Alacağın Devrinin Unsurları
Bir alacağın devri, geçerli sözl. yapılmasına, devredilen alacağın mevcut olmasına ve bir devir engeli bulunmamasına bağlıdır.
Geçerli Sözleşme
Alacağın devri sözl.si, sözl.lerin geçerliliğine ilişkin genel hükümlere tabidir. Ehliyet bakımından, alacağı devreden sınırlı ehliyetsiz ise, kanuni temsilcisinin izni veya onayı aranır. Devralan sınırlı ehliyetsiz ise borç altına girmediği ve bir hak kazandığı için kanuni temsilcisinin izni veya onayı olmaksızın devir sözl.si yapılabilir. Alacağın devri, devreden açısından bir tasarruf işlemi olduğu için onun tasarruf yetkisine sahip olması gerekir.
Kanun, sözleşme veya işin niteliği engel olmadıkça alacaklı, borçlunun rızasını aramaksızın alacağını üçüncü bir kişiye devredebilir.
Devrin konusu imkânsız olmamalı, emredici hukuk kurallarına, kamu düzenine, genel ahlaka ve kişilik haklarına aykırı olmamalıdır.
Sözl. İçin Öngörülen Şekil Şartı
Kanun, sözleşme veya işin niteliği engel olmadıkça alacaklı, borçlunun rızasını aramaksızın alacağını üçüncü bir kişiye devredebilir. Bu kanuni şekil şartıdır. Taraflarca ağırlaştırılabilir ancak hafifletilemez.
Sözl.nin alacağı devreden tarafından imzalanmış olması şarttır. Devralanın metni imzalamasına gerek yoktur.
Devredilen Alacak Hakkının Mevcut Olması
Alacağın devri vaadi mevcut olmayan bir alacak için yapılabilir fakat alacağın devri sözl.si bir tasarruf işlemi olduğu için mevcut olmayan bir alacak için yapılamaz. Alacağın mevut olmaması doğmamış olmasından, sona ermiş olmasından (ifa, ibra, takas, eksik borç, zamanaşımına uğramış…) veya alacaklının alacağının bir başkasına geçmiş olmasından ileri gelebilir.
Bir Devir Engeli Bulunmaması
Kural: Devir Serbestisi
Kanun, sözleşme veya işin niteliği engel olmadıkça alacaklı, borçlunun rızasını aramaksızın alacağını üçüncü bir kişiye devredebilir. Alacak hakkının çekişmeli olması devre engel değildir.
Devir Engelleri
Bir alacağın devrinin kanun veya sözl. ile yahut işin niteliği olarak engellenmiş olabileceği TBK da ifade edilmiştir.
- Kanunda öngörülen Devir engelleri: Kanunkoyucu bazen, alacak hakkının şahsında doğan kişide kalmasını gerekli bulmuş, devir yoluyla alacaklı tarafın değişmesini istemediğini açık hükümle belirtmiştir. Örn; ürün kiracısının kullanma hakkı, ölünceye kadar bakma sözl.sinde bakım alacaklısının hakkı..vs borçlunun rızası olmadan 3. Kişiye devredilemez. Bu hükümlere rağmen yapılan devir geçersizdir.
- İşin niteliğine dayanan devir engelleri: Bir alacağın devrine engel bir kanun hükmü bulunmamasına rağmen bazen işin niteliği devre engel oluşturabilir. Bir borç ilişkisinde alacak hakkı ile alacaklının kişisel özellikleri arasında yakın bağlılık bulunan hallerde, alacağın devri alacağın içeriğinde değişikliğe yol açacağı için işin niteliği devre engel teşkil eder. Örn; vekalet sözl.sinde müvekkilin vekilden işi görmesini isteme hakkı, nafaka alacakları..vs. işin niteliği gereği devri mümkün sayılmayan alacaklardır.
- Sözleşme ile kabul edilen devir engelleri: Kanun ya da işin niteliği gereği devir yasağı olmamasına rağmen taraflar, aralarında “devretmeme anlaşması” yaparak devri engelleyebilirler. Devretmeme anlaşması için şekil şartı yoktur. Devir engeli bakımından 3. Kişileri korumak için kanunkoyucu hüküm koymuştur. Borçlu, devir yasağı içermeyen yazılı bir borç tanımasına güvenerek alacağı devralmış olan üçüncü kişiye karşı, alacağın devredilemeyeceğinin kararlaştırılmış bulunduğu savunmasını ileri süremez.