Kamulaştırmasız El Atma Davaları
Araştırılması Gereken Hususlar ve İspat Araçları
Bir taşınmazı kamulaştırmaya yetkili Devlet, kamu tuüzel kişileri, kamu kurumları veya kamu yararı bulunması halinde yararlarına kamulaştırma yapılabilecek gerçek ve oüzel hukuk tuüzel kişilerinin, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve oüzel kanunlardaki huükuümlere uyularak bir kamulaştırma işlemi yapmadan veya kamulaştırma işlemlerine başlamalarına ragğmen bu işlemler tamamlanmadan bir taşınmaza kısmen veya tamamen el atması kamulaştırmasız el atma olarak nitelendirilir.
Bu durumda, tapu maliki veya taşınmazın kendisine ait oldugğuna ilişkin mahkeme kararı bulunan kimse taşınmaza el koyan idareye karşı kamulaştırmasız el at nedeniyle tazminat davası açabilir.
Bu davalarda goürevli mahkeme taşınmazın degğerine goüre belirlenir ve yine taşınmazın bulundugğu yer mahkemesi yetkilidir.
Kamulaştırmasız el atmadan soüz edebilmemiz için İİdare tarafından taşınmaza kamulaştırma yapmaksızın fiilen el atılmış olmalıdır.
Bu başlıgğın İİlk unsuru, kamulaştırmanın yapılmamış olmasıdır. İİdare hiçbir kamulaştırma işlemi yapmadan taşınmaza el atarsa, kamulaştırmasız el atıldıgğı açıktır. Ancak bazen idare kamulaştırma işlemine başlar, fakat kamulaştırma işlemini tamamlamadan taşınmaza el atar. İİşte bu durumda da kamulaştırmasız el atma vardır.
Üygulamada bu konuyla ilgili olarak genelde karşılaşılan durum şudur: İİdare, kamulaştırma işlemine başlar, kamulaştırma işlemlerini tamamlar, bankaya taşınmazın bedelini yatırır ve bloke eder, ancak, tebligat işlemi yapmaz ya da yapamaz. İİşte, idare tebligat yapmamasına ragğmen fiilen taşınmaza el atmışsa, bu durumda kamulaştırmasız el atma oldugğu kabul edilir.
Bu hususun tespiti için, kamulaştırma belgelerinin davalı idareden getirtilmesi, kamulaştırma belgelerinin davalı idareye tebligğ edilip edilmedigği hususun davalı idareden sorulması, yapılmış ise; tebligğ mazbatasının onaylı oürnegğinin ilgili noterlikten veya tebligğ tarihini goüsterir yazının davalı idareden getirtilmesi gerekir.
Bunun yanı sıra, kamulaştırma evrakları tebligğe çıkarılmıştır, ancak yapılan tebligat usuluüne uygun degğildir. Bu durumda da, egğer tapu maliki bloke edilen kamulaştırma bedelinin almışsa, Tebligat Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca tebligat geçerli hale gelecegğinden, kamulaştırma bedelinin bankadan alınıp alınmadıgğı hususu da tespit edilmelidir. Mahkemelerce bu hususlarda araştırma yapılmadıgğından, bu hususta direkt bozma yapıp yargılamanın uzamasına sebebiyet vermemek için Yargıtay’ca geri çevirmeler yapılmakta veya mahkeme yerine deliller toplanmaya çalışılmakta, bu da Yargıtay’ın yuükuünuü artırmaktadır.
Bu başlıgğın ikinci unsuru, idare tarafından, kamu yararı amacıyla, oüzel muülkiyetteki taşınmaza, fiilen el konulmuş olmasıdır. Fiili el atmanın suürekli ve kalıcı olması gerekir. Egğer kalıcı bir el koyma yoksa açılacak davaya artık kamulaştırmasız el atma davası diyemeyiz. Bu durumda, adli yargıda haksız fiil huükuümleri uyarınca, tazminat davası açılabilecegği gibi, idari eylemden dogğan zarar idari yargıda tam yargı davası açılmak suretiyle, ugğranılan zararın giderilmesi talep edilebilir.
Ancak, Hukuk Genel Kurulu’nun 15.12.2010 guün ve 2010/5- 662/651 sayılı kararı da goüzetilerek imar planında park, yol ve okul alanı gibi kamu hizmetine ayrılmış bulunan yerlere el atılmamış olsa dahi 3194 sayılı İİmar Kanunu’nun 10 maddesinin amir huükmuü uyarınca 1/1000 oülçekli uygulama imar planının kesinleştigği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde imar palanındaki konumuna goüre sorumlu davalı idarece ayrılma amacına uygun olarak kamulaştırma goürevinin yerine getirilmemesi ve malikinin suüresi belirsiz şekilde muülkiyet hakkının kısıtlanması nedeniyle bedeli oüdenmelidir. Bu tuür davalar da taşınmazın aynına ilişkin olup, hukuken el atılan taşınmazın tapusunun iptali ile tescile yoünelik huükuüm de kurulacagğından kamulaştırmasız el atma davası olarak algılanması ve huükuüm kurulması gerekir. Bu durumda, 5 Hukuk Dairesi’nce taşınmazın imar durumundaki konumunu ve imar planının onaylandıgğı tarihi tespit edebilmek için geri çevirmeler yapılmaktadır.
Buütuün bunlardan sonra, yapılacak keşifte taşınmazın degğeri belirlenir ve taşınmazın degğeri tespit edilirken de Kamulaştırma Kanunu’nun degğer biçmeye ilişkin huükuümleri kıyasen uygulanır.
Kamulaştırmasız el atma nedeniyle taşınmaz maliki bedel davası açabilecegği gibi, taşınmazına yoünelik el atamanın oünlenmesini ve kal’ini de talep edebilir.
İİdarenin mal sahibinin taşınmazına el koydugğu keşif sonucu duüzenlenen raporla tespit edilirse mahkemece el atmanın oünlenmesi ve kal’e karar verilir.
Uygulamada Sıkça Hataya Düşülen ve Bozma Nedeni Yapılan Konular
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tesciline ilişkin davalarda yapılan eksik ve yanlışlıklar bu davalar içinde geçerlidir.