TCK m 62 Takdiri İndirim Nedenleri

MADDE 62.- (1) Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı ha­linde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların (Değişik ibare: 31.03.2005 tarih, 5328/2.md.) altıda birine kadarı indirilir.

(2) Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden son­raki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. Takdiri indirim neden­leri kararda gösterilir.

TCK m 62 Takdiri İndirim Nedenleri Açıklama

62.maddede takdiri indirim nedenlerinin varlığı durumunda yapılacak indirim oranları gösterilmiş, ayrıca, takdiri indirim nedenlerinin neler olabileceği, sınırlı olmamak üzere ve örnekseme metoduyla belirlenmiş, takdiri indirim nedenlerinin kararda gösterilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

765 sayılı TCK.nun 59.maddesi ile karşılaştırıldığında, 5237 sayılı TCK.nun 62.maddesi, gerek fail yararına yapılacak olan indirim oranları ve gerekse indirim nedenlerinin belirlenmesi ve kararda gösterilmesi gerektiğinin düzenlenmesi açı­sından fail lehine sonuç doğuracak bir düzenlemedir.

Takdiri İndirim Nedenleri Kurumu Ve Hukuki Niteliği

Takdiri indirim nedenleri, Kanunda sınırlı olmamak üzere örnekler şeklinde be­lirlenen, hâkimin göz önünde tutulabileceği fail yararına cezayı hafifletecek bir takım nedenlerin varlığı halinde, cezanın bir ölçüde indirilmesine olanak sağlayan ve kabul ve reddi yine hâkimin takdirine bırakılan haller olarak tanımlanabilir. Bu çeşit sebepler Kanunda sadece örnek olarak gösterilmiş olup, bu örnekler sınırlayıcı nitelikte değildir, hâkim Kanunda gösterilen nedenlere benzer başka bir takım özel­likleri de gözönünde tutabilir. Bu nedenler, istisnasız her suçun cezasında inirdim yapılmasına olanak verdiği için genel nitelikte indirim nedeni oluşturmaktadır. Diğer yandan, bu indirim nedenlerinin kabul veya reddi hâkimin takdirine bağlı bulunduğu için takdiri nitelik taşımaktadır.

5237 sayılı TCK.nun 62.maddesi her ne kadar örnekler şeklinde takdiri indirim nedenlerinin neler olabileceğini belirlemiş ise de bu belirleme uygulamayı sınırlayı­cı nitelikte olmadığından “sınırsız ve belirli, serbest takdiri indirim nedenleri sistemini” benimsemiştir. Zira, 62.maddenin 2.fıkrasında “takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki dav­ranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar gözönünde bulundurulabilir.” denilmek suretiyle, bu fıkrada sayılanlara benzer bir anlam taşı­yan diğer herhangi bir sebep dolayısıyla cezanın indirilebileceği öngörülmüştür. Nitekim, İspanyol Ceza Kanununun (9.md.) da benzer bir hüküm içermektedir. Buna karşılık İsviçre Ceza Kanununun 66.maddesinde “kanunun öngördüğü yer­lerde” hâkime cezayı serbestçe indirebilmek yetkisi tanınmış ve keza örnek kabilin­den bazı hafifletici nedenleri gösteren Yunan Ceza Kanunu (84.md.) “sınırlı ve belirli takdiri indirim nedenleri sistemini” benimsemişlerdir. İtalyan Ceza Kanu­nu (62.md.) da, yeni TCK.nun 62.maddesine benzer bir sistemi öngörmektedir.

Takdiri indirim nedenleri kurumunun hukuki niteliği, cezayı olaya ve suçluya uydurarak, daha adil ve insaflı bir cezaya hükmedebilmek hususunda, hâkime bir özgürlük tanımak şeklinde özetlenebilir. Yasa koyucu ancak genel ve soyut şemalar verebilir; oysa her olayın özelliği başkadır, her failin kişiliği farklıdır, bunları önce­den belirtmeğe, cezayı bu özelliğe ve kişiliğe uydurmağa imkân yoktur. Meseleyi hâkimin takdirine bırakmak ve önceden belirlenemeyen bir takım nedenler dolayı­sıyla hâkime cezayı indirmek hususunda yetki tanımak zorunludur. Yazarlara göre, cezayı suçlunun kişiliğine uydurmak gibi penolojiye ve suçun daha az ağır sayılmasını gerektirecek hallerin bulunabileceği gibi maddi ceza hukukunu ilgilen­diren düşünceler belirli ve belirli olmayan sınırsız takdiri indirim nedenleri kuru­munun benimsenmesini gerektirmektedir.

Belirli Ve Sınırsız Serbest Takdir Sistemi

TCK.nun 62.maddesi ile getirilen yeni düzenlemede belirli ve sınırsız serbest takdir sistemi benimsenmiştir. Bu sistemde hâkim, takdiri indirim nedeni olarak;

• Failin geçmişi,
• Sosyal ilişkileri,
• Fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları,
• Cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri,

Gibi hususları gözönünde bulundurabilecektir. Bu hususlar sınırlı olmayıp hâ­kim bu örneklerden hareketle, suç ve suçlunun özelliklerini gözönünde tutarak fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin mevcut olup olmadığını takdir etme yetkisine sahiptir. Takdiri indirim nedenlerinin varlığını kabul eden hâkim bu ne­denleri kararda gösterecektir.

Hâkime tanınan bu takdir yetkisi keyfilik anlamında değildir. Yasa koyucu, 62.maddenin 2.fıkrasında sınırlı olmamakla birlikte takdiri indirim nedeni olabile­cek hususları örnek olarak göstermek suretiyle, kabul edilen takdiri indirim neden­lerinin suçun konusuna, olaya ve sanığın kişiliğine, onu suça iten ekonomik, sosyal ve psikolojik nedenlere ve mantığa uygun olmasını amaçlamıştır. Aksi takdirde uygulamada ahenksizlik ve çelişkiler meydana gelir. Cezanın bireyselleştirilmesi, takdiri indirim nedenlerinin isabetli bir şekilde belirlenmesi ile mümkün olacaktır. TCK.nun 62.maddesi bir atıfet (iyiniyet) maddesi olmayıp, takdir yetkisi mutlak anlamda değildir. Hâkim bu yetkisini kullanırken yasal kurallarla çatışmamak, gerekçelerde çelişkiye düşmemek koşuluyla, olay nedenini, saiklerini, sanığın olay öncesi ve sonrası davranışlarını, suçun işlenmesindeki özellikleri, sanığın duruşma­daki tutum ve davranışları ile benzeri durumları değerlendirerek, bu hususta hak, adalet ve nesafet kurallarına uygun bir değerlendirme ve uygulama yapmalıdır. Bu husustaki takdirde zafiyet veya yanılgı bulunup bulunmadığı denetime tabidir.

Gerekçe Gösterme Zorunluluğu

Hâkim, takdiri indirim nedenlerini kabul ederek cezadan indirim yapması ha­linde veya bu yoldaki talebi reddetmesi yada re’sen takdiri indirim nedenlerinin uygulanmasına yer olmadığına karar vermesi durumunda, kararında bu hususlara ilişkin yasal ve yeterli gerekçeleri de göstermek zorundadır. Nitekim, 62/2.fıkrada “takdiri indirim nedenleri kararda gösterilir.” denilerek bu husus vurgulanmıştır. Diğer yandan 5271 sayılı CMK.nun 230.maddesinin 1.fıkrasının (c) bendinde “…bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61. ve 62.maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi” hususunun mahkûmiyet hükmünün gerekçesinde gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir. Keza, mahkemelerin kararlarının gerekçeli olarak yazılacağını öngören Anayasanın 141. ve CMK.nun 34.maddelerinin emredici nitelikteki hükümleri, takdiri indirim ne­denlerini de kapsamına almaktadır. Mükerrer değerlendirme yasağı nedeniyle, 62. maddede örnekseme yoluyla sayılan hususlar temel cezanın belirlenmesinde dikka­te alınmayıp sadece takdiri indirim nedenleri olarak gözönünde bulundurulacaktır.

Takdiri İndirim Nedenlerinin Varlığı Halinde İndirim Oranları

62.maddenin 1.fıkrası hükmüne göre, fail yararına cezayı hafifletecek takdiri ne­denlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların ise altıda birine kadarı indirilecektir. Bu son durumda hâkim takdirini indirim oranı bakımından da kullanacaktır.