Hükümlülerin Milletlerarası Nakli Nasıl Gerçekleştirilir?

Milletlerarası ceza hukuku anlamında hükümlülerin nakli ya da transferi “suçlunun hakkında mahkûmiyet hükmünün verildiği devlette (hüküm devleti) çekmekte olduğu hürriyeti bağlayıcı cezasının tamamı ya da bakiye kısmını diğer bir devlette (yerine getiren devlet) infazı için naklidir”. Böyle bir nakli haklı kılan sebep ya da yabancı uyruklu hükümlülerin bakiye cezalarını kendi ülkelerinde çekmelerine esas olan görüş, hükümlünün aile bağları, dil, din ve kültürü, sosyal ilişkileri yönünden kendisine yakın olan toplumda infaz edilmesidir.

Böyle bir naklin suçlunun iyileştirilmesi ve topluma kazandırılmasındaki etkisi büyük olacağından, bu görüş uluslararası alanda da kabul görmüştür. Kaldı ki kaçma riski sebebiyle yabancı hükümlüye çoğu kere izin, yarı özgürlük gibi infazın bireyselleştirilmesini sağlayan rejimlerin uygulanması da mümkün olmamaktadır.

Milletlerarası naklin kaynaklarını iç hukuk ile milletlerarası hukuk normları oluşturmaktadır.

Bu konuda iç hukuk bakımından 1984 tarih ve 3002 sayılı Türk Vatandaşları Hakkında Yabancı Ülke Mahkemelerinden ve Yabancılar Hakkında Türk Mahkemelerinden Verilen Ceza Mahkûmiyetlerinin İnfazına Dair Kanun, milletlerarası hukuk bakımından ise Türkiye ile diğer ülkeler arasındaki ikili sözleşmeler, Hükümlülerin Nakline Dair Sözleşme ve bu sözleşmeye Ek Protokol dikkat çekmektedir.

Nakil Prosedürünün Başlaması

Bir Anlaşmanın Varlığı

Hükümlünün nakli, ilgili ülke ile aramızda çok ya da iki taraflı sözleşmenin varlığına eğer bulunmuyorsa karşılıklılık ilkesine göre mümkün olabilmektedir.

Talep

Sözleşme hem hüküm hem de nakil devletine talepte bulunma yetkisi tanımaktadır. 3002 sayılı Kanun m.3/1 bent 1, Türk’ün yurda getirilmesi için yabancı ülke makamınca talepte bulunulmasını, yabancının ülkesine nakledilebilmesi için de Türkiye’nin talepte bulunmasını öngörmektedir.

Sözleşmeye göre hükümlü de hüküm devletine ya da yerine getiren devlete nakil talebinde bulunabilir. Yine hükümlünün eşi, çocukları, kardeşi ya da babası ve temsilcisi de nakil talebinde bulunabilir.

Naklin Koşulları

Hükümlülerin Nakline Dair Avrupa Sözleşmesine Göre

Hükümlülerin Nakline Dair Avrupa Sözleşmesi m.3 hüküm devleti ile yerine getiren devletin naklin yapılmasında anlaşmaları ön koşulunu getirmektedir. Buna göre hüküm devletinin nakil talep etmemesi ya da hükümlünün veya yerine getirme devletinin talebi üzerine nakil talebinde bulunmayacağını bildirmesi veyahutta yerine getiren devletin ilgilinin naklini talep etmemesi veya talep teklifini kabul etmediğini bildirmesi hâlinde naklin ön koşulu gerçekleşmez.

Hükümlülerin Nakline Dair Avrupa Sözleşmesi

Madde 3-Nakil Şartları

1. Mahkûm edilen kişi bu sözleşme uyarınca yalnızca aşağıdaki şartlarla nakledilebilecektir.
2. Hükümlü, yerine getiren devletin uyruğu ise,
3. Yargı kesinleşmiş ise,
4. Nakil; ilk talebin alındığı tarihte, hükümlünün yerine getirilecek en az altı aylık mahkûmiyetinin bulunması veya mahkûmiyet süresinin belirsiz olması,
5. Hükümlü tarafından veya yaşı veya fiziki veya akli durumu nedeniyle iki devletten birinin gerekli görmesi halinde hükümlünün kanuni temsilci tarafından nakline rıza göstermiş ise,
6. Mahkûmiyetin verilmesine esas olan fiiller ve ihmaller yerine getiren devlet hukukuna göre bir suç teşkil ediyor ise veya kendi ülkesinde işlenmesi halinde suç teşkil edecek ise ve
7. Hüküm devleti ile yerine getiren devlet naklin yapılmasında anlaşmışlar ise.

3002 Sayılı Türk Vatandaşları Hakkında Yabancı Ülke Mahkemelerinden ve Yabancılar Hakkında Türk Mahkemelerinden Verilen Ceza Mahkûmiyetlerinin İnfazına Dair Kanun’a Göre

Kanun, Türk vatandaşları hakkında yabancı devlet mahkemelerinden verilen ceza mahkûmiyetlerinin Türkiye’de; yabancılar hakkında Türk mahkemelerinden verilen ceza mahkûmiyetlerinin de hükümlünün uyruğu bulunduğu devlette yerine getirilmesine dair usul ve esaslar düzenlemektedir. Buna göre mütekabiliyet esasları ve andlaşmalarda öngörülen hükümler mahfuz kalmak kaydıyla 1.Türk vatandaşları hakkında yabancı ülkelerde verilen hürriyeti bağlayıcı ceza ve emniyet tedbirlerinin Türkiye’de yerine getirilmesine,

2.Yabancılar hakkında Türk mahkemelerince hükmolunan hürriyeti bağlayıcı ceza ve emniyet tedbirlerinin yerine getirilmesinin, yabancının uyruğu olduğu devlete bırakılmasına bu Kanundaki esaslar dairesinde karar verilebilir (m.2).

Türk vatandaşları hakkında yabancı ülke mahkemelerinden verilip kesinleşen mahkûmiyetlerin Türkiye’de yerine getirilebilmesi için aşağıdaki şartların bulunması gereklidir (m.3):

1. Yabancı ülke yetkili makamınca talepte bulunulması ve talepnameye;
2. Kesinleşen ve infazı gereken mahkûmiyet kararının tasdikli örneğinin ve uygulanan kanun maddeleri metinlerinin,
3. Hükümlünün nakle rıza gösterdiğine dair hâkim huzurunda veya irade beyanını tespite yetkili Türk konsolosluk görevlisi tarafından alınmış yazılı beyanının,
4. İnfazı gereken, bakiye cezayı gösteren belgenin,
5. (a), (b) ve (c) bentlerinde sayılan belgelerin Türkçe tercümelerinin eklenmesi.
6. Yabancı mahkeme kararında kabul edilen subut sebeplerine bağlı kalınmak kaydıyla suç konusu fiilin, Türk mevzuatına göre hürriyeti bağlayıcı ceza ve emniyet tedbirini gerektiren bir suç teşkil etmesi,
7. İlgili taraflar arasında ayrıca kararlaştırılmadıkça talep tarihinde, hükümlünün yerine getirilmesi gereken bakiye en az bir yıl hürriyeti bağlayıcı cezasının bulunması,
8. Yabancı mahkeme hükmündeki subut sebeplerine göre Türkiye’de tayin olunacak ceza müeyyidesinin zamanaşımına uğramamış bulunması,
9. Hükümlü hakkında mahkûmiyetine esas olan fiil sebebiyle Türkiye’de ayrıca soruşturma veya kovuşturma yapılmamış olması,
10. Mahkûmiyete esas olan fiilin siyasi, askerî veya bunlara murtabit (bağlantılı) cürümlerden bulunmaması,
11. Yerine getirme talebinin Türk hukuk düzenine aykırı düşmemesi.

Buna karşılık, yabancılar hakkında Türk mahkemelerince hükmolunan hürriyeti bağlayıcı ceza ve emniyet tedbirlerinin yabancı ülkede yerine getirilmesi için ise aşağıdaki şartların bulunması gereklidir:

1. Türk mahkemelerince verilen mahkûmiyet hükmünün, hükümlünün uyruğu olduğu devlet tarafından aynen veya karardaki subut sebepleri ile bağlı kalınmak kaydıyla o devlet kanunlarında aynı nev’iden fiil için öngörülen hürriyeti bağlayıcı ceza ve emniyet tedbiri şeklinde uygulanacağının taahhüt edilmesi,
2. Hükümlünün Türkiye’de belli ikametgâhı veya iş yerinin bulunmaması,
3. Yabancı hükümlü hakkındaki cezanın uyruğu olduğu devlette infazına hâkim veya o devletin irade beyanını tespite yetkili konsolosu önünde muvafakat etmiş olması,
4. Mahkûmiyet kararında ayrıca para cezasına ve şahsi hakka hükmedilmiş ise bunların ve mahkeme masraflarının ödenmiş olması,
5. Hükümlünün belirli bir siyasi, dinî ve ırki görüşe sahip olması sebebiyle kovuşturmaya tabi tutulacağına veya cezalandırılacağına dair ciddi sebeplerin bulunmaması.

Talebin İncelenmesi, Muhakeme ve Yerine Getirme Talebin İncelenmesi

3002 sayılı Kanun’a göre, yabancı ülkede verilen mahkûmiyet kararlarının Türkiye’de yerine getirilmesine Adalet Bakanı tarafından karar verilebilir (m.4).

Aynı şekilde Türk mahkemelerince yabancı uyruklular hakkında verilen mahkûmiyet kararlarının, hükümlünün uyruğu olduğu devlette yerine getirilmesine de Adalet Bakanı tarafından karar verilebilir (m.12).

Muhakeme

Karar

Yabancı mahkeme ceza ilamına Türkiye’de uygulanacak müeyyidenin tayin edilmesi konusunda karar vermeye, yabancı mahkûmiyet ilamına esas teşkil eden suçun niteliği veya cezanın miktar ve mahiyetine göre görev yönünden tekabül eden Ankara mahkemesi yetkilidir (m.5).

Mahkemece yabancı ülkede verilen mahkûmiyet kararının aşağıda belirtilen şekilde yerine getirilmesine en geç 15 gün içinde karar verilir (m.6):

1. Yabancı mahkeme kararında subutu kabul edilen suça, Türk kanunlarına göre verilmesi gereken ceza müeyyidesi veya bu suça en yakın ceza müeyyidesi tayin olunur.

Bu suretle tayin edilen ceza miktarı yabancı mahkeme kararında tayin edilmiş ceza süresini geçemez. Fiil Türk hukukuna göre daha hafif cezayı gerektirdiği takdirde müeyyide buna göre tayin olunur.

2. Yerine getirmeyi isteyen devlette tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süreler cezadan mahsup edilir.

Yerine getirme kararının verilmesi sırasında cezadan mahsup işlemi yapılmamış veya mahsup şartları daha sonra ortaya çıkmışsa bu hâllerde de mahkemece gerekli karar verilir.

Buna karşılık Türk mahkemelerince yabancı uyruklular hakkında verilen mahkûmiyet kararlarının yabancı ülkede yerine getirildiğinin bildirilmesini müteakip keyfiyet Adalet Bakanlığınca hükmü veren mahkemeye intikal ettirilir. Yabancı ülkenin yerine getirme muamelelerini tamamlamaması hâlinde Türkiye’de infazla ilgili muamelere devam olunur (m.13).

Koruma Tedbiri

3’üncü maddeye uygun olarak bir ceza mahkûmiyetinin yerine getirilmesi talebi alındığında, mahkûmiyetine karar verilen kimsenin Türkiye’de bulunup da kaçma şüphesini uyandıracak vakıaların mevcudiyeti hâlinde mahkemece tutuklanmasına karar verilebilir (m.10).

Kanun Yolu

Mahkemece verilen karara karşı Cumhuriyet savcısı, hükümlü veya vekili tarafından acele itiraz yoluna başvurulabilir.İtiraz merciinin tayininde Ceza Mahkemeleri Usulü Kanunu’nun 299’uncu maddesi hükmü uygulanır (m.7).

Türk mahkemelerince yabancı uyruklular hakkında verilen mahkûmiyet kararları bakımından mahkûmiyetin esasına taallük eden talepler, hükmü veren mahkemece incelenir (m.14).

Yerine Getirme

Kesinleşen yerine getirme kararları genel hükümler dairesinde infaz olunur ve adli sicile kaydedilir (m.8).

Nakil İşlemleri

3002 sayılı Kanun m.15’e göre bu Kanun hükümleri dairesinde Türkiye’ye getirilecek veya yabancı ülkeye gönderilecek hükümlülerin nakilleri, ilgili taraflar arasında sağlanacak mutabakat çerçevesinde gerçekleştirilir. Nakil masrafları, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde talep eden devlet tarafından karşılanır. Bu amaçla her yıl Adalet Bakanlığı bütçesine ödenek konur.

Nakil masraflarını hükümlünün karşılamayı istemesi hâlinde hükümlünün bulunduğu ülkeden Türkiye’ye getirilebilmesi için gerekli masraflar, hükümlü veya onun adına herhangi bir kimse tarafından Adalet Bakanlığınca bir Devlet bankası nezdinde bu maksatla açılan hesaba yatırılır. Nakilden sonra bakiye para hükümlü veya kanuni temsilcisine iade olunur. Nakil masraflarından görevlilere ilişkin olanların hesabı, 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre yapılır.