İdari Merci Tecavüzü/Mercine Tevdi Ne Demektir?

İdari Merci Tecavüzü/Mercine Tevdi

Yasalarda, bir idari işleme karşı dava açılmazdan önce, baş­ka bir merciye başvurulması zorunluluğu öngörülmüş ve ancak bu yol tüketilmeksizin dava açılmış ise idari merci tecavüzü vu­ku bulmuştur.

Vergi mahkemelerinde bu kuralın en çok karşılaşılan iki uy­gulaması vardır.

Birincisi, gümrük müdürlüklerince tesis edilen işlemler (gümrük vergileri tahakkukları, para cezası kararları, idari karar­lar) olup, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 242. maddesinde düzenlenen onbeş günlük itiraz süresi, mahkemelerce re’sen İncelenmektedir. Yani her hangi bir şekil­de, gümrük bölge müdürlükleri tarafından itiraz süresinin göz­den kaçırılması durumunda, mahkemelerce, süresi içerisinde itiraz başvurusunda bulunulmadığından dolayı davanın reddine karar verilebilmektedir. Ayrıca, gümrük müdürlüğü işlemine karşı, onbeş günlük itiraz süresi geçirilerek, doğrudan dava açılması durumunda, “Mercine Tevdi” kararı verilmesinde hu­kuki menfaat bulunmadığı gerekçesiyle “Davanın Reddine” ka­rarı verilebildiği ve söz konusu kararın Danıştay tarafından onandığı bilinmelidir. îşlemin tebliğinden itibaren 15 gün içeri­sinde, doğrudan dava açılması durumunda, “Mercine Tevdi” kararı verilir.

İkincisi, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116. ve devamı maddelerinde yer bulan düzeltme ve şikayet prosedürüdür. Dü­zeltme merci, konusuna göre vergi dairesi başkanlıkları/yoksa vergi dairesi müdürlükleri ya da belediyenin ilgili birimleri, şi­kayet merci ise Gelir İdaresi Başkanlığı ya da belediye başkan­lıklarıdır (Belediye vergilerinde). Düzeltme başvurusu yapılmış ve bu başvuru üzerine işlem (ret işlemi) tesis edilmiş ise bu iş­leme karşı doğrudan mahkemeye dava açılması durumunda, ida­ri merci tecavüzü oluşmuştur. Bu halde mahkemece, “… dava dilekçesi ve eklerinin Gelir İdaresi Başkanlığı’na/… Belediye Başkanlığı’na gönderilmesine…” karar verilir. Söz konusu karar kesinleştikten sonra, dava dilekçesi ve ekleri ilgili merciye gön­derilir.

Vergileme işlemine karşı, dava açma süresi geçirildikten sonra, doğrudan, Gelir İdare Başkanlığına/… Belediye Başkanlı­ğına yapılan başvuru üzerine (şikayet başvurusu), başvurunun reddi yönündeki işlemlere karşı açılan davalar esastan görülüp incelenebilmektedir. Yani, mahkeme kararları ile düzeltme- şikayet prosedürünün, düzeltme kısmı bir nevi pasifıze edilerek, süreç esnetilmiştir.

Yine, vergileme işlemine karşı, dava açma süresi içerisinde ve fakat açıkça 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116. ve deva­mı maddelerinden bahsedilmeksizin, işlemi tesis eden merciye yapılan başvuruların (2577 sayılı Kanunun 11. maddesi muci­bince) reddi üzerine, ret işlemine karşı, kalan dava açma süresi içerisinde dava açılmaması, bir başka ifadeyle açılan davanın süre aşımına uğraması halinde, mahkemelerce, vergileme işle­minin, kanunda belirtilen vergileme hatalarından her hangi bi­riyle temas ettiği kanısı varılır ise, “Mcrcine Tevdi” kararı verilebilmektedir.

Gerek gümrük müdürlükleri tarafından tesis edilen işlemle­re, gerekse düzeltme şikayet başvuruları üzerine tesis edilen iş­lemlere karşı açılan davalar ile ilgili olarak, yukarıda açıklanan mahkeme kararlarının hukukiliği, her Mahkeme kararında oldu­ğu gibi tartışılabilir. Aksi yönde karar veren mahkemelerde ola­bilir. Ancak, söz konusu kararlar, bu kitabın kaleme alındığı dö­nem itibarıyla, istikrar kazanmışlardır.