Tedbir Nafakası Tayin Ve Takdirinde Göz Önünde Tutulması Gereken Hususlar

Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evli­lik birliğine ilişkin eşlerin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşmeleri halinde eşlerin ayrı ayrı veya birlikte başvurmaları halinde Aile Mahkemesi Hâkimi, öncelikle eşleri yükümlülükleri konusunda uyarır; onları uzlaştırmaya çalışır ve yine eşlerin ortak rızası ile veya kendiliğinden 4787 sayılı kanunun 5’inci madde­sine uygun uzman kişilerden yardım isteyerek sorunu çözümleyebilir ve gere­kirse yasada belirlenen önlemleri alır.

Aile Mahkemesi Hâkimi bu bağlamda birlik devam ederken eşlerden biri­nin istemi üzerine ailenin geçimi için her birinin yapacağı parasal katkıyı belirler.

Eşin ev işini görmesi, çocuklara bakması diğer eşin işinde karşılıksız çalış­ması katkı miktarının belirlenmesinde dikkate alınır (TMK. Md. 196/1-2). O halde hâkim ekonomik gücü, mal varlığı ve geliri oramnda erkeğin istemi halinde kadın erkek eşitliğine dayalı olarak kadının da uygun miktarda birlik giderlerine katkı olarak tedbir nafakası vermesini de hükme bağlayabilecektir.

Aynı şekilde kadın da görevlerini yapmayan aile geçimine katılmayan kocadan parasal katkı (tedbir nafakası) talep edebilecek, eğer koca bu yükümlülüğünü yerine getirmezse Aile Mahkemesi hâkiminden bu katkının belirlenmesini talep edebilecektir.

Katkı istemi, istem tarihinden geriye doğru bir yılı da kapsayabilecek veya ileriye doğru gelecek yılları kapsayabilecek şekilde istenebilecektir. Ancak, bir yıldan fazla geriye doğru katkı ve nafaka istenemeyecek, istenirse talep bir yıldan daha geriye doğru süreler için reddedilecektir.

Ayrı yaşam ve ayrı yaşamda haklılık halinde, Aile Mahkemesi hâkimi istem halinde yine ayrı yaşamakta haklı olan eşin yanında bulunan ergin olmayan çocukla ana baba arasında kişisel ilişki düzenlenmesine ve istem çocukla ilgili tedbir nafakasına ilişkin ise; bu çocuk veya çocuklar için anne veya babanın vereceği katkı tutannı (tedbir nafakasını) uygun miktarda belirleyecektir (TMK. Md. 197/son).

Eşler birlikte yaşarken alınan tedbirler ve bu bapta tedbir nafakası (eşlerin her birinin ailenin geçimi için yapacağı parasal katkı) tedbirin alınması ile ilgili neden ortadan kalkıncaya kadar devam edecek, hâkim yapacağı incelemeye ve her olayın özelliğine göre tedbirin devamına veya kaldırılmasına konu ile ilgili taraf delillerini topladıktan sonra karar verecektir.

Birlikte yaşamın devamı süresince, eşlerin ekonomik durumları ve mal varlıkları, emek ve çalışma güçlerinde değişiklik olmadığı sürece eşlerin ailenin geçimi için yapacakları parasal katkı devam edecek, hâkim bu konuda veya konularda değişiklik olduğu takdirde yine talep üzerine, taraf delillerini toplaya­rak katkı miktarını yeniden belirleyecek, katkı miktarlarını azaltıp çoğaltabilecek veya koşulları varsa kaldırabilecektir.

Aile Mahkemesi eşlerin ve yanında bulunan çocukların ekonomik ve sos­yal durumlarının ihtiyaçlarının emek ve mal varlıklarının katkı oranlarının tes­pitinde 4787 sayılı kanunun 5’inci maddesinde düzenlenen uzmanların araştırma inceleme ve görüşlerinden yararlanabilecektir.

4787 S.K’ nun 6^:ıncı maddesi 1/a-b bentleri gereğince; Aile Mahkemesi Hakimleri görev alanına giren konularda yetişkinler hakkında evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri konusunda eşleri uyararak gerektiğinde uzlaştırmaya, aile­nin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan mali yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin gerekli önlemleri alabilecek yine yasanın 2/a maddesi gereğince bakım ve gözetime yönelik nafaka yükümlülüğü konusunda gerekli önlemleri alabilecektir.

Aile Mahkemesi hakimi yine değişen durumlara göre tedbirlerle ilgili ge­rekli kararlan alabilecektir.

Örneğin, eşlerden birinin beden ve çalışma, ekonomik gücünü mal varlığını tamamen kaybetmesi halinde onun katkı yükümlülüğünü talep ve koşullann kanıtlan­ması halinde hâkim tamamen vereceği kararla sona erdirebilecektir (TMK. Md. 200).

Boşanma, aynlık, evlenmenin butlanı davalan dışında yani böyle bir dava ol­maksızın eşlerden birinin ayrı yaşama ara vermesi ve ayrı yaşamda haklı olduğunu kanıtlaması halinde ise, hâkim eşlerden birinin istemi üzerine birinin diğerine yapacağı parasal katkıyı (tedbir nafakasını) belirleyecektir. Yine eşlerden birinin haklı bir sebep olmaksızın diğerinin birlikte yaşamaktan kaçınması veya ortak hayatın başka bir nedenle olanaksız hale gelmesi üzerine de (örneğin, eşlerden birinin çalışmak için yurt dışına gitmesi, diğer eşi götürmemesi ve ailenin geçimine katkıda bulunmaması vb. gibi hallerde de) eşlerden biri diğerinin parasal katkı tutamım (tedbir nafakasının) belirlenmesini hâkimden isteyebilir (TMK. Md. 197/1-2-3).

Ayrı yaşayan ve ayrı yaşamakta hakkı olan veya olmayan eş yanında bulu­nan ergin olmayan çocuklar için önemle belirtelim ki, nafaka (parasal katkı) talep eden eş ayrı yaşamakta haklı olsun olmasın talep halinde hâkim, onun yanında bulunan küçükler için mutlaka ve mutlaka tedbir nafakasına hükmedecektir (TMK. Md. 197/son) diğer eşin onun geçimi için parasal katkısını belirleyecektir.

Bu şekilde birlikte yaşamla ilgili ayrılık sona erdiğinde veya ayrı yaşa­makta haklılık ortadan kalktığında (örneğin ayrı yaşayan eşe, müşterek yaşanacak bağımsız konut belirlenip eve dönmesi için ihtar çekildiğinde, evi terk eden eş müşterek haneye döndüğünde vb. gibi) tedbir nafakası ortadan kalkacak, eşlerin yeniden birlikte yaşama başlamaları nedeniyle ailenin geçimine yapacakları para­sal katkı gündeme gelecektir (TMK. Md. 196). Ancak ihtar çeken, eş, başka biri ile yaşıyor veya gelen eşi eve almamışsa eş yine ayrı yaşamakta haklı olduğun­dan tedbir nafakası istemini sürdürebilecektir.

Boşanma, ayrılık, evlenmenin yokluk, butlan ve feshi hallerinde (TMK. Md. 161, 166, 170, 145, 148, 157, 158, 160). Boşanma veya ayrılık yine TMK’nın 157-158 ve 160. maddelerinde yapılan yollama ile evlenmenin butlanı davaları açılması halinde hâkim davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen (kendiliğinden) alacaktır (TMK. Md. 169) (Y.2.HD. 22.03.2002 – 3273/4155).

Dava kimin tarafından açılırsa açılsın, davaya bakan hâkim davanın de­vamı süresince alınacak önlemler arasında eş ve çocukların (ergin olmayan kü­çüklerin) barınması, bakım ve korunmaları yanında eş ve yanında bulunan ergin olmayan çocukları için istem olsun olmasın, kendiliğinden dava tarihinden itiba­ren gerekli parasal katkı tutarlarını (tedbir nafaka miktarlarını) ayrı ayrı belirleyecektir (Y.2.HD. 28.03.2002 – 3623/4347). Kadın erkek eşitliği uyarınca kadının da geliri varsa, mal varlığı varsa buna uygun onunda birlik giderlerine katkısını vereceği nafaka tutarını tespit edecektir.

O halde, bu tedbirler ve bu bapta takdir edilen katkı tutarları (tedbir nafa­kaları) dava tarihinden itibaren işlemeye başlayacak boşanma, ayrılık veya butlan davası ile ilgili hüküm kesinleşinceye kadar devam edecektir (Y.2.HD. 21.03.2002-3340/4039).

Davanın devamı sırasında ergin olmayan çocukların durumu, bulundukları yer önem arzettiğinden hâkim çocuğun veya çocukların doğum tarihini, hangi tarihlerde, hangi eş yanında bulunduğunu, onların eğitim, bakım ve gereksinimle­rini de göz önünde tutacak bu bağlamda çocuk davanın devamı sırasında doğmuş ise nafakaya dava tarihinden değil çocuğun doğum tarihinden hükmedecek ve eğer çocuk davanın devamı sırasında nafaka alacaklısı eş yanma gelmişse nafa­kaya dava tarihinden değil, nafaka alacaklısı eşin yanına geldiği tarihten itibaren hükmedecektir (Y.2.HD. 15.03.2002 – 2907/3676).

Hâkim yine davanın devamı süresince çocukların bakım ve geçimine eşle­rin katkı tutarını belirleme yanında yine onların yaşını, bedenî, fikri, ahlâki durum ve gelişmelerini, eğitim çağı ve olanaklarını, kısaca küçüklerin yararlarını esas alarak dava sırasında velâyet hakları ile ilgili tedbiren gerekli kararları da alabilecek, çocuklar ile velâyet hakları kendisine verilmeyen eş arasındaki kişisel ilişkileri de tedbiren düzenleyebilecektir (Y.2.HD. 18.03.2002 – 3356/3814).

Medenî Yasanın değişiklikten önceki değişime ters düşmeyen ve değişme­yen hükümleri aynen yürürlükte kaldığından bunlarla ilgili Yargıtay uygulamaları ve içtihatları da önem arzettiğinden bu uygulamalara da aşağıda belirtilen şekilde değinilmiştir.

Tedbir nafakasına hükmetmek için boşanma koşullarının mutlaka gerçek­leşmesi gerekmez.

Boşanma, ayrılık, evlenmenin butlanı davaları açılır açılmaz, Aile Mahke­mesi hâkimi davanın devamı süresince eş ve yanında bulunan çocukların geçin­mesi, barınması, bakım ve korunması için gerekli tedbirleri kendiliğinden almak (eşlerin birlik giderlerine katkı paylarını belirlemek verecekleri nafaka miktarla­rını tespit etmek) zorundadır. Aile mahkemesi hâkimi bu tedbirlerin alınmasında gerekli araştırma ve incelemelerin yapılmasında uzmanlardan yaralanabilecek 4787 sayılı kanunun 6’ncı maddesine uygun gerekli tedbirleri kendiliğinden olabilecek yine tedbirlerin yerine getirilmesini uzmanlar aracılığı ile takip edecek tedbirlere uyulmaması halinde gerekli ceza ile ilgili ihbarları da yapacaktır. (HUMK. md. 113/A)