Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Cezası Nedir?
MADDE 240- (1) Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Koruduğu Hukuki Değer
Madde metninde, belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınmak fiili suç olarak tanımlanmıştır. Korunan hukuki değer, belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına engel olunması suretiyle toplumu oluşturan insanların Anayasanın 17. maddesinde kaynağını bulan yaşama hakkıdır.
Gıda maddeleri veya kamuya gerekli şeylerin imali, satımı, dağıtımı, depolanması veya her ne şekilde olursa olsun ticaretiyle uğraşan veya herhangi bir suretle kazanç amacı güden bir faaliyette bulunan kimseler olabilir.
Suçtan zarar gören toplumdur.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Konusu
Satmaktan kaçınılarak kamu için acil bir ihtiyaç haline dönüşen mal ya da hizmettir.
Halkın beslenmesi için gerekli et, ekmek, un, süt, tuz, şeker, yağ, peynir, zeytin veya benzeri gıda maddeler; halkın ısınması, temizliği veya aydınlanması için gerekli madde veya eşyalarla her türlü yakıt; sağlığın korunmasında, tedavide ve tıpta kullanılan ilaç, kimyasal madde, alet ve diğer şeyler; inşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılan eşya veya maddeler; kamu için gerekliliği sebebiyle veya Devletin genel iktisadî ve malî siyaseti gereği olarak, fiyatları Bakanlar Kurulu veya ilgili Bakanlıklar tarafından tespit ve ilân edilen mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddeler ile kamu için gerekli özel hukuk tüzel kişileri eliyle verilen sağlık hizmetleri, belli bir güzergahta toplu taşımacılık hizmeti vb. her türlü hizmettir.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Hareket ve Neticesi
“Kamu için acil ihtiyaç”tan anlaşılması gereken, mal ya da hizmetin satılmaması nedeniyle toplumun içine düştüğü sıkıntı, günlük yaşamını rahatça ve normal koşullarda sürdürememe halidir.
“Satmaktan kaçınmak” ise, bu malları (veya hizmetleri) saklamak, kaçırmak, satılmadığı halde satılmış gibi göstermek ve hatta kendilerine ödenemeyecek kadar yüksek bir fiyatla satışa arz etmek de bunları satmaktan kaçınmak anlamına gelebilir.
Suç, mal ya da hizmetin satılmasından kaçınılması ile oluşur. 240. maddede öngörülen belli mal ve hizmeti satmaktan kaçınma suçunun, 238. maddede öngörüldüğü üzere taahhüt altına girilen işin yapılmaması suretiyle kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma eylemi ile ilgisi yoktur. Burada failin belli bir taahhüt altına girmiş olması koşulu aranmamaktadır.
Bu suçtan dolayı failin cezalandırılabilmesi için, belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınması nedeniyle kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkması gerekir. Böylece, kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkması, söz konusu suçun bir objektif cezalandırılabilme şartını oluşturmaktadır. Örneğin, özel hukuk tüzel kişileri eliyle verilen sağlık hizmetlerini aksatarak, belli bir güzergahta toplu taşımacılık hizmetini durdurarak, ekmek gibi temel ihtiyaç maddelerinin üretimini durdurarak, akaryakıt satışını durdurarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olunabilir.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Manevi Öğesi
Suç, doğrudan ya da olası kastla işlenebilir. Failin, kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olacağını bilerek ve bu sonucu isteyerek belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınması ile suç oluşur.
Bunun yanında kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olacağını öngörmesine rağmen bu sonucun doğmasını kabullenerek, belli mal veya hizmeti satmaktan kaçınma hareketi failin olası kastla suçu işlediğini gösterir.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunun Yaptırımı
Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun olası kastla işlenmiş olması durumunda temel ceza YTCK’nın 21/2. maddesi hükmüne göre üçte birden yarısına kadar indirilir.
Hakim, kısa süreli bir hapis cezasına hükmetti ise bu cezayı TCK’nın 50/1. maddesinde öngörülen tedbirlere veya adli para cezasına çevirebilir. Ancak, sonuç adli para cezasının TCK’nın 51/1. maddesi uyarınca ertelenmesi olanağı bulunmamaktadır. Hakimin hapis cezasını adli para cezasına çevirmemesi durumunda erteleme olanağı vardır.
Mal Veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçunda Kovuşturma Ve Görevli Mahkeme
Suçun kovuşturulması şikayet koşuluna bağlı değildir. Soruşturma ve kovuşturma işlemleri doğrudan doğruya C. Savcılığı tarafından yapılır.
Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 10. maddesi uyarınca yargılamayı yapmakla görevli mahkeme sulh ceza mahkemesidir.