Tmk 981 Madde Ve Devamı Maddelerinde Düzenlenen Yalnızca Zilyetliğin Korunmasına İlişkin Davalar
Genel Olarak
Zilyetligği gasp edilen veya saldırıya ugğrayan kişi bu saldırı veya gasbı kuvvet kullanarak def edebilecegği gibi zilyetligğin korunmasını dava yoluyla da isteyebilir. Zilyetligğin korunmasını istemede saldırıda bulunanın veya gasp edenin uüstuün bir hakka dayanması iddiası dinlenmez. Megğer ki davalı bu durumu derhal ispatlamış olsun.
Bu dava başka hiçbir hakka dayanmadan salt zilyet olmanın verdigği uüstuünluükten yararlanılarak açılan bir davadır. İİş bu dava TMK’ nın 981 ve devamı maddelerinde duüzenlenmiştir. Davalı tarafın, zilyedin, bu hakkını kullanmasına engel oldugğu, geregği gibi kullanmasını engelledigği durumlarda açılır ve davaya sulh hukuk mahkemesi bakar. Davanın başarıya ulaşması için davacının zilyet olması ve davalıya goüre korunmaya degğer uüstuün hakkının kanıtlanması gerekir.
Araştırılması Gereken Hususlar ve Deliller
Hem davacının hem davalının zilyetligğinin bulunması durumunda hangisinin daha uüstuün korunmaya degğer zilyetligğinin oldugğuna bakılır. Zilyetten amaç, taşınmaz uüzerinde muülkiyet hakkı dogğmamış digğer anlatımla taşınmazın hukuki niteligği itibarıyla kazanmaya elverişli olmamasından veya taşınmaz uüzerindeki zilyetligğin kazanmaya elverişli olmamasından dolayı muülkiyet hakkını kazanamayacak durumdaki kişidir. Zeminde gerçekten bir tecavuüzuün olup-olmadıgğı araştırılır. Davacının 3-5 yıllık (20 yıla ulaşmayan) zilyetligğine dayanarak bu davayı açması muümkuünduür. En tipik oürnegği, davada taraf sıfatını almayan uüçuüncuü kişi ya da kişiler adına tapuda kayıtlı olan taşınmaz uüzerinde tapu maliki dışındaki kişilerin zilyetliklerinin yarıştıgğı davalardır. OÜ rnek verilecek olursa; hazine adına tapulu olan taşınma uüzerinde iki gerçek kişi arasında goüruülen el atmanın oünlenmesi (zilyetligğin korunması) davasıdır. Davanın sebebi; komşuluk hukukuna, tahsise, bagğışa, kiralamaya, muülkiyet hakkına dayanıyorsa açılan dava “salt zilyetligğin korunması” davası degğildir.
Davalının, zilyetligği davacıda bulunan taşınmazı davacının kullanmasını fiili olarak engellemesi, taşınmazı ele geçirip kullanması, sataşması (yani davaya konu taşınmaz uüzerinde davalının muülkiyet ya da başka bir uüstuün hak iddiasında bulunması) el atmanın oünlenmesi (zilyetligğin korunması) davalarına konu tecavuüzlerdendir.
Zilyetligğin korunması davalarında TMK’ nın 984. maddesinde duüzenlenen fiilin ve failin oügğrenilmesinden sonra 2 ay, her hal-uü karda 1 yıl geçmekle dava açma hakkı duüşer, hakim bunu re’sen goüz oünuünde bulunduracaktır. Digğer el atmanın oünlenmesi davalarında yani hakka dayalı el atmanın oünlenmesi davalarında bu yoünde sınırlama yoktur.
Zilyetligğin korunması davalarında, taşınmazın degğeri ne olursa olsun HÜMK 8 madde /İİ-3 bendi uyarınca sulh hukuk mahkemesi goürevlidir. Ancak işgal tazminatı ile birlikte açılan davalarda goürevli mahkeme işgal tazminatı degğerine goüre belirlenir (digğer el atmanın oünlenmesi davalarında ise degğere goüre goürevli mahkeme belirlenmekte idi son HMK degğişikligği sonunda asliye hukuk mahkemesi goürevlidir).
Uygulamada Sıkça Hataya Düşülen ve Bozma Nedeni Yapılan Konular
Bu dava çeşidinde yapılan hataların başında davanın nitelendirmesindeki degğerlendirme yanlışlıgğı gelmektedir. Açılan davanın zilyetligğin korunması davası olup olmadıgğı, davada zilyetligğe dayanılıp dayanılmadıgğının ve muülkiyetin uyuşmazlık konusu yapılıp yapılmadıgğının oüncelikle dikkate alınması gerekmektedir.
Davanın zilyetligğin korunması davası oldugğu belirlendikten sonra yapılması gereken davada 2 ay ve 1 yıllık hak duüşuüruücuü suürenin geçip geçmedigğine bakmaktır. Suürenin başlangıcı davalının eyleme başladıgğı tarihtir.
Dava suüresinde açılmış ise daha sonra uüstuün ve korunması gereken zilyetligğin hangi tarafta olup olmadıgğının belirlenmesi bakımından taraf delillerinin usul ve yasaya uygun olarak toplanması ve sonrasında delil durumuna goüre karar verilmesi gerekir.
Zilyetligğin korunması davası sonunda alınan huükuümler kesin huükuüm teşkil etmez
Zilyetligğin korunması davasında korunan muülkiyet hakkı degğil, zilyetligğe dayalı fiili durumdur (uüstuün zilyedin kim oldugğu).