İşçiye en fazla ne kadar fazla çalışma yaptırılabilir?

Normal fazla çalışmalarda:
İş Kanunu Tasarısında fazla çalışma süresi eski Kanundakinden (günde 3 saat ve yılda 90 işgünü) daha sınırlı tutulmuş ve çalışma süresini düzenleyen maddede “Ortalama çalışma süresi, fazla çalışma da dahil olmak üzere, haftada 48 saati aşamaz” hükmüne yer verilmişti. Böylece, haftada en çok üç saat fazla çalışma yapılabilecekti. Ne var ki, bu düzenleme, Tasarının Meclis’te görüşülmesi sırasında maddeden çıkarılmış ve 41. maddeye fazla çalışma süresi toplamının yılda 270 saatten fazla olamayacağı hükmü getirilmiştir (f. III). Bu hüküm sadece isabetsiz bulunmamakta, ayrıca, esnek çalışma süresi esasları göz önüne alındığında, işçiye bir günde en çok kaç saat fazla çalışma yaptırılabileceği noktasında duraksama yaratmaktadır. Bu konuda çalışma süresine ilişkin düzenlemede öngörülen günlük azami 11 saatlik çalışma süresinin (m. 63/11) fazla çalışma süresini de kapsadığı sonucuna varılması gerektiği görüşü kabul edilmelidir.
Çalışma Süreleri Yönetmeliğinde, bu konuda ortaya atılan bir görüşe uygun olarak, bu sınırın aşılması halinde fazla çalışma hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir (m. 4).
Fazla çalışmanın azami süresi konusunda gelinen nokta, eski Kanundaki yılda 270 saatlik süre ile sınırlı kalmış olmaktadır. Esnek çalışma süresinin uygulanmasıyla fazla çalışma ihtiyacının eski Kanun dönemine oranla azalacağı düşünülebilirse de, azami süreyi aşan fazla çalışma uygulamalarının ve bu yoldaki taleplerin sürmesi beklenebilecektir. Bu konuda eski dönemde varılan sonuçlar geçerli olmaya devam edecektir. Yargıtayca, azami süreyi aşan fazla çalışmanın varlığı halinde bu sürelere ilişkin fazla çalışma ücretlerinin ödenmesine karar verilmektedir. Ancak, Yargıtay kararlarında, gerçeklere uygun bulunmayan bazı fazla çalışma iddialarına dayalı fazla çalışma ücreti talepleri «hayatın olağan akışına aykırılık», «insan takati ve doğal zaruretlerle bağdaşmama ve «olanak dışı olma» gibi gerekçelerle reddedilmekte ya da indirime gidilmektedir.
Yargıtayın “hayatın olağan akışı” gerekçesiyle verdiği kararlan tekrarladığı ve öğretideki eleştirilere karşın, bir insanın hastalık, mazeret, izin, hafta tatili gibi nedenlerle zaman zaman fazla çalışma yapmaması olasılığının varlığı karşısında, fazla çalışma alacağından makul bir indirim (hakkaniyet indirimi) yapılması gerektiği sonucuna varmayı sürdürdüğü görülmektedir.

Zorunlu fazla çalışmalarda:
Bu durumlarda fazla çalışma süresi belirli bir saatle sınırlandınlmamış, ancak bunun işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşamayacağı ifade olunmuştur (m. 42/1).

Olağanüstü fazla çalışmalarda:
Seferberlik sırasında, bu süreyi aşmamak şartıyla, işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre günlük çalışma süresini Bakanlar Kurulu “işçinin en çok çalışma gücüne” çıkarabilir (m. 43/1).
Yukarıda anılan 79 sayılı Kanuna göre yapılacak fazla çalışmalar işlerin niteliğine ve ihtiyaç derecesine göre günde üç saati geçemez. Olağanüstü Hal Kanunundaki yükümlülüklerde belirli bir süre gösterilmemiştir