TCK m 31 Yaş Küçüklüğü Ne Anlama Gelmektedir?

MADDE 31.- (1) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza sorumluluğu yoktur. Bu kişiler hakkında, ceza kovuşturması yapılamaz; ancak, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.

• (Değişik: 29.6.2005-5377/5 md.) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukukî anlam ve so­nuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması hlinde ceza sorumluluğu yoktur. Ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. İşlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yete­neğinin varlığı hâlinde, bu kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan onbir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların yansı indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yıldan fazla olamaz.
• (Değişik: 29.6.2005-5377/5 md.) Fiili işlediği sırada onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde onsekiz yıldan yirmidört yıla; mü­ebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların üçte biri indirilir ve bu hâlde her fiil için verilecek hapis cezası oniki yıldan fazla olamaz.

31. maddenin 1.fıkrasında ceza sorumluluğu olmayan çocuklar, ikinci fıkrasında 12-15 yaş grubunda bulunan, üçüncü fıkrasında ise 15-18 yaş grubunda bulunan küçüklerle ilgili hükümlere yer verilmiştir.

Yaş Küçüklüğü

Yaş küçüklüğü, ceza sorumluluğunu kaldırıcı veya azaltıcı bir etki yapmaktadır. Bunun nedeni, belirli bir fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayabilme veya dav­ranışlarını yönlendirme yeteneğinin ancak zamanla ve yaşın ilerlemesiyle ruhsal bir olgunluğa erişmesindendir.

5237 sayılı TCK.nun 31.maddesi, ceza sorumluluğu olmayan çocuklar ve ceza sorumluluğu olan çocuklar bakımından günümüzün evrensel gelişmeleri ve gerek­sinimleri ile Türkiye’nin onayladığı Çocuk Hakları Sözleşmesi hükümleri ile uyum­lu bir düzenleme getirmiştir.

Ceza Sorumluluğu Olmayan Çocuklar (0-12 Yaş Arası Çocuklar)

31.maddenin 1.fıkrası, fiili işlediği sıra on iki yaşını doldurmamış çocukların ce­za sorumluluğu olmadığını, bu çocuklar hakkında ceza kovuşturması yapılamaya­cağını ancak bu Kanunun 56.maddesinde öngörülen çocuklara özgü güvenlik ted­birlerinin uygulanabileceğini düzenlemektedir. Bu hükümle, fiili işlediği sırada oniki yaşını henüz bitirmemiş olması çocuk bakımından ceza sorumluluğunu mut­lak surette ortadan kaldıran bir neden olarak kabul edilmiş ve ceza kovuşturması yapılamayacak olan bu çocuklar hakkında koruyucu ve eğitici nitelikte olan güven­lik tedbirlerine başvurulabileceği öngörülmüştür.

Nitekim Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS)’nin 40/3b ve Çocuklar İçin Adalet Sis­temine Dair Asgari Standart Kuralları (Beijing Kuralları) 5’e göre çocukların müm­kün olduğunca adli mekanizmanın içine sokulmaması gerektiği belirtilmektedir. Keza, TCK.nun 31/1.fıkra hükmü, ÇHS’nin 3.maddesine uygun biçimde çocuğun yüksek yararını gözetmiş, koruyucu ve eğitici niteliği gözetilerek çocuğun yararına olacak şekilde güvenlik tedbirleri alınabileceği öngörülmüştür. Yapılan düzenleme çocuğun yararınadır ve bu güvenlik tedbirine hükmolunması hakimin takdirine bırakılmıştır.

12 Yaşını Doldurmuş 15 Yaşını Doldurmamış Çocuklar

maddenin 2.fıkrasında, 12-15 yaş grubunda bulunan çocukların ceza sorum­luluğu bakımından işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayabilirle veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin gelişmiş olup olmamasına göre belirlenece­ği hüküm altına alınmıştır.

12-15 Yaş Grubunda Olup Ceza Sorumluluğu Olmayan Çocuklar

maddenin 2.fıkrasının ilk cümlesinde, fiili işlediği sırada 12 yaşını doldurmuş olup da 15 yaşını doldurmamış olanların işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması halinde ceza sorumluluğu olmadığı, ancak bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacağı belirtilmiştir. 0-12 yaş grubu çocukların işledikleri suçlarda güvenlik tedbirine hükmolunabileceği belirtilerek bu husus hakimin takdirine bırakıldığı halde, 12-15 yaş grubu çocuklar bakımından ceza sorumluluğu bulunmayan ahvalde güvenlik tedbirine hükmolunması zorunluluğu getirilmiştir.

Bu grup yaş küçüklerinin ceza sorumluluğu olup olmadığı, çocuk hakimi tara­fından tespit edilecektir. Ancak bu belirlemeden önce, yaş küçüğünün içinde bu­lunduğu aile koşulları, sosyal ve ekonomik koşullar ile psikolojik ve eğitim durumu hakkında uzman kişilere yaptırılacak inceleme sonucu alınacak raporlar, çocuk hakimi tarafından, ceza sorumluluğunun belirlenmesiyle ilgili olarak yapacağı de­ğerlendirmede dikkate alınacaktır. Kanaatimizce, her ne kadar 31/2.fıkrada çocukla­ra özgü güvenlik tedbirlerine “hükmolunur” denilerek emredici bir hüküm öngö­rülmüş ise de, çocuğun yararı göz önünde bulundurularak, Beijing Kuralları 6’da yargılamanın her aşamasında olduğu gibi soruştuma ve muhakemede takdir yetkisi tanınmasını öngören kural ile çocuklar hakkında bir karar vermeden önce sosyal inceleme raporunun gerekliliğini öngören Beijing Kuralları 16.1 kuralı göz önünde tutarak, çocuk hakimi güvenlik tedbiri uygulanıp uygulanmayacağına uzman kişi­lerin raporlarındaki görüşlere dayalı olarak karar verme konusunda ve hangi tedbi­ri uygulayacağı bakımından takdirini kullanabilmelidir. Kusur yeteneği bulunma­yan yaş küçükleri hakkında ceza tertibine yer olmadığına karar verilecektir.

12-15 Yaş Grubunda Olup Ceza Sorumluluğu Olan Çocuklar

TCK.nun 31/2.fıkrasının son cümlesi uyarınca, fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanların, işlediği fiili algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı halinde indirilmiş cezaya hükmedileceği öngörülmüştür. Buna göre, bu kişiler hakkında suç ağırlaştı­rılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla; müeb­bet hapis cezasını gerektirdiği takdirde dokuz yıldan onbir yıla kadar hapis cezası­na hükmolunacaktır. Diğer cezaların yarısı indirilecek, ancak bu halde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yıldan fazla olamayacaktır.

15 Yaşını Doldurmuş 18 Yaşını Doldurmamış Çocukların Ceza Sorumluluğu

TCK.nun 31/3.fıkrasında, fiil işlediği sırada onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında indirilmiş cezaya hükmolunacağı öngörülmüştür. Buna göre, bu yaş grubundaki kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde onsekiz yıldan yirmidört yıla; müeb­bet hapis cezasını gerektirdiği takdirde oniki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunacaktır. Diğer cezaların üçte biri indirilecek ve bu halde her fiil için veri­lecek hapis cezası oniki yıldan fazla olamayacaktır.

15-18 yaş grubundaki çocukların, normal koşullarda, gerçekleştirdikleri davra­nışların hukuki anlam ve sonuçlarını kavrama yeteneğine sahip olmakla birlikte; bu kişilerin, davranışlarını yönlendirme yeteneklerinin yeterince gelişmemiş olabilece­ği bu nedenle işledikleri suçlar bağlamında irade yeteneklerinin zayıf olduğu nor­matif olarak kabul edilmiştir.

ÇHS’nin 2.maddesi; çocuk suçluluğuna yönelik mevzuatın 18 yaşın altındaki herkese uygulanmasını, ayrımcılık yapılmamasını; 3.maddesi; çocuk suçluluğuna ilişkin her politika ve faaliyette çocuğun üstün haklarının gözetilmesini; 37(b) mad­desi; çocukların özgürlüklerinin kısıtlanmasının son çare olmasını, 40.maddesi ise; çocuklara yapılan muamelede, çocuğun toplumla yeniden bütünleşmesine olanak sağlayacak ve onun toplumdaki yapıcı rolünü güçlendirecek şekilde hareket edil­mesini öngörmektedir. Çocuk adalet sisteminin her aşamasında ve tüm düzeylerin­de uygulanması gereken bu temel (kapsayıcı, şemsiye) ilkelerin, 18 yaşını doldur­mamış tüm çocuklar bakımından göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Çocuk, adalet sistemi, çocuğun çıkarlarını ve refahını geliştirmeli ve çocuğun top­lumla yeniden bütünleşmesini ve toplumda yapıcı bir rol üstlenmesini sağlamalıdır.