Evlilik ile birlikte kadın eşin soyadının ne olacağı veya boşanma halinde kadın eşin soyadının ne olması gerektiği evlenen eşler arasında her zaman bir merak konusu olmaktadır. Dünyanın bazı ülkelerinde kadın eş evlendikten sonra kocasının soyadını almak zorunda olup boşanma halinde de kanuni şartlar sağlanmadıkça evlilik öncesi soyadına dönmek zorunda kalmaktadır. Ancak bu durum dünya geneline yayılmamış olup Hollanda, Fransa gibi ülkelerde kadınların evlilik halinde dahi doğumla kazanılan soyadları kullanılmaktayken Amerika’da kadın eşlere seçimlik haklar tanınmış, Japonya’da ise karı ve kocadan birinin soyadı seçilerek aile adının belirlenmesi gerekmektedir.

ÜLKEMİZDE EVLİLİK HALİNDE KADIN EŞİN SOYADI

Anayasa Mahkemesinin 22/02/2023 Tarihli 2022/155 E. 2023/38 Sayılı kararıyla birlikte ülkemizde evlenen kadın bireylerin halk arasında kızlık soyadı da denilen doğumla birlikte kazanılan soyadını kullanma hakkı tanınmıştır. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki kadın eşin doğumla kazanmış olduğu soyadını evlenmesi üzerine kaybetmesi ve eşinin soyadını alma kuralının bulunması eşitlik ilkesine aykırı bir durum teşkil etmekteydi. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar oldukça yerinde bir karar olup çağımıza göre gecikmiş bir karar niteliğini taşımaktadır.

Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar üzerine kadın eşin tercih etmesi halinde tıpkı erkek eş gibi evlilikten önceki soyadını evlilik birliği içerisinde de tek başına kullanmaya devam edebilecektir.

Anılan karar öncesinde kadın eşin evlilik birliğinde kendi soyadını tek başına kullanması için Aile Mahkemesine başvurması gerekmekteyken veya mahkemeye başvurmadan nikâh dairesine başvuru esansında veya nüfus müdürlüğüne vermiş olduğu bir beyanla ancak eşinin soyadıyla birlikte kendi soyadını kullanması öngörülmüştür. Ancak Anayasa Mahkemesinin kararı üzerine kadın eşin mahkemeye başvurmadan veya eşinin soyadını alma zorunlu olmadan evlilik birliği içinde kendi soyadını tek başına kullanma hakkı tanınmıştır. Böylelikle kadın eş ile erkek eş arasında ayrımcılığa sebep olan söz konusu kural sona ermiştir.

BOŞANMA HALİNDE KADIN EŞİN SOYADI

TMK m.173’te yer alan düzenlemeye göre evlilikle birlikte erkek eşin soyadını alan kadın eş boşanma ile önceki soyadını yeniden alır. Ancak kanunda sayılan belli başlı şartların sağlanması halinde kadın eş boşanmış olduğu eşinin soyadını kullanmaya devam edebilecektir. Bu şartlar;

• Kadın eşin, kocasının soyadını kullanmakta menfaatinin bulunması

• Kadın eşin, kocasının soyadını kullanmaya devam etmesinin kocaya zarar vermediğinin olmasının mahkeme nezdinde ispatlanmasıdır.

Kanunumuzda yer alan bu düzenlemenin amacı kadın eşin evlilikle birlikte kocasının soyadını alma zorunluluğundan doğan olumsuzlukların önüne geçilmesidir. Zira Yargıtay tarafından verilen bir kararda kadın eşin evlilik birliği boyunca mezun olduğu ve diplomalarında, yüksek lisans tezlerinde, katılım belgelerinde, sertifikalarında, bankacılık işlemleri ve emeklilik işlemlerinde evlilik soyadını kullanmasından ötürü boşanma halinde de evlilik birliğinde kullanmış olduğu soyadını kullanmaya devam etmesinin yerinde olduğuna hükmedilmiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere kadın eşin, evlilik birliği içerisinde uzun yıllar boyu eşinin soyadını kullanması ve boşanma üzerine eski soyadını alması kendisi aleyhine durumların doğmasına sebebiyet verebilmektedir. Kanun koyucu tüm bu olumsuz durumların önüne geçilebilmesi için; kadın eşe boşanma durumunda da kocasının soyadını kullanma hakkı tanımıştır.

Kanımızca Anayasa Mahkemesi tarafından verilen ve kadın eşin evlilik birliğinde kendi soyadını tek başına kullanma hakkını tanıyan kararın çoğunlukla uygulanması halinde kadın eşin boşanmayla birlikte kocasının soyadını kullanmasını gerektirmeyecektir.

Kadın eşin, boşanma halinde kocasının soyadını kullanmaya devam etmesi sınırsız bir hak olmayıp erkek eşin zarara uğraması halinde kadın eşe verilen izin kaldırılarak erkek eşin soyadının kullanılması hakkı sona erecektir.

Kadın eşin boşanma halinde kocasının soyadını kullanması veya erkek eşin zarara uğramasından ötürü kadın eşin soyadını kullanmasını sonlandırma talebi için Aile Mahkemesinde dava açılması gerekmektedir. Her iki davada da tarafların üzerlerine düşen ispat yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir.

Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kayseri avukatlık büromuz Polat Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.