Ölüme Bağlı Tasarrufların Çeşitleri Nelerdir?

1. Genel olarak

TÜRK MEDENİ YASASI MADDE 514.- Mirasbırakan, tasarruf özgür­lüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyet­name ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir.

Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısım yasal mirasçılarına kalır.

1. Koşullar ve yüklemeler

MADDE 515.- Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarruflarını koşullara veya yüklemelere bağlayabilir. Tasarruf hüküm ve sonuçlarını doğurduğu andan itibaren, her ilgili koşul veya yüklemenin yerine getirilmesini isteyebilir.

Hukuka veya ahlaka aykırı koşullar ve yüklemeler, ilişkin bulundukları tasarrufu geçersiz kılar.

Anlamsız veya yalnız başkalarını rahatsız edici nitelikte olan koşullar ve yüklemeler yok sayılır.

1. Mirasçı atama

MADDE 516.- Mirasbırakan, mirasının tamamı veya belli bir oranı için bir veya birden çok kişiyi mirasçı atayabilir.

Bir kişinin, mirasın tamamını veya belli bir oranını almasını içeren her tasarruf, mirasçı atanması sayılır.

1. Belirli mal bırakma
2. Konusu

MADDE 517.- Mirasbırakan, bir kimseye onu mirasçı atanmaksızın be­lirli bir mal bırakma yoluyla kazandırmada bulunabilir.

Belirli mal bırakma, ölüme bağlı tasarrufla bir kimseye terekedeki bir malın mülkiyetinin veya terekenin tamamı ya da bir kısmı üzerinde intifa hak­kının kazandırılmasına yönelik olabileceği gibi; bir kimse lehine tereke değeri üzerinden bir edimin yerine getirilmesinin, bir iradın bağlanmasının veya bir kimsenin bir borçtan kurtarılmasının, mirasçılar veya belirli mal bırakılanlara yükletilmesi suretiyle de olabilir.

Bırakılan belirli mal terekede bulunmadığı takdirde, tasarruftan aksi anlaşılmadıkça, ölüme bağlı tasarrufu yerine getirmekle yükümlü olanlar borçtan kurtulur.

Teslim borcu

MADDE 518.- Bırakılan belirli mal, mirasın açılması anındaki duru­muyla teslim olunur; yarar ve hasar, mirasın açılması anında kendisine belirli mal bırakılana geçer.

Tasarrufu yerine getirme ile yükümlü olan kimse, mirasın açılmasından sonra bırakılan belirli mala yaptığı harcamalar ve mala verdiği zararlardan dolayı, vekaletsiz iş görenin haklarına sahip ve borçlarıyla yükümlü olur.

III. Tereke ile ilgisi

MADDE 519.- Tereke mevcudunu veya tasarrufu yerine getirme yü­kümlüsüne yapılan kazandırmayı ya da saklı payı zedeleyen tasarrufların orantılı olarak tenkisi istenebilir.

Tasarrufu yerine getirme yükümlüsü, mirasçılığı veya kendisine bırakı­lan kazandırmayı reddetmiş ya da mirasbırakandan önce ölmüş veya mirastan yoksun kalmış olsa bile tasarruf yürürlükte kalır; yerine getirme borcu, bu durumlardan yararlananlara geçer.

Yasal veya atanmış mirasçı, mirası reddetmiş olsa bile lehine yapılmış bir tasarrufun yerine getirilmesini isteyebilir.

1. Yedek mirasçı atama

MADDE 520.- Mirasbırakan, atadığı mirasçının kendisinden önce öl­mesi veya mirası reddetmesi halinde onun yerine geçmek üzere bir veya birden çok kişiyi yedek mirasçı olarak atayabilir. Bu kural belirli mal bırakmada da uygulanır.

1. Artmirasçı atama
2. Belirlenmesi

MADDE 521.- Mirasbırakan, ölüme bağlı tasarrufuyla önmirasçı atadığı kişiyi mirası artmirasçıya devretmekle yükümlü kılabilir.

Aynı yükümlülük artmirasçıya yüklenemez.

Bu kurallar belirli mal bırakmada da uygulanır.

1. Art mirasçıya geçiş

MADDE 522.- Tasarrufta geçiş anı belirtilmemişse miras, önmirasçının ölümüyle artmirasçıya geçer.

Tasarrufta geçiş anı gösterilmiş olup önmirasçının mirasçılarına teslim edilir.

Mirasın artmirasçıya geçmesine herhangi bir sebeple olanak kalmadığı anda miras, önmirasçıya; önmirasçı ölmüşse onun mirasçılarına kesin olarak kalır.

III.   Güvence

MADDE 523.- Önmirasçıya geçen mirasın sulh mahkemesinde defteri tutulur.

Mirasbırakan açıkça bağışık tutmadıkça, mirasın onmirasçıya teslimi onun güvence göstermesine bağlıdır. Taşınmazlarda bu güvence, yeterli görül­düğü takdirde mirası geçirme yükümlülüğünün tapu kütüğüne şerh verilme­siyle de sağlanabilir.

Onmirasçı güvence göstermez veya artmirasçının beklenen haklarını tehlikeye düşürürse, mirasın resmen yönetimine karar verilir.

1. Hükümleri
2. Onmirasçı hakkında

MADDE 524.- Onmirasçı, mirası atanmış mirasçılar gibi kazanır. Onmirasçı, mirasa atmirasçıya geçirme yükümlülüğü ile sahip olur.

2. Artmirasçı hakkında

MADDE 525.- Artmirasçı, mirası belirlenmiş olan geçiş anından sağ ise kazanır.

Artmirasçı geçiş anından Önce ölmüşse, tasarrufta aksi öngörülmüş ol­madıkça, miras onmirasçıya kalır.

Onmirasçı mirasbırakanın ölümünde sağ değilse veya mirastan yoksun kalmışsa ya da mirası reddederse, miras artmirasçıya geçer.

1. Vakıf

MADDE 526.- Mirasbırakan, terekesinin tasarruf edilebilir kısmının ta­mamını veya bir kısmını özgülemek suretiyle vakıf kurabilir.

Vakıf ancak kanun hükümlerine uyulmak koşuluyla tüzel kişilik kazanır.

Açıklama

Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğü sınırlarıyla kısıtlı olmak üzere, mal varlı­ğının tamamında veya bir kısmında,

1. Vasiyetname ile
2. Miras sözleşmesiyle,

tasarrufta bulunabilecektir. Bunun dışında, tasarruf etmediği kısım yasal mirasçılarına kalacaktır.

Mirasbırakan ölüme bağlı tasarruflarını koşullara veya yüklemelere bağla­yabilir. Hukuka veya ahlaka aykırı koşullar ve yüklemeler, ilişkin bulundukları tasarrufu geçersiz kılacaktır.

Mirasbırakan mirasının tamamını veya belli bir kısmı (oranı) için bir veya birden çok kişiyi mirasçı atayabilir. Kişinin mirasın tamamı veya bir kısmını almasını içeren tasarruf, mirasçı atanması sayılır.

Bundan başka, mirasbırakan, bir kimseye onun mirasçı atamaksızın belirli bir mal bırakma yoluyla kazandırmada bulunabilecektir. Buna belirli mal bırakma denir. Ölüme bağlı tasarruflar bir kimseye terekedeki bir malın mülkiyeti­nin kazandırılmasına yönelik olabildiği gibi terekenin tamamı ya da bir kısmında intifa hakkının kazandırılması biçiminde de olabilecektir.

Bırakılan belirli mal, mirasın açılması zamanındaki durumu ile teslim olu­nur. Yarar ve hasarı, bugünden itibaren de kendisine belirli mal bırakılana geçer.

Tereke mevcudunu veya tasarrufu yerine getiren yükümlüsüne yapılan kazan­dırmanın yahut saklı payı zedeleyen tasarrufların orantılı olarak tenkisi istenebilir.

Yasal veya atanmış mirasçı mirası reddetmiş olsa bile lehine yapılmış bir tasarrufun yerine getirilmesini isteyebilir. Ayrıca, mirasbırakan, atadığı mirasçı­nın kendisinden önce Ölmesi veya mirası reddetmesi durumunda onun yerine geçmek üzere bir veya birçok kişiyi yedek mirasçı olarak da atayabilecektir. Bu kural belirli mal bırakmada da uygulanır.

Yeni Medeni Yasa 521 ‘inci maddesiyle mirasbırakanın, ölüme bağlı tasar­rufuyla ön mirasçı atadığı kişiyi mirası, artmirasçıya devretmekle yükümlü kıla­bileceğini hüküm altına almıştır. Ancak bu yükümlülük artmirasçıya yükleneme-yecektir.

Tasarrufta geçiş anı belirtilmemişse, miras, önmirasçının ölümüyle artmirasçıya geçecek, tasarrufta geçiş anı gösterilmiş olup önmirasçının ölü­münde bu an henüz gelmemişse miras, güvence göstermeleri koşuluyla ön miras­çının mirasçılarına teslim edilecektir.

Mirasın artmirasçıya geçmesine herhangi bir nedenle olanak kalmadığı anda miras, Önmirasçıya, önmirasçı ölmüşse onun mirasçılarına kesin olarak ka­lacaktır.

Ön mirasçıya geçen mirasın defteri tutulacaktır. Bu defter Sulh Hukuk Mahkemesince tutulur.

Mirasın, ön mirasçıya teslimi onun güvence göstermesine bağlıdır. Ancak mirasbırakan açıkça ön mirasçıyı muaf (bağışık) tutmuşsa bu koşul teslimde aranmayacaktır. Ön mirasçı;

1. Güvence (teminat) göstermez,
2. Veya art mirasçının beklediği haklarını tehlikeye düşürürse, artık mira­
   sın resmen yönetimine karar verilecektir.

Ön mirasçı; mirası, atanmış (mansup) mirasçılar gibi kazanacak, ayrıca mi­rasa, art mirasçıya geçirme yükümlülüğü ile sahip olacaktır.

Art mirasçı; mirası, belirlenmiş olan geçiş anında sağ ise, kazanacaktır. Ancak geçiş anından önce ölmüşse, miras bu takdirde ön mirasçıya kalacaktır.

Yine ön mirasçı, mirasbırakandan önce ölmüşse, yahut mirastan ıskat (yoksun) bırakılmışsa, ya da mirası reddetmişse, artık miras art mirasçıya geçe­cektir.

Mirasbırakan terekesinin tasarruf edilebilir kısmının bir kısmını veya ta­mamını ayırt ederek vakıf kurabilecektir.