Rehin Açığı Belgesi

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, haciz yoluyla takipten farklı olarak rehin açığı belgesi söz konusudur. Burada, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, alacaklı aleyhine bir açıkla kapanmaktadır. Ancak, bununla sadece rehnin alacağı karşılamadığı anlaşılmakta, borçlunun başka malvarlığının bulunmadığı veya mallarının alacağı yetmeyeceği tespit edilmemektedir. Rehin açığı belgesi, iki şekilde düzenlenmiştir. Bunlar, geçici ve kesin rehin açığı belgesidir.

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip devam ederken, rehinli malın satılması sonucu elde edilecek paranın, alacaklının alacağına yetmeyeceği anlaşılırsa, alacaklının talebi ile kendisine geçici rehin açığı belgesi verilir. Böylece alacaklı, önce rehne başvurma zorunluluğundan kaynaklanan bazı sakıncalardan kurtulabilir. Alacaklının satış talebinden sonra takdir edilen ve kesinleşen kıymete göre rehinli malın alacağı karşılamayacağı anlaşılırsa, alacaklının talebi üzerine açık kalan miktar için bir geçici rehin açığı belgesi verilir (İİK m. 150f/I).

Rehin, satış isteyen alacaklının alacağına derece itibariyle rüçhanı olan diğer rehinli alacakların tutarından fazla bir bedelle alıcı çıkmadığı için satılamazsa (İİK m. 150/g, 116, 129) veya satılıp da satış bedeli takip yapan rehinli alacaklının alacağını karşılamazsa, rehin alacaklısına rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip sonunda kesin rehin açığı belgesi verilir. Kesin rehin açığı belgesi verilen durumlarda, rehnin alacağı karşılamadığı kesin olarak anlaşılmıştır.

Rehin Açığı Belgesine Bağlanan Sonuçlar

Alacaklı geçici rehin açığı belgesi alırsa, yeni bir takip yapmaya gerek kalmadan, aynı takip dosyasından, alacağının rehinle karşılanamayacağı tahmin edilen kısmı için borçlunun mallarının haczini isteyebilir veya İİK’nun 100. maddesine göre başka bir alacaklının haczine iştirak edebilir (İİK m. 150f/II). Geçici rehin açığı belgesi sahibi alacaklı, rehin satılıp açık kesinleşmedikçe, haczettirdiği malların satışını isteyemez.

Kesin rehin açığı belgesi, borç ödemeden aciz belgesi niteliğinde değildir. Kesin rehin açığı belgesine bağlanan sonuçlar şunlardır:

Alacaklı, borçluya karşı haciz veya iflâsa tâbi ise iflâs yoluyla takip yapabilir (İİK m. 45/I, c. 2; 152/II).

Alacaklı bir yıl içinde, haciz yoluyla takip yaparsa, borçluya yeniden icra veya ödeme emri gönderilmesine gerek yoktur (İİK m. 152/III). Bir yıl geçtikten sonra, alacaklının rehin açığı belgesine dayanarak yeniden takip yapması gerekir.

Kesin rehin açığı belgesi aynı zamanda İİK’nun 68. maddesinin 1. fıkrası anlamında borç ikrarını içeren senet hükmündedir (İİK m. 152/IV).