Hükümlüler Hakkında Disiplin Soruşturması Nasıl Yapılır?
Kınama ve bazı etkinliklerden alıkoyma cezaları kurumun en üst amiri tarafından verilir ve uygulanır (m.47/1).
Hükümlülerin diğer disiplin cezalarını gerektiren eylemlerinin öğrenilmesinden itibaren derhâl ve en geç iki gün içinde kurum en üst amirince atanan bir görevli tarafından soruşturmaya başlanır (m.47/2).
Soruşturma en geç yedi gün içerisinde tamamlanır ve düzenlenen rapor ve ekleri disiplin kuruluna sunulur. Soruşturma süresi eylemin ve soruşturmanın niteliğine göre infaz hâkiminin yazılı onayı ile yedi güne kadar uzatılabilir(m.47/3).
Savunma alınmadan disiplin cezası verilemez. Haklarında disiplin soruşturması yapılanlara, yüklenen eylemin niteliği ve sonuçları ile üç gün içinde savunmalarını vermeleri, aksi hâlde bu haklarından vazgeçmiş sayılacakları yazılı olarak bildirilir.
Savunma yazılı olarak sunulabileceği gibi sözlü olarak da yapılabilir. Sözlü savunma tutanakla saptanır. Türkçe bilmeyenlerle, sağır ve dilsizlerin savunmaları tercüman aracılığıyla alınır (m.47/4).
Disiplin cezaları disiplin kurulunca evrak üzerinden görüşülerek en geç üç gün içinde karara bağlanır. Disiplin kurulu, yasada yazılı disiplin cezası uygulanmasına veya disiplin cezası verilmesine yer olmadığına karar verebilir. Disiplin kurulu kararları gerekçeli olarak yazılır ve kararda şikâyet mercii ve süresi açıkça gösterilir (m.47/5).
Disiplin kurulu kararı, haklarında soruşturma yapılanlara yönetim tarafından derhâl tebliğ edilir (m.47/6).
Kurumun iç düzenini ve hükümlülerin yaşam ve beden bütünlüklerinin ciddi tehlike altında bulunması nedeniyle derhâl tedbir alınması zorunlu olan hâllerde kurumun en üst amiri 49’uncu maddede belirtilen tedbirleri almakla beraber soruşturmayı başlatır. Bu hâlde infaz hâkimine bilgi verilir (m.47/7).
Disiplin Soruşturması Sırasında Alınabilecek Tedbirler
İnfaz kurumu yönetimi, disiplin soruşturması yapılan hükümlünün odasını, iş ve çalışma yerini değiştirebilir, hükümlüyü kurumun başka kesimine nakledebilir veya diğer hüküm-lülerden ayırabilir. Kurumun düzeninin ve kişilerin güvenliklerinin ciddi tehlikeyle karşı karşıya kalması hâlinde, asayiş ve düzeni sağlamak için Kanunda açıkça belirtilmeyen diğer tedbirler de alınır. Ancak tedbirlerin uygulanması, disiplin cezasının verilmesine engel
olmaz (m.49).
Disiplin Cezasını Gerektiren Eylemlerin Tekrarı
Bir eylemden dolayı verilen disiplin cezası kesinleştikten sonra bu cezanın kaldırılması için gerekli süre içinde yeniden disiplin cezasını gerektiren bir eylemde bulunan hükümlü hakkında, her defasında bir üst ceza uygulanır (m.48/2).
Disiplin Cezalarının İnfazı
Disiplin cezalarının infazı;
- Hücreye koyma cezasının infazına, infaz hâkiminin onayı ile başlanır. Hücreye koyma cezasına ilişkin diğer hükümler saklı kalmak üzere, kesinleşen disiplin cezalarının infazına derhâl başlanır. Birden fazla disiplin cezası verilmiş olması hâlinde bu cezalar kesinleşme tarihleri sırasına göre ayrı ayrı infaz edilir. Bir cezanın infazı tamamlanmadan diğerinin infazına başlanmaz.
- Disiplin cezalarının tamamı infaz edilip kaldırılmadıkça koşullu salıverilme işlemi yapılmaz ancak bu süre hak ederek salıverme tarihini geçemez.
- Hücreye koyma cezasına ilişkin disiplin cezalarının infazından önce ve infazı sırasında hükümlü, hekim tarafından muayene edilir. İlgilinin bu cezaya katlanamayacağı anlaşılırsa cezanın infazı sonraya bırakılır veya hekiminin belirleyeceği aralıklarla infaz edilir. Koşullu salıverilme tarihine kadar hükümlünün iyileşemeyeceğinin
tam teşekküllü Devlet veya üniversite hastanesi sağlık kurulu raporu ile saptanması hâlinde hücreye koyma cezası infaz edilmez; yerine ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası iki katı süreyle uygulanır. Raporlar infaz dosyasına konulur.
Disiplin Cezalarının Kaldırılması
İnfaz edildiği tarihten itibaren disiplin cezasının kaldırılmasında ve iyi hâlin kazanılmasında aşağıda belirtilen süreler esas alınır;
- Kınama cezası on beş gün,
- Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezası bir ay,
- Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma cezası üç ay,
- Haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama cezası üç ay,
- Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası üç ay,
- Hücreye koyma cezası 44’üncü maddenin ikinci fıkrasındaki hâllerde altı ay, üçüncü fıkrasındaki hâllerde bir yıl,
- Hücre cezasına karşılık ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma cezası, (f) bendinde belirtilen süre sonunda disiplin cezası almamak ve iyi hâlli olmak koşuluyla (a) ve (b) bentlerinde belirtilen cezalar kurum en üst amiri tarafından, diğer bentlerde belirtilen cezalar, kurumun en üst amirinin önerisi ve disiplin kurulu kararıyla kaldırılır.
Çocuk hükümlüler hakkında verilen disiplin cezaları;
- Uyarma ve kınama cezaları kararla birlikte,
- Onarma, tazmin etme ve eski hâle getirme cezası yedi gün sonunda,
- Harcamalarına sınır koyma cezası otuz gün sonunda,
- Bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma cezası otuz gün sonunda,
- Teşvik esaslı ayrıcalıkları geri alma cezası otuz gün sonunda,
- İznin ertelenmesi cezası altmış gün sonunda,
- Kapalı ceza infaz kurumuna iade cezası altmış gün sonunda,
- Odaya kapatma cezası doksan gün sonunda,
Kendiliğinden kalkmış sayılır. (a) bendi hariç, bu fıkradaki diğer süreler karar tarihinden, firar hâlinde infaz tarihinden itibaren başlar.
Disiplin kurulu, kurum kurallarına uyma, iyileştirme programında ilerleme veya verilen ceza ile amaçlanan sonucun gerçekleşmesi durumunda, çocuk hakkında vermiş olduğu cezayı süre koşulu aranmaksızın her zaman kaldırabilir.
Disiplin Ceza ve Tedbirlerine İtiraz ve Şikâyet
Disiplin cezalarına ve tedbirlerine karşı İnfaz Hâkimliğine şikâyet ve itirazda bulunulabilir.
Bu durumda 16.5.2001 tarihli ve 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu hükümleri uygulanır.
Kanımızca hemen aşağıda incelenecek olan kurum içinde zorlayıcı araçların kullanılmasına ilişkin şikâyetlerin de İnfaz Hâkimliğine yapılabileceği kabul edilmelidir. Bununla birlikte söz konusu kullanım bir suç oluşturuyorsa savcılığa suç duyurusunda bulunulabilmesi de mümkün olmalıdır.
Kurum İçinde Zorlayıcı Araçların Kullanılması
Kurum içinde hiçbir hâlde zincir ve demire vurmak tedbir olarak uygulanamaz. Kelepçe ve bedensel hareketleri kısıtlayıcı araçlar ise ancak
- Yetkili makamın önüne getirildiğinde çıkarılmak kaydıyla sevk ve nakil sırasında kaçmayı önlemek için,
- Hekimin talimat ve gözetiminde olmak üzere tıbbi nedenlerle,
- Diğer kontrol usullerinin yetersizliği hâlinde hükümlünün kendisine veya başkalarına zarar vermesine veya eşyayı tahrip etmesine engel olmak için kurum en üst amirinin emriyle kullanılabilir. Bununla birlikte çocuk hükümlüler bakımından kelepçe ve bedensel hareketleri kısıtlayıcı araçlar yetkili makamın önüne getirildiğinde
çıkarılmak ya da sevk ve nakil sırasında kaçmayı önlemek için olsa dahi uygulanmaz (m.50).
Ödüllendirme
Gerek yetişkin ve gerekse çocuk hükümlülere kurum içindeki veya dışındaki genel durumları, iyileştirme etkinliklerine ilgileri ve uyumları, kurum düzenine karşı tutumları, kendilerine verilen işlerdeki gayretleri gibi beklenen davranış ve tutumları gösteren hükümlülere teşvik esaslı ayrıcalıklar tanınır (m.51).