Şirketler Topluluğunda Tam Hakimiyet Durumunda Ta­limat

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 203’üncii maddesinde şir­ketler topluluğunda tam hakimiyet durumundaki talimata ilişkin dü­zenleme aşağıda yer aldığı şekildedir.

“Bir ticaret şirketi bir sermaye şirketinin paylarının ve oy hakla­rının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde yüzüne sahipse, hâkim şirke­tin yönetim kurulu, topluluğun belirlenmiş ve somut politikalarının gereği olmak şartıyla, kaybına sebep verebilecek sonuçlar doğurabile­cek nitelik taşısalar bile, bağlı şirketin yönlendirilmesine ve yönetimi­ne ilişkin talimat verebilir. Bağlı şirketin organları talimata uymak zo­rundadır.”

Tam hakimiyete ilişkin 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 203’iincü maddesindeki hüküm, somut olay gerçeğinin gereğine uy­gun olarak, mevcut hukukumuz da dahil bir çok hukukta varolan ger­çek düzen ve dogmatik düzen çelişkisini ortadan kaldırmaktadır. Bir şirket doğrudan veya dolaylı bir şekilde bir diğer şirketin paylarına ve oy haklarının yüzde yüzüne sahipse bağlı şirketin yönetim kurulu “tam bağlı” bir yönetim kuruludur. Tam bağlı yönetim kurulu, hâkim şirketin veya şirketler topluluğunun politikalarına ve talimatlarına uymak zorunda bulunan, aksi halde işini yitirecek olan üyelerden olu­şan bir kuruldur. Her gelen üye, aynı konumda olur. Bu konumdaki yönetim kurullarının şirketlerinin menfaatlerini hakim şirketin menfa­atine üstün tutmaları gerektiğini kabul etmek ve aksi halde yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna gitmek, gerçeğe gözleri kapayan, al­datıcı ve yanıltıcı bir varsayımdır. Böyle bir yönetim kurulu yönünden uygun olan çözüm, onların talimatları yerine getirmek zorunda bulun­duklarını, bundan dolayı şirketlerine ve pay sahiplerine karşı sorum­suz olduklarını kabul etmek, ancak şirket alacaklılarına dava hakkı ta­nımak, hâkim şirketi verdiği talimatlardan doğacak kayıplardan so­rumlu tutmak düşüncesine dayanarak bulunabilir. Hükmün uygulana­bilmesinin ikinci şartı, talimatın toplulukça belirlenmiş somut politika­ların gereği olmasıdır. Günlük gereksinimlere göre verilen talimatlar 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 203’üncü maddesinin kapsamı dışındadır. Bu tür talimat verilmesi halinde şirket alacaklarına karşı hâkim şirketin sorumluluğu ağırlaşır. Zaten bağlı şirket hâkim şirketin doğrudan veya dolayısıyla sahipliğinde bulunduğuna göre pay sahiple­rine dava hakkı tanımak hukuken mümkün değildir. Aksini kabul, ta­limatı verip, kayba sebep olana dava hakkı tanımak anlamına gelir. Alacaklılar ise 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 206’ncı maddesi ile korunmuştur. Bu hükmün uygulanabilmesinin şartı olan pay ve oy haklarının yüzde yüzüne sahip olunması gereği, emredici niteliktedir. Bu hükmü, 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 208’inci maddesi ta­mamlamaktadır.

Şirketler Topluluğunda Tam Hakimiyet Durumunda Ta­limat İstisnası

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 204’üncii maddesinde şir­ketler topluluğunda tam hakimiyet durumundaki talimat istisnasına ilişkin düzenleme aşağıda yer aldığı şekildedir.

“Bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan, varlığını tehlikeye dü­şürebilecek olan veya önemli varlıklarını kaybetmesine yol açabilecek nitelik taşıyan talimat verilemez.”

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 204’üncii maddesi; iki yön­den 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 203’üncü maddesinde düzen­lenmiş olan talimatın istisnasını oluşturmaktadır.

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 204’üncü maddesi; talimata uyulma gereği ile talimata uyulmuş olması durumundaki yönetim ku­rulu üyelerinin sorumsuzluğunun istisnasıdır.

Yönetim kurulu 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 204’üncii maddesindeki bağlayıcı düzenlemeye rağmen, bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan veya tehlikeye düşürebilecek ya da önemli varlık­ların yitirilmesine sebep olabilecek talimata uyarsa sorumluluktan kur­tulamaz. Dolayısı bu durumda yönetim kurulu 6102 sayılı Yeni Tica­ret Kanununun 205’inci maddesindeki lehlerine olan düzenlemeden yararlanamazlar.