Sigortalılık Tesciline İlişkin Uygulana­cak İdari Para Cezaları

5510 Sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) ben­dinde sigortalılığa ilişkin bildirgenin süresinde verilmemesi halinde uygulanacak idari para cezaları düzenlenmiştir. Bu madde hükmüne göre uygulanacak idari para cezaları üçlü bir ayrıma tabi tutulmuştur. Bu idari para cezalarını aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür;

Sigortalılığa İlişkin Bildirgenin Süresi Dışında veya Be­lirlenen Usule Aykırı Şekilde Verilmesi Hali

5510 Sayılı Kanun’un 8 inci maddesinin birinci fıkrası ile 61 inci maddede belirtilen bildirgeyi, bu Kanunda belirtilen süre içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutul­duğu hâlde anılan ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Burada kıs­tas alınması gereken asgari ücret, bildirgenin verilmesi gereken son günde geçerli olan asgari ücrettir.

Buna göre söz konusu bir asgari ücret tutarındaki idari para cezası aşağıda sayılan haller için uygulanacaktır;

1. İşverenlerin, 5510 Sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişiler için, sigortalı­lık başlangıç tarihinden önce sigortalı işe giriş bildirgesi vermemeleri halinde her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında idari para ce­zası uygulanacaktır.

Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

– İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalı­lar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

• Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasın­da alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verile­cek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten iti­baren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya baş­ladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,
• Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde,

Kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildi­rilmiş sayılır.

1. Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kap­samında sigortalı olmayan kişiler; Türkiye’deki yerleşim süresinin bir yılı geçtiği tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır. Bu tarihten itibaren kendilerince bir ay içinde genel sağlık sigortası giriş bildirgesi vermezlerse haklarında aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

• 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik öde­neği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlan dırılan kişilerin genel sağlık sigortalılığı işsizlik ve ilgili kanunları ge­reğince kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten başlar. Bu tarihin Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde genel sağlık sigortası giı ış bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde aylık asgari ücret tutarın da idari para cezası uygulanacaktır.
• Vatansızlar ve sığınmacıların sigortalılığı vatansız ve sığınma cı sayıldıkları tarihten itibaren başlar. Bu tarihin İçişleri Bakanlığını.ı bir ay içinde genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile Kuruma bildiril memesi halinde aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
• 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve re­habilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişilerin sigortalılığı korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz yararlan­maya başladıkları tarihten itibaren başlar. Bu tarihin Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunca bir ay içinde genel sağlık sigortası gi­riş bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde aylık asgari ücret tuta­rında idari para cezası uygulanacaktır.
• 442 sayılı Köy Kanununun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrası­na göre görevlendirilen köy korucuları ile geçici köy korucularının si­gortalılıkları göreve başladıkları tarih itibarıyla başlar. Bu tarihin gö­revlendirmelerini İçişleri Bakanlığının onayına sunan Valilik tarafın­dan bir ay içinde genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile Kuruma bil­dirilmemesi halinde aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygu­lanacaktır.
• Yukarıda sıralanan bildirgeleri Kurumca belirlenen şekle ve usûle uygun vermeyenler hakkında da sigortalı başına aylık asgari üc­ret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Nitekim, 5510 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının; (a) ve (b) bentlerine tabi olanlar için yeni Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin Ek-4, (c) bendine tabi olanlar için ise aynı yönetmeliğin Ek-4-A’da bulunan sigortalı işe giriş bildirgelerinin, Kuruma e-sigorta ile verilmesiyle ye­rine getirilir. Sigortalı işe giriş bildirgesi dışında, başka biçimlerde ya­pılan bildirimler geçerli sayılmaz.
• Sigortalılığa ilişkin bildirgeleri Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu hâlde anılan oranıda göndermeyenler hakkında da sigortalı başına aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

İşe başlamadan önce işe giriş bildirgesi verilmesi gereken nitelik­te bir işyeri de olsa, pazartesi günleri çalışmaya başlayanların işe giriş bildirgeleri aynı giiıı verilirse idari para cezası uygulanmamaktadır.

Yeni tescil edilen bir işyerinde ilk alınan işçilerin işe giriş bildirgeleri çalışmaya başlama tarihinden itibaren bir ay içinde verilebilir.

Ancak bu hak, aynı işyerine söz konusu bir aylık sure içinde de olsa daha sonra alman işçiler için geçerli değildir. İlk çalışanlardan sonraki bir aylık süre içinde işe alınan diğer sigortalıların işe giriş bildirgeleri de söz konusu bir aylık sürenin sonuna kadar ilgili üniteye verilmesi gerekmektedir.

İnşaat işyeri olması şartıyla devamlı ya da geçici nitelikteki tüm işyerlerinde çalışan sigortalıların işe giriş bildirgelerinin çalışmaya başlama tarihinde verilmesi halinde idari para cezası uygulanmasına imkan bulunmamaktadır. İşyerinin “2” (devamlı) veya “4” (geçici) mahiyet kodlu olmasının bir etkisi yoktur.

Hata ile aynı işverene ait olmakla birlikte başka bir işyeri dosya­sından verilen işe giriş bildirgesi nedeniyle idari para cezası uygulan­mamaktadır.

4/a kapsamında sigortalı olanlarla ilgili olarak, aynı işverene ait bir işyerinden çıkarak, hizmet akdi sona ermeden yine aynı işverene ait başka bir işyerinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, ikinci işye­rinden sigortalı işe giriş bildirgesinin, ilk işyerinden de sigortalı işten çıkış bildirgesinin süresi dışında verilmesi halinde idari para cezası uygulanmamaktadır.

Sigortalılığa İlişkin Bildirgenin Verilmediğinin Kurumca Çeşitli Yollarla Öğrenilmesi Hali

İşverenlerin, 5510 Sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişiler için işe giriş bildirgesini vermediğinin,

• Mahkeme kararından,
• Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden,
• Diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuat­ları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden,

Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kııı tılaıı kurum ve kuruluşlardan,

alman bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermek­le yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bu durum sadece 5510 Sayılı Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen bil­dirge için söz konusu olup genel sağlık sigortası giriş bildirgelerinin verilmediğinin yukarıda sayılan makamlardan birisi tarafından tespit edilmesi halinde uygulanmayacaktır. Burada kıstas alınması gereken asgari ücret, bildirgenin verilmesi gereken son günde geçerli olan as­gari ücrettir.

Bilindiği üzere 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlükten kalkan 506 Sayılı Kanun’da sigortalı işe giriş bildirgesinin süresi içinde Kuruma verilmemesi halinde tekdüze ve oldukça basit bir uygulama öngörül­mekteydi. 506 Sayılı Kanun’un 140. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre, sigortalı işe giriş bildirgesini yasal süresi içinde Kuruma vermeyenlere, her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında, bildi­rilmeyen sigortalıların çalışma izninin olmaması durumunda asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. Çalışma iznine yönelik farklı ceza uygulamasına 5510 Sayılı Kanun ile son verilmiştir. Bunun dışında 506 Sayılı Kanunda tespitin nasıl yapıldığı önem taşımamakta ve idari para cezası açısından bir farklılık bulunmamaktaydı. Bu sebeple muhatap hakkında lehe olan kanun hükmünün uygulanması ilkesi doğrultusunda 01.10.2008 tarihinden önceki bir döneme ilişkin olarak işe giriş bildirgesinin verilmemiş ol­duğunun yukarıda sayılan makamlardan birisi tarafından tespit edil­mesi halinde 506 Sayılı Kanun’da yer alan bir aylık asgari ücret tuta­rındaki idari para cezasının uygulanması gerekecektir.

Tekerrür Hali

İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin;

• Mahkemenin karar tarihinden,
• Kunımun denetim ve kontrolle görevli memurlarının tespit tari­hinden,
• Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarının ra­por tarihinden,
• Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi veya belgelerin Kuruma intikal tarihinden,

itibaren bir yıl içinde Kurumca tekrar bildirge verilmediğinin an­laşılması halinde, bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında bu defa her bir sigortalı için aylık asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.

Tekerrür hali sadece Kurumca yapılan tespit halinde söz konusu olup, işverenin kendiliğinden süresi dışında verdiği işe giriş bildirgele­ri veya usulüne uygun olmayan şekilde bildirgenin verilmesi hallerin­de uygulanmamaktadır. Tekerrür hali genel sağlık sigortası giriş bil­dirgelerinin verilmediğinin yukarıda sayılan makamlardan birisi tara­fından tespit edilmesi halinde söz konusu olmayacaktır.

Tekerrür halinde önem arz eden bir başka husus ise ceza uygula­masının işyeri bazında dikkate alınmasıdır. Bir işverenin birden fazla işyerinde meydana gelecek tekerrür hallerinde yukarıda belirtilen ağır­laştırılmış idari para cezası uygulanması söz konusu olmayacaktır.