İcra Takibinin İptal ve Taliki Nasıl Yapılır?

Borçlu, takip kesinleştikten sonra, borcunu ödeyebilir veya alacaklı borçluya ödemesi için süre verebilir ya da takibe devam edilmediğinden borç zamanaşımına uğrayabilir. Tüm bunlara rağmen, alacaklı takibe devam edebilir. Yani, takibin kesinleşmesinden sonraki devrede, ödenmiş, mehil verilmiş veya zamanaşımına uğramış borç için alacaklı haksız bir şekilde takibe devam etmek isteyebilir. Bu durum karşısında, borçluya buna engel olma imkânı tanınmıştır. Kanunda iptal ve talik için üç hâl öngörülmüştür. Bunlar itfa, imhâl ve zamanaşımıdır. İtfa ve zamanaşımında takibin iptali, imhâlde ise, takibin ertelenmesi söz konusu olacaktır.

Takibin İptali Şartları ve Sonuçları

Takibin İptali Şartları

İcra takibinin iptali, borcun sona ermesi veya zamanaşımına uğraması nedeniyle talep edilebilir.

İtfa

İtfa sebebiyle takibin tamamen iptaline karar verilebilmesi için, borcun ve fer›ilerinin (yani bütün faiz ve giderlerin) itfa edilmiş, ödenmiş olması gerekir. Şayet bunların bir kısmı bakımından itfa söz konusu olursa, takibin de kısmen iptali söz konusu olacaktır. İtfadan maksat borcu sona erdiren her türlü sebeptir. Bu sebeplerin başında borcun ödenmesi gelir, ancak, bağışlama, ibra veya takas da itfa anlamındadır.

Eğer borçlu borcunu icra dairesine öderse (İİK m.12), icra memurunun ödenen miktar için takibe devam etmemesi gerekir. Aksi takdirde borçlu şikayet yoluna başvurabilir. Buna karşılık ödeme veya diğer itfa sebepleri takibin dışında cereyan ederse, alacaklının takibe devam etmemesi gerekir. Ancak itfaya rağmen alacaklı takibe devam etmeye kalkarsa, borçlunun buna engel olabilmek için takibin iptalini istemesi gerekir. Borçlu, icra dairesi dışında borcun itfası sonucunu doğuran işlemler yaptığında, bu durumu sadece alacaklı tarafından verilen, imzası noterlikçe onaylı bir belge veya imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir senetle ispat ederse, takibin iptaline karar verilir. Eğer borçlunun elinde bu tür belgeler yoksa, ancak menfi tespit davası açabilir.

Zamanaşımı

Burada takibin kesinleşmesinden sonra, alacağın zamanaşımına uğraması söz konusudur. Zira, takip kesinleştikten sonra, alacaklı süresinde haciz ve satış istemezse, bu konuda takip içinde kanunun öngördüğü bazı sonuçlar doğmakta, ancak takip düşmemekte, derdest kalmaktadır. İcra hukukunda, medeni usul hukukundaki gibi dosyanın belli bir süre derdest kalmasından sonra takibin açılmamış sayılması söz konusu değildir. Bu nedenle takipsiz bırakılan dosya yıllarca derdest olarak kalır. Dosya yenilenirse (İİK m. 78/V), takibe devam edilebilmektedir. Ancak bu sırada zamanaşımı süresi de işlemeye devam ettiğinden, bu arada zamanaşımı süresi dolmuş olabilir. Takibe ilişkin son işlem tarihi ile yenileme talebi arasında alacağa ilişkin zamanaşımı süresi dolmuş ise, borçlu bu takibe karşı koyabilir. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra alacaklı takip dosyasını yenileyerek tekrar takibe devam etmek isterse, bu durumda takibin iptali istenebilir. Takip kesinleşmiş olduğundan, burada borçlunun başvuracağı yol, takibin iptali yoludur.

Borçlunun bu durumda, İİK’nun 71/I. maddesindeki belgeleri göstermesi gerekmez. Zira, takipteki son işlem tarihi dosyadan anlaşılabilecektir, bu nedenle ayrıca bir belgeye ihtiyaç bulunmamaktadır. 71. maddenin ikinci fıkrasına göre, 33a maddesi kıyasen uygulanır. Eğer alacaklı zamanaşımının kesildiği veya durduğunu (BK m. 132, 133, 136) iddia ediyorsa, bunu ancak resmî veya imzası borçlu tarafından ikrar edilen belgelerle ispat edebilir (İİK m. 71/II, m. 33a/I).

Takibin İptalinin Sonuçları

İcra mahkemesi, borcun itfa edildiği veya zamanaşımına uğradığı kanaatine varırsa, takibin iptaline karar verir. Bu kararla takip olduğu yerde durur; karar kesinleşince, o ana kadar yapılan tüm takip işlemleri iptal edilir.

Takibin Taliki Şartları ve Sonuçları

Takibin Taliki Şartları

Takibin taliki, süre verilmesi (imhâl) halinde söz konusu olur. Süre verilmesi durumunda takibin ertelenmesi için de iki şart aranacaktır. Bunlar, alacaklı tarafından, borçluya, takibin kesinleşmesinden sonra borcu ifa için ayrıca süre verilmiş olması ve borçluya süre verildiğine ilişkin alacaklıdan alınan imzası noterlikçe onaylı bir belge veya imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir senetle ispat edilmiş olmasıdır.

Takibin Talikinin Sonuçları

Borçlu, kendisine süre verildiğini ispat ederse icra mahkemesi, takibin ertelenmesine karar verir. Ancak, icra mahkemesi kararından takibin ne kadar süre için ertelendiğini belirtmesi gerekir. Bu karar ile takip durur. Erteleme süresi içinde icra takip işlemi yapılamaz; bu süreden sonra alacaklının talebi ile takibe devam edilir. Bu süre içinde duran icra takip işlemleridir. Bu sebeple, taraf takip işlemleri ile ilgili, örneğin haciz ve satış isteme süreleri işlemeye devam edecektir.

Takibin İptal veya Taliki Usûlü

İcra takibinin iptali veya taliki, icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesinden istenir. İcra mahkemesi, basit yargılama usûlüne göre yapacağı inceleme sonunda karar verir. Borçlu paraların paylaştırılması aşamasına kadar bu talepte bulunabilir. Bu aşamadan sonra ancak, istirdat davası açması mümkündür. Borçlunun icra mahkemesine başvurması, takibi durdurmaz, icra mahkemesi bu konuda tedbir kararı da veremez.

İcra mahkemesi, incelemesini kanunda belirtilen belgelere dayanarak yapar. Adî senet altındaki imza inkar edilirse icra mahkemesi, bu hususu incelemez, o adî senedi dikkate almadan karar verir. Çünkü, bu prosedür içinde itirazın kaldırılması aşamasında olduğu gibi imza incelemesi söz konusu değildir. İcra mahkemesi yaptığı inceleme sonunda, takibin iptal veya talikine karar verebileceği gibi, bu talebi reddedebilir. Bu konudaki kararlara karşı istinaf yoluna gidilebilir (İİK m. 363).