tâbi olduğu so­ruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde önödeme veya uzlaştırma ya da seri muhakeme usulü uygulanmaksızın düzenlenmiş olması

Soruşturma veya kovuşturma yapılması izne veya talebe bağlı olan suçlarda izin alınmaksızın veya talep olmaksızın dü­zenlenmiş olması iadesi nedenleridir.

Suçun hukukî nitelendirilmesi sebebiyle id­dianame iade edilemez (CMK m. 174/2).

İddianameyi inceleme süresi Kanun’da 15 gün olarak belirlenmiştir. Bu süre zarfında iade edilmeyen iddianame kabul edilmiş sayılır (CMK m. 174/3).

Cumhuriyet savcısı, iddianamenin iadesi üzerine, kararda gösterilen eksiklikleri tamam­ladıktan ve hatalı noktaları düzelttikten sonra, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesini ge­rektiren bir durumun bulunmaması halinde, yeni­den iddianame düzenleyerek dosyayı mahkeme­ye gönderir. İlk kararda belirtilmeyen sebeplere dayanılarak yeniden iddianamenin iadesi yoluna gidilemez (CMK m. 174/4).

İade kararına karşı Cumhuriyet savcısı itiraz edebilir (CMK m. 174/5). Şüpheli veya suçtan zarar görene bu hakkın verilmediğine dikkat edilmelidir. Eğer Cumhuriyet savcısı iade kararı­na itiraz etmez veya itirazı reddedilirse, geri gön­dermedeki eksikliklere göre yeni bir iddianame hazırlar. Yeni iddianameyi hazırlarken iadedeki hususları da nazara alarak, yeni bir soruşturma yapabilir. Bu yeni soruşturma neticesinde savcı, iade edilen iddianamede şüpheli olarak gösteril­meyen kişileri de iddianameye dahil edebilir.