Tarım Bağkur Sigortalılığının Tespiti Davaları Hakkında Pratik Bilgiler

Bu tuür sigortalılık suürelerinin tespitine ilişkin davaların yasal dayanagğı 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin b bendinin 4 numaralı alt bendi, 6, 7 ve 9. maddeleri, anılan Kanun’un yuüruürluügğe girdigği 01.10.2008 tarihi oüncesi suüre yoünuünden ise aynı Kanun’un geçici 7. maddesi delaletiyle muülga 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2, 3, 5, 6, 9, 10 ve 36. maddeleri olacaktır.

Tarım Bagğ-Kur sigortalılık suürelerinin geçmişe yoünelik tespitine ilişkin olarak kanunlarda tespite imkaân veren bir duüzenleme bulunmamaktadır.

2926 sayılı Tarım Bagğ-Kur Kanunu’nda, tarımsal faaliyetin varlıgğı, sigortalı olmak için yeterli goüruülmuüştuür. İİlgilinin tarımsal faaliyetinin bulundugğu ilin, kanun kapsamına alındıgğı tarihten başlayarak yasada belirtilen suürede sigortalı olarak tescil için kuruma başvurmamış olunması durumunda, 2926 sayılı Kanun’un 5. maddesine goüre sigortalılık, kurum tarafından tescil edildigği tarihi takip eden aybaşı veya tescil için yazılı başvuruyu takip eden aybaşından başlayacaktır. Prim oüdenmesi, uüruün tesliminde prim kesintisinin yapılmış olması da tescil iradesi olarak esas alınmalıdır.

Belirtmek gerekirse 2926 sayılı Kanun’un 2. maddesine goüre Tarım Bagğ-Kur sigortalısı sayılması koşulu 3. maddede belirtilen tarımsal faaliyetin kesintisiz suürduüruülmesine bagğlıdır. Bu bakımdan davacının dava edilen suüreler itibariyle tarımsal faaliyetinin suüregeldigği kuşkuya yer bırakmayacak şekilde belirlenmeli, oüzellikle de tarım Bagğ-Kur sigortalılıgğına karine sayılan ve Kanun’un 10. maddesinde oüngoüruülen kayıtlardan; ziraat odası kaydı, tarım kredi kooperatifi ile Ziraat Bankası kayıtları gibi kayıtların başlangıçları, bitmişse bitiş tarihleri araştırılmalıdır.

Muülga 2926 sayılı Kanun geregğince, sigortalılık, tarımsal faaliyetin sona ermesi, başka bir sosyal guüvenlik kuruluşu kapsamında zorunlu sigortalılıgğın başlaması, maluâlluük- yaşlılık aylıgğı bagğlanması veya oüluüm ile sona erer.

5510 sayılı Kanun’un 7. maddesine goüre sigortalılık suüresi, tarımda kendi adına ve hesabına bagğımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin kanunla kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca veya kendilerince, bir yıl içinde bildirilmesi halinde kaydedildigği tarihten, bu suüre içinde bildirilmemesi halinde ise bildirimin kuruma yapıldıgğı tarihten itibaren başlar. Anılan kanunun 9. maddesinin b bendinin 5 numaralı alt bendi geregğince de tarımsal faaliyetinin sona erdigği veya 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (ı) bendi uyarınca muafiyet kapsamına girdigği yahut 65 yaşını doldurması nedeniyle talepte bulundugğu tarihten itibaren sigortalılık sona erer.

ÜÜruün tesliminde bulunanlardan %1 oranında Bagğ-Kur primi kesilecegğine ilişkin duüzenlemeler ve 2926 sayılı Kanun’un 36. maddesi goüzetildigğinde, bu durumdakiler için prim kesintisinin yapıldıgğı ayı takip eden aybaşından itibaren sigortalı oldugğunun kabuluü, sonraki suüreler yoünuünden, tarımsal faaliyetin prim kesintisi, tarımsal kuruluş kayıtları, tapu kayıtları, dogğrudan gelir destegği vs. araştırılması gerekir. OÜ zel şirket veya tuüccara uüruün teslimi durumunda, kesilen primin kuruma intikal etmiş olması luüzumludur.

Yargıtay 10 ve 21. Hukuk Daireleri açısından, sigortalının kadın veya erkek olması arasında farklı bir uygulama bulunmamaktadır. Kanun koyucu da, 6270 sayılı Kanun’un 13. maddesi degğişikligği ile 5510 sayılı Kanun’un geçici 7. maddesine eklenen fıkrada, aile reisligği şartından vazgeçip sigortalılar arasında başlangıcından itibaren kadın veya erkek ayrımına son vermiştir.

Zorunlu Sigortalılık Şartları Bulunmayıp Prim Ödenen Süreler Yönünden Sigortalılık Durumu

Yukarıda belirtilen ve zorunlu sigortalı olmayı gerektiren kayıtların hiç birinin bulunmadıgğı hallerde zorunlu sigortalılıktan soüz edilemez. 2926 sayılı Kanun’da, uüruün teslimindeki prim kesintilerinin varlıgğı durumu dışında 506 sayılı Kanun’un 79. maddesine paralel geçmişe yoünelik sigortalılık tesciline imkaân veren yasal duüzenleme bulunmadıgğından anılan sigortalılık niteligğine sahip olunmadıgğı doüneme ait prim borçlarının daha sonraki tarihlerde kurumca hatalı olarak geriye doünuük tahsil edilmesi, tarımsal faaliyetin bulunmadıgğı suüreye yoünelik olarak ilgiliye zorunlu sigortalılık hakkı kazandırmaz. Ancak oüdemelerin icra takibi sonucu gerçekleştigği veya 06.03.1992 guünuü yuüruürluügğe giren 3780 sayılı Kanun ile 16.05.1997 tarihinde yuüruürluügğe giren 4247 sayılı Kanun huükuümleri kapsamında yatırıldıgğı hallerde, Medeni Kanun’un 2. maddesinde duüzenlenen iyiniyet kuralları çerçevesinde, kurumun geçmişe yoünelik prim borçlarını tahsil edip uzun suüre nemalandırmasından sonra, anılan doüneme yoünelik sigortalılıgğın iptalinin iyiniyetle bagğdaşmayacagğı goüzetilerek geçmişe yoünelik prim oüdemelerinin kapsadıgğı suürenin istegğe bagğlı sigortalılık suüresi olarak kabuluü gerekir. Belirtilen şartları taşımayan ve zorunlu sigortalılık doünemine yoünelik olmayan prim oüdemelerinin varlıgğı halinde, davacının oüdedigği primlerin, her bir primin oüdendigği tarihten itibaren karşıladıgğı suüre kadar 2926 sayılı Kanun kapsamında istegğe bagğlı sigortalı olarak kabul edilmesi gerekir.

Mahkemeler, oünlerine gelen bu tuür uyuşmazlıklarda, oüncelikle uyuşmazlık konusu suüreyi kesin olarak belirlemelidir. Buna ilişkin olarak veya sonrasında;

Sigortalılık başlangıç ve bitiş tarihlerini, basamak yuükseltme, prim oüdeme tarihlerini goüsterir hizmet doükuümuünuü de içeren sigortalının oüzluük dosyası tuümuüyle kurumdan,

Üyuşmazlık konusu doünemde, başkaca bir sosyal guüvenlik kuruluşuna ilişkin kaydının bulunup bulunmadıgğı (506, 1479, 5434 sayılı Kanun kapsamındaki zorunlu sigortalılık suüreleri) kurumdan,

Ziraat odası ile tarımsal kooperatiflere (tarım kredi kooperatifi, tarım satış kooperatifi, uüretilen uüruüne yoünelik kooperatifler vs) ilişkin uüyelik kayıtları ilgili kuruluşlardan,

Çiftçilik (ziraat veya besicilik olarak) kaydının bulunup bulunmadıgğı, dogğrudan gelir destegği veya mazot yardımı alıp almadıgğı, yıllara goüre ekim yaptıgğı arazi miktarı veya besledigği hayvan sayısı ilçe tarım muüduürluügğuünden ve ayrıca ziraat odasından,

Sigortalının geçmişe yoünelik af kapsamında prim oüdemesi, icra tehdidi veya icra yoluyla prim oüdemesinin bulunup bulunmadıgğına ilişkin belgeler ve buna ilişkin yazılar kurum veya davacıdan,

Prim tevkifatına dair taraflarca sunulan belgelerin kurum ve tevkifatı yapan kuruluştan teyidine ilişkin belgeler kurum ve kuruluşlardan,

OÜ zel şirket veya tuüccar tarafından yapılan tevkifatın kuruma intikaline ilişkin belgeler kurumdan; kurumda bulunmaması durumunda uüruün tesliminde tevkifatı yapandan, kesintilerin yatırıldıgğı bankadan veya davacıdan,

Aylık tahsisi dosyalarında tahsiste esas alınan hizmetlere ait sicil dosyaları kurumdan,

Maluâlluük veya yaşlılık aylıgğı tahsis talebini de içiren davalarda, tahsiste esas alınan sigortalılık suürelerine yoünelik prim borcunun bulup bulunmadıgğı

kurumdan,

Sorulup varsa prim borcu oüdetilmelidir.

Dava Açıldıktan Sonra Araştırılması Gereken Hususlar

Bu davalarda araştırılması ve dikkat edilmesi gereken hususlar aşagğıdaki şekilde sıralanabilir.

Davacının uüruün teslim ettigği kamu ya da oüzel kuruluşlar tespit edilerek uüruün teslimatı ve tevkifatı belgeleri celp edilmelidir.

Davacının ziraat odası, tarım kredi kooperatifi, pancar ekicileri kooperatifi gibi çeşitli kuruluşlarda kayıtlı olup olmadıgğı ve kayıt suüreleri ile dogğrudan gelir destegği alıp almadıgğı araştırılmalıdır.

Adına kayıtlı ziraat arazisi bulunup bulunmadıgğı Belediye ve Tapu Sicil muüduürluüklerinden sorulmalıdır.

İİhtilaflı doünemde ziraatla ugğraşıp ugğraşmadıgğı ve kırsalda oturup oturmadıgğı muhtarlık ve zabıta kanalıyla araştırılmalıdır.

Yine ihtilaflı doünemde başka bir sosyal guüvenlik kurumuna tabi olarak çalışıp çalışmadıgğı araştırılmalı ve şahsi sicil dosyası celp edilmelidir.

Bu tespitlerden sonra;

İİlk prim kesintisini izleyen yıllarda prim kesintisi veya uüruün tesliminin gerçekleştigğinin belirlendigği durumlarda, bu yıllar için de tespit kararı verilmesi gerekmektedir.

Prim tevkifatına dayalı tespit davasında, salt ziraat odası ve kooperatif kaydı gibi belgelerin bulunması, davanın kabuluü için yeterli degğildir. Mutlaka iradi ya da kesinti yoluyla pirim oüdemesinin bulunup bulunmadıgğı araştırılmalıdır.

Prim tevkifatı ve uüruün tesliminin, iki yıla kadar olan suüre dışında suüreklilik arzettigği hallerde de tarımsal faaliyetin suürekli oldugğu kabul edilebilir.

Prim kesintisinin bulunmadıgğı yıllarda, tarımsal faaliyetin saptanması bakımından, uüruünlerin ne şekilde degğerlendirdigğini ortaya koymak, davacının tarımsal faaliyete elverişli taşınmazlarının bulunup bulunmadıgğını araştırmak gerekir. Tarımsal faaliyetin taşınmazların kiralanması suretiyle yuüruütuülduügğuü iddia ediliyor ise, bu konuda taşınmazların kimden, hangi yıllar için kiralandıgğı, hangi tarımsal uüruünlerin uüretimi için faaliyette bulunuldugğu, kiralayan kişinin Tarım Bagğ-Kur sigortalılıgğının bulunup bulunmadıgğı, kiracının kiralama yoluyla tarımsal faaliyetini yuüruütmeye elverişli tarımsal alet edevatının bulunup bulunmadıgğı gibi ayrıntılı araştırma yapmak, gerektigğinde tarımsal faaliyetin yapıldıgğı iddia edilen doünemdeki muhtar ve azaların bilgilerine başvurmak, oüzetle tarım faaliyetinin devam edip etmedigğini hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeyecek şekilde ortaya koymak ve sonucuna goüre huükuüm kurmak gerekir.

Tarım Bağ-Kur sigortalılık süresinin tespitine ilişkin davalarda sıklıkla yapılan hatalar

Bu davalarda sıklıkla yapılan ve yargılamayı uzatan hatalar;

Sigortalılık şartları yoünuünden, içtihatlarda belirtilen yeterlilikte araştırma yapılmaması,

Davacının talebinin mugğlaâk oldugğu durumlarda talebin açıklattırılmaması,

Sigortalılık suüresinin tespiti ile maluâlluük, yaşlılık veya oüluüm aylıgğı talebinin de bulundugğu davalarda, tespitine karar verilecek suüre de goüzetilerek toplam sigortalılık suüresine goüre prim borcunun sorulmaması yine başlangıç basamagğını ve sonucunda da prim borcunu etkileyecegğinden, digğer kuruluşlar kapsamındaki sigortalılık suüresi goüzetilerek, prim borcunun bulunup bulunmadıgğının araştırılmaması,

Tevkifata goüre sigortalılıgğın başlangıcında yanılgıya duüşuülmesi,

Sigortalılık suürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerinin guün/ay/yıl olarak huükuümde goüsterilmeksizin infaza elverişli huükuüm kurulmaması,

Kurumca kabul edilip taraflar arasında uyuşmazlık konusu olmayan doünemlere yoünelik de tespit huükmuü kurulması,

Talebe goüre davanın sonradan kısmen konusunun kalmadıgğı durumlarda, kurumca kabul edilmeyen doünemler için huükuüm kurulmaması veya tuüm suüre yoünuünden konusunun kalmadıgğı belirtilerek karar verilmesi,

Kurumun harçtan muaf oldugğu goüzetilerek davanın kabuluü durumunda harcın kuruma yuükletilmeyip davacıya iade edilmemesi,

Davanın kısmen kabuluü durumunda, harcın oranlanamayacagğının ve yargılama giderleri içinde kurum aleyhine harca huükmedilmemesi gerektigğinin goüzetilmemesi,

Davanın reddi veya kısmen kabuluüne karar verilmesi durumunda, kurum lehine vekaâlet uücretine huükmedilmesi gerektigğinin goüzetilmemesi,

Davanın kısmen kabuluüne karar verilmesi durumunda yargılama giderlerinin oranlanmaması,

Olarak sayılabilir.

Ayrıca huükmuün temyiz suüresinin; kararın tefhiminden, kararın ilgilinin gıyabında açıklanmış olması durumunda tebligğinden itibaren 8 guün oldugğu goüzetilmeli, huükmuün tefhiminin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 321/2. maddesine uygun yapılmamış olması durumunda, Yargıtay tarafından dosyanın geri çevrilmesine neden olunmaması için, gerekçeli kararın ilgilisine usuluünce tebligği sagğlanmalıdır.

Temyiz dilekçesinin, temyiz suüresi geçirildikten sonra verildigğinin anlaşılması durumunda, ek karar ile temyiz dilekçesinin reddine karar verilmeli; kararın veya ek kararın suüresinde temyiz edilmesi durumunda dosya incelenmek uüzere Yargıtay 10 veya 21. Hukuk Dairelerine goünderilmelidir.

Davanın yasal dayanagğını oluşturan 2926 Sayılı Yasa’da, 506 Sayılı Yasa’nın 79. maddesindeki gibi geçmiş Tarım Bagğ-Kur hizmetlerinin tespitine ilişkin bir duüzenleme mevcut degğildir. Anılan yasanın 5. maddesinde, 7. maddede belirtilen suüre içinde kayıt ve tescillerini yaptırmayan sigortalıların hak ve yuükuümluüluüklerinin, kayıt ve tescil edildikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlayacagğı belirtilmiştir. Yasanın 10. maddesindeki kayıtlar kurum tarafından yapılacak olan tescil işlemleri için uygulama alanı bulmaktadır.

Yargıtay’ın yerleşmiş kararları; kurumun prim alacaklarını Bakanlar Kurulu kararı ile uüruün bedellerinden tevkifat suretiyle tahsil etmesi halinde, Bagğ-Kur’un prim oüdenmesine ragğmen sigortalıyı re’sen kayıt ve tescil etmemesi, yasanın kendisine yuükledigği re’sen tescil yuükuümluüluügğuüne aykırılık teşkil ettigğinden, prim tevkifatının yapıldıgğı tarihi izleyen aybaşından itibaren sigortalı olarak kabuluü gerektigği yoünuündedir.