Hükümlüye Vasi Atama İşlemi Nasıl Yapılır?

Belli bir süre hapis cezasıyla cezalandırılan hükümlünün medeni haklarını tek başına kullanma hakkı kanunla elinden alınmıştır. Başka bir ifade ile hakkında ve­rilen hapis cezasının infazı süresince hükümlü, tek başına hukuki işlemlerde bulu­namaz. Örneğin 2 yıl hapis cezası ile cezalandırılan hükümlü için vasi atanması kanunen zorunludur. Vasisi olmayan hükümlü tek başına hukuki işlemlerde bulu­namaz, kendi adına çıkarılan tebligatları alamaz veya avukat tutmak amacıyla ve­kaletname veremez.

Uygulamada önemli bir yere sahip olan ve hükümlünün belirli bir süre mede­ni hakları kullanma bakımından kısıtlılık halini gerektiren vesayet altına alınma hu­susu bu başlık altında inceleme konusu yapılacaktır.

Hükümlüye Vasi Atama İşlemi Hukuki Dayanağı

Özgürlüğü bağlayıcı ceza nedeniyle hükümlüye vasi atanmasının hukuki da­yanağı 4721 sayılı Medeni Kanunun 407 ve devam maddeleri oluşturmaktadır. Ay­rıca vaseyet hükümlerinin uygulanması bakımından Türk Medeni Kanunun Vela­yet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzük hükümleri de vesayet müessesesinin hukuki dayanağını teşkil eder.

Hükümlüye Vasi Atama İşlemi Vasi Atanmasını Gerektiren Hal

Özgürlüğü bağlayıcı cezalardan dolayı, hangi hallerde vasi atanacağı hususu 4721 sayılı MK.nun 407. maddesinde hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre; bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olan her ergin kısıt­lanır.

Vasilik talebinde bulunulması veya vasilik kararının verilebilmesi için hapis cezasının 1 yıl veya daha fazla olması yeterli ve gereklidir. Söz konusu 1 yıl veya daha uzun bir sürenin birden fazla hapis cezasının içtiması sonucu elde edilmiş olup olmaması önemli değildir. Örneğin hırsızlık suçundan dolayı 1 yıl 6 ay hapis cezası ile cezalandırılan hükümlü adına vasi atanabileceği gibi mala zarar verme suçundan dolayı verilen 6 ay hapis cezası ile konut dokunulmazlığını ihlal suçun­dan dolayı verilen 7 aylık hapis cezasının toplanması sonucunda tesbit edilen 13 aylık hapis cezasının süresi 1 yıldan fazla olması nedeniyle bu halde de ilgili hü­kümlü adına vasi atanabilir.

Adli para cezasından çevrili hapis cezasının süresi 1 yıldan fazla olsa dahi hü­kümlü hakkında vasi atanmasına gerek bulunmamaktadır. Aynı şekilde erteli hapis cezaları da vasi atanmasını gerektirmez.

Hükümlüye Vasi Atama İşlemi Bildirim Yükümlülüğü

Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çek­meye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür ( MK.nun m.407/2).

Hükümlüye Vasi Atama İşlemi Vasi Atanmasında Usul

Bir yıl veya daha fazla hapis cezasının infazına başlanılması halinde, infaz kurumu personeli, hükümlü adına vasi atanması için vesayet makamına başvur­makla yükümlüdür. Hükümlünün talebi olup olmaması önemli değildir. Bu yönde herhangi bir talep olmasa dahi vaseyet makamına başvurulması zorunludur.

Özgürlüğü bağlayıcı cezadan dolayı vasilik kararını vermekle yetkili mah­keme, hükümlünün ceza infaz kurumuna alınmadan önceki ikametgahı sulh hukuk mahkemesi hakimliğidir.

înfaz kurumu idaresi; bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren ilamın infazına başlandığının tesbiti halinde ilgili hükümlü hakkında tanzim edilen talep yazısı vaseyet makamına gönderilmek üzere Cumhuriyet Başsavcılığına gönderi­lir.

Talep yazısında; hükümlünün açık kimliği, infaz edilen hapis cezası ile ilgili bilgiler, infaza başlama ve bihakkın tahliye tarihi, hükümlünün ceza infazına alınmadan önceki adresi, hükümlünün imzası ile vasi adayının isim ve adresini içerir. Söz konusu talep yazısına müddetname ile hapis cezasına ait ilam fotokopisi de eklenir.

Bu şekilde hazırlanan vasi talebine ait belgeler, infaz kurumunun bağlı olduğu Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

Cumhuriyet Başsavcılığı vasi talebine ait belgeleri vaseyet makamına gönde­rilir. Vaseyet makamı başka bir yerde ise belgelerin, vaseyet makamına gönderil­mesi için o yer Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

Vasi atanmasına dair talep yazısını alan Sulh Hukuk Mahkemesi, söz konusu başvuru ve bildirimler, mahkemenin esas defterine kaydolunur ( Tüz. m. 10,1).

Vesayet makamı, başvuru veya yukarıdaki hükümlere göre yapılan bildirim üzerine Türk Medeni Kanununun ilgili hükümlerini uygulamak suretiyle vasi ata­masını yapar. Vasi atanmasına ilişkin kararın tarihi ve numarası esas defterine işle­nir (Tüz. m. 12,1-II).

Vesayet makamı, gecikmeksizin vasi atamakla yükümlüdür.

Kısıtlama kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur. Kısıtlama, iyi niyetli üçüncü kişileri ilandan önce etkile­mez (TMK.nun 410,1-II).

Vesayet işlerinde yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet da­irelerine aittir.

Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atanan­lar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler ( TMK.nun m. 416).

Bu kişiler vasi olarak atamaz ( TMK.nun m. 418):

• Kısıtlılar,
• Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
• Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatı­şanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
• İlgili vesayet daireleri hakimleri.

Vasiliğe atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur. Kısıtlamaya ve vasi atan­masına veya kısıtlanan velayet altında bırakılmışsa buna ilişkin karar, kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur (MK.nun m.421).

Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkumiyet sebebiyle kısıtlı bulunan kişi üze­rindeki vesayet, hapis halinin sona ermesiyle kendiliğinden ortadan kalkar (MK.nun m. 471).