Adli Kolluk Nedir? Adli Kolluk Kimlerden Oluşur?
Adli Kolluk Teşkilatı
Kolluk teşkilatının yürütmeye bağlı olarak yaptığı suçu önleme görevi yanında, bir de suç işlendikten sonra Cumhuriyet savcısının emri altında fiil ve faile ilişkin araştırmalar yapma görevi vardır.
Kolluğun bu görevlerini düzenleyen mevzuatta önemli değişiklikler olmuştur. Örneğin KHK 2017-680 ile PVSK 13/A madde eklenerek, kolluğa önleyici görevler açısından kayıp çocukların araştırılması yetkisi verilmiştir.
Bunun gibi, PVSK Ek 6 ve Ek 7 maddelere yapılan ilaveler ile, polisin sanal ortamda da araştırma yapması sağlanmıştır.
Ayrıca, Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmeliği ile, Sahil Güvenlik Komutanlığı Teşkilat, Görev ve Yetkileri Yönetmelikleri yeniden kaleme alınarak, 21.1.2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Adli kolluğun yapılanması
Bir suç işlendikten sonra bunun izlerinin araştırılması uzmanlık gerektirir. Bu uzmanlara adli kolluk denilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu adli kolluk müessesesini Ceza Muhakemesi Kanunu içerisine görev itibarıyla yerleştirmekle birlikte (CMK 167), hangi kolluk görevlilerinin adli kolluk olduğunu belirleme işini Yönetmeliğe bıraktığı için, Adli Kolluk Yönetmeliği (AKY) hazırlanmıştır.
Adli kolluk görevlisi
“Adli kolluk görevlisi”, adli soruşturma işlemlerini bilfiil yapan kolluk memurudur.
Kolluğun bağlı bulunduğu makam tarafından soruşturma yapmak üzere, mevcut imkanlar ölçüsünde yeterince “adli kolluk personeli” görevlendirilir (AKY 4).
Yönetmelikteki “adli kolluk personeli” terimi “adli kolluk görevlisini” ve “adli kolluk sorumlusunu” kapsayacak şekilde, genel anlamda kullanılmıştır.
“Adli kolluk görevlisi” üst kavram olup, soruşturma işlemi yapmak üzere, tabi bulunduğu atama usulüne göre görevlendirilmiş olan komutan, amir, memur ve diğer görevliyi ifade eder (AKY 3).
Adli kolluk sorumlusu
Adli kolluğun amiri vardır. Yönetmelik, adli kolluk amir veya komutanına, “adli kolluk sorumlusu” adını vermiştir. “Adli kolluk sorumlusunun”, İçişleri Bakanlığına bağlı kendi makamı (yani Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı veya Gümrük Müsteşarlığı) tarafından, kendi usulüne göre atanmış ve görevlendirilmiş olması gerekir (AKY 3).
Adli kolluğun, “adli görevi olmayan” üstü: en üst dereceli kolluk amiri
Adli kolluk personelinin idari açıdan bağlı bulunduğu üstünün, kural olarak adli görevi yoktur.
“En üst dereceli kolluk amirleri hakkında, hakimlerin görevlerinden dolayı tabi oldukları yargılama usulü uygulanır (CMK “2005-5353” 161/5).
Mülki amir tarafından görevlendirilen kolluk amiri
Mülki amir tarafından görevlendirilen kolluk amiri kavramı hukukumuza 2015 yılında 6638 sayılı Kanun ile girmiştir. CMK 91‟e eklenen dördüncü fıkrada, belirlenen katalog suçlar ve suçüstü hali ile sınırlı kalmak kaydıyla, mülki amir tarafından belirlenen kolluk amirlerine 24 saate, şiddete dayanan toplumsal olaylar ve toplu suçlarda 48 saate kadar gözaltı kararı verme yetkisi tanınmıştır.
Bu amir, PVSK 4/A maddesine yapılan ekleme ile, durdurma sonrası yazılı olarak önleme araması emri de verebilir.
Anayasa Mahkemesi Ağustos 4/5/2017 tarihinde verdiği karar ile (E. 2015/41, K. 2017/98) sözlü emir verilmesini Anayasaya aykırı bulmuş ve iptal etmiştir (RG: 3/8/2017).
Adli Kolluğun OHAL dönemi yetkileri
2016 yılında ilan edilen OHAL döneminde kolluğun yetkilerinde bazı genişlemeler meydana gelmiştir. Örneğin, yürütülen soruşturmalar kapsamında görev ve unvan ayrımı yapılmaksızın kamu görevlileri de dâhil olmak üzere bütün şüpheli, mağdur ve tanık ifadeleri, adli kolluk görevlileri tarafından alınabilir (KHK 667, 6/1-c).
OHAL döneminde görev yapanların korunması
Tutuklu olanların bulunduğu ceza infaz kurumlarında görev yapan kamu görevlileri tarafından düzenlenen tutanaklara, ilgili görevlinin açık kimliği yerine, sadece sicil numarası yazılır.
Kurum görevlilerinin ifadesine başvurulması gerektiği hallerde çıkarılan davetiye veya çağrı kâğıdı görevlinin işyeri adresine tebliğ edilir. Bu kişilere ait ifade ve duruşma tutanaklarında işyeri adresi gösterilir (KHK 667 6/1-f).
Bunun dışında, OHAL yetkilerini kullanan kolluk görevlilerine soruşturma ve kovuşturma muafiyeti getiren düzenlemeler yapılmıştır.