Arabuluculuk Hazırlık Aşaması
Hazırlık aşaması, arabuluculuk sürecinin ilk aşaması olarak değerlendirilmektedir; ancak arabuluculuk faaliyetinin filen başlamasından önceki süreyi de kapsayabilir. Diğer taraftan bu aşama, hem arabulucu hem de tarafarın önem vermesi gereken bir aşamadır. Bu aşamada başlıca amaç, arabuluculuk faaliyeti için gereken hazırlıkları yapmaktır.
Arabulucu, bu aşamada tarafarla ayrı ayrı veya birlikte bilgilendirme oturumu düzenleyebilir. Bilgilendirme oturumu, tarafarın yaş, cinsiyet, eğitim durumu, engellilik durumu vb. özellikleri dikkate alınarak gerçekleştirilmeli ve tarafarın sunulan bilgileri kavrayabildiğinden emin olunmalıdır. Bazı çalışmalarda, arabuluculuk sözleşmesi uygulanmadan önce tarafara görüş veren arabulucunun ilgili uyuşmazlıkta arabuluculuk yapmaması gerektiği, çünkü bu durumun arabulucunun bağımsızlığı ve tarafsızlığına zarar verebileceği belirtilmektedir. Arabulucu ve tarafar arasında belirli kurallara göre arabuluculuk sürecinin nasıl yürütüleceğine ilişkin yükümlülükleri gösteren arabuluculuk sözleşmesi (agreement to mediate) mutlaka yapılmalıdır. Sözleşme, arabulucunun yetkisi dâhilindeki tüm faaliyetleri kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır.
Henüz arabuluculuk sözleşmesi düzenlenmemiş ve imzalanmamışsa, hazırlık aşaması, bir değerlendirme süreci olarak kullanılabilir. Örneğin: “Uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli midir?” “Uyuşmazlıkta, arabuluculuğa elverişli olmayan zorlama, istismar veya şiddet olduğuna dair delil var mıdır?” ”Arabulucu tarafara buna göre öneride bulunmalı mıdır?” gibi.
Benzer şekilde, arabulucu, geçmişte şiddete başvurulup başvurulmadığına veya gelecekte başvurulup başvurulamayacağına ve bunun, tarafarın müzakere sürecindeki pozisyonlarını etkileyebileceğini göz önünde bulundurarak sürecin sürdürülüp sürdürülemeyeceğine karar vermelidir (Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Aile Arabuluculuğu Hakkındaki R (98) 1 Sayılı Tavsiye Kararı, madde 3.9). Uygun hâllerde, tarafara bir avukata veya ilgili diğer bir uzmana danışma imkânı hakkında bilgi verilmelidir (Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Aile Arabuluculuğu Hakkındaki R (98) 1 Sayılı Tavsiye Kararı, madde 3.10).
Arabulucunun değerlendirmesi gereken diğer bir husus ise eş arabulucu veya yeni (deneyimsiz) arabulucunun görevlendirilmesi konusunda tarafarla mutabakat sağlanmasıdır.
Hazırlık aşaması, arabuluculuğun ilk oturumu için de hazırlık yapılmasına imkân tanır.
Arabulucunun hazırlığı, bir uyuşmazlıktan diğerine göre değişebilir. Bazı durumlarda, özellikle de ticari arabuluculukta, tarafar arabulucuya sözleşme, mektup, e-posta veya bilirkişi görüşü gibi belgeler sunabilir. Bazı arabulucular bu belgeler üzerinde çalışmayı tercih ederken, bazıları da arabuluculuk oturumunda yapılan incelemenin daha verimli olduğunu düşünerek farklı hareket ederler. Herhangi bir belge incelemeyen, uyuşmazlık konusunda hiç bir bilgi sahibi olmayan arabulucu, oturum sırasında daha araştırmacı davranabilir. Sonuç olarak, tarafarın gerekli bilgileri paylaşması ve altında yatan menfaatlerin ortaya çıkarılması teşvik edilebilir.
Diğer taraftan, arabulucu uyuşmazlık hakkında çok az bilgi sahibi olsa veya hiç bilgi sahibi olmasa da, hazırlık yapılması gereken hususlar vardır. Arabuluculuk dikkat, hızlı muhakeme, farklılaşan ihtiyaçları analiz etme, uygun teknik ve araçları kullanma gibi özellikler gerektirdiğinden çok emek isteyen bir faaliyettir.
Arabuluculuk faaliyetinin gerçekleşeceği en uygun yer ve zamanın belirlenmesi gerekir.
Bu yapılırken tarafarın farklı cinsiyet, yaş veya yetkinlik düzeylerinde olabilecekleri dikkate alınmalıdır. Örneğin, yaşlı veya engelli bir kişiyle gerçekleştirilecek bir arabuluculuk faaliyeti için düşünülen yer bu kişilerin ulaşabileceği bir yer olmalıdır ve gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Benzer şekilde, okul çağında çocuğu olan bir kadınla gerçekleştirilecek arabuluculuk faaliyetinde, görüşme saatinin çocuğun okula gidiş ve çıkış saatlerine yakın olmamasına özen gösterilmesi veya kadının çocukla birlikte gelmek zorunda kalabileceği dikkate alınarak; çocukların ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak düzenlenme yapılması gerekir. Bunun yanında, mekânın tarafara yeterli gizliliği sağlayacak özellikte olması; kâğıt, kalem, yazıcı gibi gerekli ekipmanların ve içeceklerin temin edilmesi müzakerelerin daha verimli bir ortamda yapılmasına yardımcı olacaktır. Faaliyetin gerçekleşeceği yer yetersiz ise; tarafar kendilerini rahat hissetmeyebilir ve bu da arabuluculuk görüşmelerini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu nedenle arabulucunun tarafarın farklı özelliklerini dikkate alarak hazırlık yapması, sonraki süreçte güven ilişkisinin gelişmesi ve müzakereleri kolaylaştırma açısından önemlidir.
Arabuluculuk faaliyetinde tarafarın, bunun yanında varsa avukat veya danışmanların da hazırlıklı olması önemlidir. Zira olası sonuçların değerlendirilmesi için iyi bir hazırlık gerekir.