Akort ücret nedir?
Yapılan işin sonucuna göre hesaplanan ücrete akort ücret denir. Örneğin bir maden işçisinin çıkardığı madenin ağırlığına veya bir işçinin boyadığı bezin uzunluğuna göre ücretin hesaplanması durumlarında akort ücret söz konusudur. Akort ücret, parça sayısı, büyüklük, uzunluk veya ağırlık gibi birimlere göre saptanır ve belirli bir çalışma dönemine düşen ücret, her birim için saptanan ücretin birim sayısı toplamı ile çarpılması sonucu bulunur. Bunun dışında, akort ücret şekli ile ilgili olarak, değişik bazı işlerin bir arada yapılması sonucu ortaya çıkan götürü iş kararlaştırılabilir.
Akort ücretin uygulamada en çok görüleni, Alman öğretisinde parça akordu ve bizde parça başına ücret denilen şeklidir. Parça başına ücrette, yapılacak veya işlenecek her bir parça için belirli bir ücret saptanır. Bu ücret şeklinde önemli olan parça sayısıdır.
Akort ücret, aynı işleri yapan belirli ya da belirsiz sayıdaki işçilerden her biri için saptanabileceği gibi, bir işçi grubu için de söz konusu olabilir.
Akort ücret şekli, zamana göre ücretin kabulünü gerektiren nedenlerin olmaması halinde ortaya çıkar. Bu ücret şekli işçi ve işverene bazı yararlar sağlar. Bu ücret şeklinde işçi beceriklilik, çalışkanlık ve hızlı çalışma ile daha çok kazanır. Akort ücretin işverene sağladığı en büyük yarar, ücretin yapılan işin tam karşılığı olması, başka bir deyişle, yapılan iş kadar ücret ödenmesidir. Bu durum, maliyetin önceden hesaplanabilmesine yardım eder. Bu ücret şeklinin işçi açısından bazı sakıncaları vardır. Türlü nedenlerle çalışmanın yavaşlaması ya da işçiye yeterince iş verilmemesi sonucu ödenecek ücret zamana göre hesaplananın altına düşebilir. Ayrıca, akort ücretin işçiyi aşırı bir çalışmaya sevk edip yorduğu, yıprattığı öne sürülerek akortmort sloganı ile bu ücret şekline karşı çıkılmaktadır.
Akort ücretin önemli bir sakıncası, işverenin buyruğuna hazır olan işçiye yeterince iş verilmemesi halinde ortaya çıkmaktadır. İş Kanununa bu sakıncayı giderici bir hüküm getirilerek, işverenin işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verilmemesi, bundan az iş verilmesi halinde aradaki ücret farkının zaman esasına göre ödenmek suretiyle işçinin eksik aldığı ücretin karşılanması, aksi halde sözleşmenin işçi tarafından haklı olarak feshedilebileceği kabul edilmiştir (m. 24/11,f). Ancak bu hüküm yeterince açık değildir. İşçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verilmesi halinde, “aradaki ücret farkının zaman esasına göre” ödeneceği yolundaki ifadeyi açıklığa kavuşturmak gerekir. Kanun bununla, akort ücretin bir saatinin hesaplanmasındaki esasa başvurularak bulunacak saat ücretinin, iş verilmeyen saat sayısı ile çarpıldığını anlatmaktadır.