Ortaklığın Giderilmesi Davasının Konusu
Müşterek ve iştirak halindeki mülkiyet hükümlerine tabi taşınır ve taşınmaz mallar ile haklar ortaklığın giderilmesi davalarının konusunu teşkil ederler. Toplu mülkiyetten ferdi mülkiyeti geçici sağlayan ve ortaklar arasındaki hukuki ilişkiyi sona erdiren bu davaların konusunu uygulamada daha çok tapulu taşınmaz mallar oluşturur. Azda olsa hisse senetleri ile tasarruf bonolarınında bu davalara konu edilmekte olduğunu görmek mümkündür.
Taşınmaz Mallar
a) Tapuya Kayıtlı Taşınmazlar
Medeni Kanunun 632. maddesine göre taşınmaz mal mülkeyitenin konusu yerinde sabit olan şeylerdir. Bir taşınmaza geçerli bir tapu ile maliki olmak onun zeminin alt ve üstünde geçerli derecede faydalanma hakkım sağlar. Ortaklığın giderilmesi davalarına konu olan taşınmaz mal tapu siciline kayıtlı olanıdır. Tapuya kayıtlı olmayan taşınmaz malların ortaklığının giderilmesine karar verilemez. Bu nitelikteki bir malın evvela tapuda tescilinin sağlanması ve ondan sonra davaya konu edilmesi gerekir.
b) Arz Üzerindeki Muhdesat ve Payın Davaya Konu Edilmesi Hali
Hukuki bir tasarruf gereğince yahut mülkün devamlı bir maksada tahsis edilmiş olması sebebiyle şuyuun idame mükellefiyeti olmadıkça müşterek veya iştirak halinde mülkiyet şeklinde tapu siciline kayıtlı olan taşınmaz malların paydaşlarından her biri taksim isteğinde bulunabilir. Dava konusu edilen taşınmaz malın tamamı davacıya ait ise muhlesat sahipleri davalı gösterilerek ortaklığın giderilmesi istenemez. Zira bu gibi durumlarda muhdesat arzın mütemmim cüzü olup ondan ayrı mütalaa edilemez .
Diğer yandan taşınmaz mal müşterek mülkiyet hükümlerine tabi olsa dahi belirli bir payımn ortaklığının giderilmesi söz konusu olmadığından sadece o pay davaya konu edilemez . Ancak taşınmaz malın tamamı ortaklığın giderilmesi davasına konu edilebilir.
Sicile Kayıtlı Gemiler
İcra ve İflas Kanununun 23. maddesine göre gayrimenkul tabiri gemi siciline kayıtlı olan gemilerede şamildir. Gemi siciline kayıtlı bulunmayan gemiler ise menkul hükmünden sayılırlar. Sicile kayıtlı bulunan gemi taşınmaz mal hükmünden olduğundan şartları varsa ortaklığının giderilmesi talep edilebilir.
Özel Yol Olarak Tapuya Kayıtlı Olan Parseller ve Su Mecraları
Ortaklığın giderilmesi davasında taraf olanlara ait taşınmaz mallar arasında bulunan ve özel yol olarak tapuya kayıtlı olan parsellerin bölünmesi istenemez. Taraflar bu parselden yalmz yol olarak faydalandıklarına göre bu yerin bölünmesi halinde iki tarafın da bu yolun tamamından yararlanmalarına imkan kalmıyacaktır.
Kural olarak müşterek geçitler, su mecraları ile benzerleri bölünemez. Bu nedenle o şekilde açılan ortaklığın giderilmesi davasının reddi gerekir .
Taşınır Mallar
Müşterek veya iştirak halinde mülkiyet şeklinde tapuya kayıtlı taşınmaz malların ortaklığın giderilmesi davasına konu edilerek taksiminin istenebileceği ve uygulamada en çok önümüze gelen davaların bu türden olduğunu gördük. Bunun yanında ortak mülkiyet hükümlerine tabi olan taşınır mallarında ortaklığın giderilmesine konu teşkil edilebileceği tartışmasız olarak kabul edilmiştir. Örneğin; bir kamyon davacı ve davalı adına müşterek mülkiyet halinde 1/2 oranında trafiğe kayıtlı olabileceği gibi aynı kamyon taraflara müşterek murislerinden iştirak halinde intikal etmeside mümkündür.
Medeni Kanunun 628. maddesi hükmüne göre taşınmaz malların ortaklığının giderilmesi istenebileceği gibi taşınır malların da satışı ve icabına göre taksimi istenebilir. Kanunlarımızda yalnız tapuya kayıtlı taşınmaz malların ortaklığın giderilmesinin istenebileceğine dair bir kayıt yoktur.
Hazine Arazisi Üzerine İnşa Edilen Gecekonduların Dava Konusu Edilmesi
a) Genel Olarak
Büyük şehirlerde Hazine arazisi üzerine gecekondu türünde yapıların yapılmakta olduğu bilinen bir gerçektir. Bunların bir kısmı basit nitelikte, bazılanmnda bir kaç kattan ibaret olduğunu görüyoruz. Gecekondunun üzerinde bulunduğu arz, gecekonduyu yapan şahıs veya şahıslara ait olmayıp Hazineye ait bulunduğunda bu konuda açılan bir davada incelemenin ona göre yapılması gerekir. Burada dava konusu olan Hazineye ait arsa değildir. Taksim davasına konu edilen arsanın maliki olmayan kimselerin inşa ettikleri gecekondu türündeki binadır.
b) Gecekondu Vasfındaki Binanın Basit Yapı Olması
Hazine arazisi üzerinde yapılan gecekondunun ortaklığın giderilmesi davasına konu edilmesi halinde bunun basit bir bina niteliğinde olup olmadığının araştırılması ve sonucuna göre bir karar verilmesi icabeder. Hazine arazisi üzerinde yapılan yapı basit olduğu anlaşılırsa bunun menkul hükmünden olduğunun kabulü ile enkazının satılarak satış parasının paydaşlar arasında paylaştırması, basit yapı olmayıp arzın mütemmim cüz’i ise davanın reddi gerekir. Burada satılacak olan arzın kendisi değil, üzerindeki menkul niteliğindeki enkazdır.
Telefonun İntifa Hakkı
Bir telefonun ortaklığın giderilmesi davasına konu edilmesi halinde davaya konu edilen hak telefon üzerindeki yararlanma hakkıdır. Bu hak müşterek olarak taraflar adına kayıtlı olabileceği gibi müşterek muristen intikal etmiş iştirak halindede olabilir. Telefonun kullanma hakkı davacı ile davalı arasında ortak olduğuna göre açılmış olan ortaklığın giderilmesi davasına bakılması icab eder.
Açıklandığı üzere ortaklığın giderilmesi davasına konu olan telefona ilişkin hak telefondan yararlanma hakkıdır. Böyle bir dava ile kullanma yönünden mevcut hukuki ilişkiye son verilmesi istenmiştir. Kullanma hakkının ortaklığın giderilmesi istendiğinden ayrıca intifa ile yükümlü olarak satış mümkün değildir. Bu bakımdan satıştan elde edilecek bedelden intifa payına isabet edecek kısmın bankaya yatırılmasına ve faizinden intifa devam ettiği sürece bu hak sahibinin yararlanmasına karar verilmesi gerekir.
Tahvil, Tasarruf Bonosu, Markalar
Tahvil ve faizleri mahiyetleri itibariyle taksimi kabil değerlerden olduğu kabul edilmiştir. Bunların nominal kıymetlerinin artış göstermesi aynen taksimlerine engel teşkil etmemektedir . Muristen kalan tasarruf bonolarının Ticaret Kanunu hükümlerine göre ticari bir işlelmenin unsurlarından olan ve para ile değerlendirilmesi mümkün bulunan haklardan bulunan markaların da ortaklığın giderilmesi davalarına konu edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Para ve Alacaklar
Medeni Kanunun 628. maddesi taksimin nasıl yapılacağı başlığım taşımakta ve bu maddeye göre müşterek mülkiyet aynen taksim ile son bulacağı gibi bedeli paydaşlar arasında dağıtılmak suretiyle satış yolu ile de son bulabilir. Taksimde kural olarak ya malın belli bir kesimi paydaşlara aynen verilmek ya da satılarak satış sonunda elde edilecek paranın dağıtımı şeklinde yapılır.
O halde müşterek muristen kalan ve terekeye dahil olduğu iddia olunan para veya alacakta ayni bir hak söz konsu olmadığından ortaklığın giderilmesine karar verilemez . Keza satıldığı ileri sürülen mallara ait paranın ortaklığının giderilmesinin dava konusu olamıyacağının kabulü gerekir .