Vesayet Davaları Nedir? Nasıl Açılır?

1. Genel olarak

TÜRK MEDENİ YASASI MADDE 396.- Vesayet organları, vesayet dai­releri ile vasi ve kayyımlardır.

1. Vesayet daireleri
2. Kamu vesayeti

MADDE 397.- Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri tarafından yürütülür.

Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.

1. Özel vesayet
2. Koşulları

MADDE 398.- Vesayet altındaki kişinin menfaatinin haklı gösterdiği özellikle bir işletmenin, bir ortaklığın veya benzeri işlerin sürdürülmesi gerek­tiği takdirde vesayet istisnai olarak bir aileye verilebilir.

Bu durumda vesayet makamının yetki, görev ve sorumluluğu kurulacak aile meclisine geçer.

2. Kurulması

MADDE 399.- Özel vesayet, vesayet altına alınan kişinin fiil ehliyetine sahip iki yakın hısımının veya bir hısımı ile eşinin istemi üzerine denetim ma­kamı tarafından kurulur.

3. Aile meclisi

MADDE 400.- Aile meclisi, vesayet altındaki kişinin vasi olmaya ehil, denetim makamınca dört yıl için atanacak en az üç hısımından oluşur. Vesayet altına alınanın eşi de aile meclisine üye olabilir.

4. Güvence

MADDE 401.- Aile meclisi üyeleri, görevlerini gereği gibi yerine getire­ceklerine dair güvence vermek zorundadırlar.

Güvence sağlanmadan özel vesayet kurulamaz-

5. Sona ermesi

MADDE 402.- Aile meclisi görevini yapmadığı veya vesayet altındaki ki­şinin menfaati gerektirdiği takdirde, denetim makamı her zaman aile meclisini değiştirebileceği gibi özel vesayeti de sona erdirebilir.

1. Vasi ve kayyım

MADDE 403.- Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.

Kayyım, belirli işleri görmek veya malvarlığını yönetmek için atanır.

Bu kanunun vasi hakkındaki hükümleri, aksi belirtilmiş olmadıkça kay­yım hakkında da uygulanır.

Açıklama

Yürürlükten kaldırılan Medeni Yasanın 346 ila 375. maddelerine kadar hükümleri vesayet kurallarını düzenliyordu. Ne var ki bu yasa, 4721 sayılı Türk Medeni Yasasıyla yürürlükten kaldırılmış ve 4721 sayılı yasa 1 Ocak 2002’de yürürlüğe girmiştir. Vesayet müessesesi Yeni Yasanın 396’ncı maddesiyle başla­yıp 494’üncü maddesine kadar devam eden bölümünde düzenlenmiş bulunmak­tadır.

Velayet altında bulunmayan her küçüğe vesayet altına alınarak bir vasi atanacaktır. Vesayet düzenini sağlayan vesayet organları Yeni Medeni Yasada 396. madde ile başlayan bölümde gösterilmiştir. Vesayet organları;

1. Vesayet Daireleri,
2. Vasiler,
3. Kayyımlardır.

Vesayet makamı, Sulh Hukuk Mahkemesi, denetim makamı da Asliye Hu­kuk Mahkemesidir. Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan bu vesayet daireleri tarafından yürütülmektedir. Yürürlükten kaldırılan Medeni Yasada; bu hüküm vesayet daireleri olarak gösterilmiş, Asliye Hukuk Mahkemesinin denetim makamı olduğu açıkça belirtilmemişti. Bu hususta Yeni Yasada gerekli açıklama yapılmış, Sulh Hukuk Mahkemesinin vesayet makamı, Asliye Hukuk Mahkemesinin de denetim makamı olduğu kabul edilerek bu yol­daki tereddütler giderilmiştir.

Bundan başka, Yeni Yasada, Özel Vesayet müessesesi de benimsenmiş,

1. Vesayet altındaki kişinin yararına olduğu,
2. Özellikle bir işletmenin,
3. Bir ortaklığın
4. Yahut buna benzer işlerin devam ettirilmesi zorunluluğu

bulunduğu hallerde, vesayetin bir aileye ayrıcalıklı (istisnai) olarak verile­bileceği kuralı kabul edilmiştir. Vesayet aileye verilince de, vesayet makamının yani Sulh Hukuk Mahkemesinin yetki, görev ve sorumlulukları, kurulacak aile meclisine geçecektir.

Özel vesayet; vesayet altına alınan (mahcur) kişinin medeni haklan kul­lanma ehliyetine sahip (yani yeni deyimle fiil ehliyeti sahibi) iki yakın akrabası­nın (hısımının) başvurusu üzerine denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahke­mesince kurulur. Yine bunun gibi vesayet altına alman iki yakın hısımı olmadığı takdirde, bir akrabası yani yakın hısımı ile onun eşinin istemi ile de özel vesayet yine Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından kurulacaktır.

Özel vesayette aile meclisi, Asliye Hukuk Mahkemesince, atanacaktır. Aile meclisi vesayet altına alınanın vasiliğe engel hali olmayan 3 kişiden az ol­mamak üzere akrabaları arasından seçilecek kişilerden oluşacaktır. Vesayet altına alınanın eşi varsa o da aile meclisine üye olabilecektir. Aile meclisi üçten fazla kişiden de teşekkül ettirilmiş olabilir.

Aile meclisi üyeleri, teminat (güvence) göstermek zorundadırlar. Özel ve­sayetin en önemli koşullarından birisi, aile meclisi üyelerinin güvence gösterme­leridir. Güvence gösterildikten sonra özel vesayet kurulabilecektir. Asliye Hukuk Mahkemesi öncelikle güvence koşulunun yerine getirilmesini isteyecektir.

Aile meclisi görevini gereği gibi yapamadığı takdirde denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından her zaman değiştirilebilecektir. Bunun gibi vesayet altına alınanın yani mahcurun yaran gerekli görüldüğünde de yine Asliye Hukuk Mahkemesince aile meclisi değiştirilip yerlerine yenileri atanabile­ceği gibi özel vesayetin de sona ermesine karar verilebilecektir.

Kaldırılan eski Medeni Yasada Özel Vesayet müessesesi öngörülmemişti. Yeni yasayla kabul edilmiştir.

Vasi, vesayet altına alınan küçüğün veya mahcurun (hacir altına alınanın) kısıtlının hukuki işlemlerinde onları temsil eder, kişilik hakları ile malvarlığına ait tüm yararlarını korur. Bu işleri yapmak vasi için yasal zorunluluktur. Kayyım ise, muayyen yani belli edilmiş işleri yürütmek ve temsil ettiği kişinin malvarlı­ğını idare etmek görevi ile yükümlüdür. Vasilikle ilgili kurallar kayyımlar için de göz önünde tutulacaktır.