TCK m 120 Haksız Arama Suçu ve Cezası

MADDE 120.- (1) Hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını arayan kamu görevlisine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Açıklama

YTCK.nun 120.maddesindeki “haksız arama” suçu, 765 sayılı ETCK.nun 183. maddesinin karşılığı olarak düzenlenmiştir. Eski madde metninde “kişinin üzerini aramak” suç olarak kabul edilmiş iken yeni madde metninde “bir kimsenin üstü­nün veya eşyasının aranması” suç sayılmak suretiyle kapsam genişletilmiş, diğer yandan eski kanunda suçun faili olarak kanunda yazılı hallerin dışında bir kimse­nin üzerini aramak için emir veren ya da arayan memur”dan bahsedilmiş iken, yeni düzenlemede fail “kamu görevlisi” olarak belirlenmiştir. Her ne kadar yeni düzen­lemede “hukuka aykırı olarak arama emrini veren” kamu görevlisinden bahsedil­memiş ise de YTCK.nun 24/3.maddesinin “konusu suç teşkil eden emir hiçbir suret­te yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur” hükmü karşısında emri veren kamu görevlisi de bu suçtan müşterek fail olarak sorumlu tutulacaktır. Her iki kanunda da suç, özgü suç niteliğindedir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçla Korunan Hukuksal Değer

Bir kimsenin üstünün veya eşyasının hukuka aykırı olarak aranmasını, görevi kötüye kullanma (257.md.) suçundan bağımsız bir suç olarak tanımlayan 120. mad­de hükmü, 10.12.1948 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (12.md.), 4.11.1950 tarihli İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına dair Avrupa Sözleşmesi (8/1.fıkra) ve Anayasamızın 2O.maddesi-nin koruduğu “özel hayatın gizliliğini” belli bir surette ihlalin yaptırımını oluşturmaktadır.

Nitekim, “özel hayatın gizliliği” başlığını taşıyan Anayasamızın 20.maddesi;

“Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sa­hiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.

Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerin­den biri veya birkaçına bağlı olarak, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar” hükmü ile kişinin üstü, özel kağıtları ve eşyası gibi özel hayatla ilgili unsurlara dokunulmazlık tanıyarak özel hayatın gizliliğini sağlamayı amaçlamıştır.

Kişilerin üzerinin veya eşyasının aranması insan haysiyetine bir tecavüz ettiği gibi kişi dokunulmazlığının bir devamı olan özel hayatın gizliliğine karşı da bir saldırı oluşturmaktadır. Bu itibarla, suçla korunmak istenilen hukuksal yarar “kişi özgürlüğünün ve özel hayatın gizliliğinin” korunmasıdır.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçun Faili

Bu suçun faili ancak kamu görevlisi olabilir. Bu nedenle suç, öz­gü suç niteliği taşımaktadır.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçun Mağduru

Bu suçun mağduru, hukuka aykırı olarak üstü veya eşyası aranan kimsedir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçun Maddi Unsuru

Bu suçun maddi unsuru, kamu görevlisinin hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyası aramasıdır.

Madde metninde geçen “hukuka aykırı olarak” ibaresinden maksat, yürürlük­teki mevzuatın izin vermediği hal demektir. Kanun ve nizamların izin verdiği ara­ma hallerinde suçun oluşmayacağı açıktır. Suçun oluşması için kamu görevlisi, kişi hürriyetini, görevini kötüye kullanarak veya yetkisini aşarak ihlal etmiş olmalıdır. Böylece “hukuka aykırı olarak” sözcükleri görevin kötüye kullanılmasını ve yetki­nin aşılmasını kapsar.

Adli arama işlemine ilişkin kurallar 5271 sayılı CMK’nun 116.-121.maddelerinde düzenlenmiştir. Ayrıca 1.6.2005 tarih ve 25832 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği”nde, kanunlarla düzenlenen adli ve önleme aramasına karar verme yetkisi ile kolluk tarafından, kişilerin üstlerinin, eşyasının, araçlarının, özel kağıtlarının, konut, işyeri ve eklentilerinin aranmasında uyulacak esas ve usuller gösterilmiştir. Örneğin, CMK 119/1.fıkrasında belirtilen yetkili makam tarafından verilmiş geçerli bir arama kararı olmaksızın veya aynı maddenin 2.fıkrasında belirtilen sınırlamalara uyulmaksızın yapılan bir arama hu­kuka aykırı olması nedeniyle 120.maddeye uyan suçu oluşturur. Kanunda ve Yö­netmelikte belirtilen esas ve usullere aykırı olarak, örneğin Cumhuriyet savcısı ha­zır olmaksızın konut, işyeri veya komşulardan iki kişinin bulundurulmaması CMK’nun 119/4.fıkrasına aykırı olduğundan bu şekilde kişinin örneğin ceplerinin, el çantasının aranması, suçu oluşturacaktır. Adli aramalarda “arama emri ya da kararı aranmayan haller” Yönetmeliğin 8.maddesinde, önleme aramalarında hâ­kimden önleme araması kararı alınması gerekmeyen haller ise aynı Yönetmeliğin 25.maddesinde gösterilmiştir. Bu durumlarda, Yönetmelikte belirtilen usul ve esas­lara göre bir kimsenin üstünün veya eşyasının aranması suç oluşturmaz.

Bir kimsenin “üstünün aranması”, üzerindeki elbiselerin, cebinin, el çantasının aranması, kontrol edilmesidir, “eşyanın aranması” ise, bir kişiye ait her türlü taşınır veya taşınmaz eşya hakkında yapılan arama işlemidir. Örneğin kişinin otomobili­nin, bavulunun aranması bu kapsamdadır.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçun Manevi Unsuru

Haksız arama suçu ancak kasten işlenebilir. Bu bakımdan failin bir kimsenin üs­tünü veya eşyasını hukuka aykırı olarak aradığını bilmesi ve eylemi isteyerek ger­çekleştirmesi gerekir. Failin saikinin, amacının suçun oluşması bakımından etkisi yoktur. Suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Teşebbüs

Bu suç, sırf hareket suçu niteliğinde olduğundan, ancak icra hare­ketlerinin parçalara ayrılabildiği durumlarda bu suça teşebbüs mümkündür.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu İştirak

Bu suç fail bakımından özgü suç niteliğinde bulunduğundan, kamu görevlisi olmayan kişiler bu suça ancak azmettiren veya yardım eden konumunda iştirak edebilirler (YTCK 40/2.md.).

TCK m 120 Haksız Arama Suçu İçtima

Haksız arama suçu, kamu görevlisinin görevin gereklerine aykırı ola­rak işlediği bir suç olmakla birlikte özel normun genel norma önceliği kuralı uya­rınca eylem görevi kötüye kullanma (257.md.) suçunu değil, özel norm olan haksız arama suçunu oluşturmaktadır. Fail hukuka aykırı arama fiilini gerçekleştirirken başka suçları da işlemişse, örneğin konut dokunulmazlığının ihlali (YTCK 116.md.) veya zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması (YTCK 256.md.) suçlarını da işlemişse haksız arama suçunun yanı sıra işlediği diğer suçlardan dolayı da gerçek içtima hükümlerine göre cezalandırılması gerekir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Kovuşturma

Bu suçun adli kolluk görevlilerince (164.md.) adli görevin yerine getirilmesi sırasında işlenmesi halinde soruşturma ve kovuşturma C.Başsavcılığınca genel hükümlere göre re’sen yapılır. Eğer kamu görevlisi önleyici kolluk görevi sırasında, önleme aramasını hukuka aykırı olarak yapmak suretiyle bu suçu işle­mişse soruşturmanın 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargı­lanması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca yapılması gerekir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Görevli Mahkeme

5235 sayılı Kanunun lO.maddesi uyarınca bu suç dolayı­sıyla açılan davaya bakma görevi sulh ceza mahkemesine aittir.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Suçun Yaptırımı

Üç aydan bir yıla kadar hapis cezasıdır.

TCK m 120 Haksız Arama Suçu Dava Zamanaşımı

YTCK.nun 66/1-e bendi uyarınca bu suçun dava zamana­şımı süresi sekiz yıldır