^{Şirketler Topluluğunda Hakların Donması}

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 201’inci maddesinde şirket­ler topluluğunda hakların donmasına ilişkin düzenleme aşağıda yer al­dığı şekildedir.

“Bir sermaye şirketinin paylarını iktisap edip karşılıklı iştirak ko­numuna bilerek giren diğer bir sermaye şirketi, iştirak konusu olan paylardan doğan toplam oylarıyla diğer pay sahipliği haklarının sade­ce dörtte birini kullanabilir; bedelsiz payları edinme hakkı hariç, diğer tüm pay sahipliği hakları donar. Söz konusu paylar toplantı ve karar nisabının hesaplanmasında dikkate alınmaz. 389 ile 612’nci madde hükümleri saklıdır.

“Birinci fıkrada öngörülen sınırlama, bağlı şirketin hakim şirketin paylarını iktisap etmesi veya her iki şirketin birbirlerine hâkim olması hâlinde uygulanmaz.”

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 201’inci maddesinin amacı, temelde kökenleri aynı olan payların yönetime etkilerini sınırlamaktır. Tasarıda kullanılabilecek oyların saptanmasında yavru şirketin oyları esas alınmış, yoksa ana şirketin toplam oylarına göre oy hakkı sınır­landırılmak yoluna gidilmemiştir. İkinci fıkra sınırlamanın kalktığı bir istisnai duruma yer vermiştir. Sınırlama 6102 sayılı Yeni Ticaret Ka­nununun 98’inci maddesi uyarınca bildirimle başlar.

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 201/1’inci maddesi, bağlı şirketin hakim şirketin paylarını iktisap etmesi halinde, bu payların verdiği oyların tamamının her zaman kullanılamayacağını hükme bağ­lamaktadır. Anılan fıkra uyarınca, bağlı şirket hâkim şirketin ne kadar payına sahip olursa olsun en çok kendisinin sahip olduğu payların yüzde yirmibeşinin verdiği oyları kullanabilir. Örneğin yavru şirket ana şirketin sermayesinin yüzde kırkına sahipse, yüzde kırkın yüzde yirmibeşi olan yüzde on yavru şirketin kullanabileceği oyun sınırını gösterir. Geri kalan yüzde otuz donar. 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanu­nunun 201/1’inci maddesindeki kural ana şirketin paylarının veya oy­larının çoğunluğuna sahip olmadığı halde topluluğu yöneten azınlıkta­ki pay sahiplerinin haksız bir olanaktan yararlanmasına engel olmak için öngörülmüştür. Kural topluluk hukukunda, kanun koyucuların hemen hemen daima yer verdikleri bir ilkeye dayanmakta ve nesnel adalet anlayışından kaynaklanmaktadır. Kural sadece oy hakları için değil, payın verdiği diğer haklar için de geçerlidir. Çünkü, yukarıda işaret edilen nesnel adalet anlayışı, ana şirketin ve topluluğun karşılık­lı iştiraklerle bir azınlığın menfaatine kullanılmasına engeldir. Ancak yavru ortaklığın iştirakinin ekonomik değerine zarar vermemek için riiçhan hakkı ile bedelsiz payları iktisap hakları istisna edilmelidir. 1 lükiim uyarınca kullanılmayan haklar kaybolmaz, donar ve bu payla­rın devri ile yeni devralan donmuş hakları kullanma olanağına sahip bulunur. Kullanılmayan kısım toplantı ve karar nisaplarında hesaba katılmaz. Bir ana şirketin birden çok yavru şirketi ile karşılıklı iştirak­leri varsa her şirket açısından sınırlamalar ayrı olarak doğar. Tasarı ana şirketin birden çok yavru şirketle bu tür bir ilişki içinde bulunma­sını, azınlıkta kalan pay sahipleri açısından olumsuz bir durum olarak değerlendirmekte ve yaygınlık kazanmasında hukuk politikası açısın­dan sakınca görmektedir.

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 201/2’nci maddesi uyarınca karşılıklı iştirak, iştirak eden şirketlerin her ikisi üzerinde de hakimi­yet sağlıyorsa sınırlama ortadan kalkar. Çünkü karşılıklı iştirakin her iki şirkete de hakimiyet sağlaması halinde 6102 sayılı Yeni Ticaret Kanununun 197’nci maddesi uyarınca her ikisi de bağlı her ikisi de hâkim şirket sayılır ve bu konumda bulunmanın sonuçlarına katlanır. Tasarı bu olumsuz konumu daha da ağırlaştırmak istememiştir.