İmar Mevzuatından Doğan Bedel Davaları
İİmar mevzuatından dogğan bedel davaları olarak;
İİmar planında okul yeri, park, yol ve yeşil alan gibi kamu hizmetlerine ayrılan yerler için açılan bedel,
İİmar uygulaması sonucu arsa tahsis edilen kişilerin açacagğı bedel indirim davaları veya bu kişilere karşı belediyenin açacagğı bedel indirim,
İİmar uygulaması sonucu, taşınmazı veya taşınmazdaki payı bedele doünuüştuüruülen şahısların ilgili belediye aleyhine açtıkları bedel artırım,
İİmar uygulaması sonucu, bulundugğu yerde oldugğu gibi korunamayan yapı ve agğaç sahiplerinin açtıgğı bedel,
Kentsel doünuüşuüm çalışmaları nedeniyle binalarına taktir edilen bedellerin tahsili,
Ruhsatsız ve kaçak yapıldıgğından bahisle belediyelerce yıkılan bina bedellerinin tahsili,
Taşınmazın veya taşınmazdaki payının bir başka şahıs parseline şuyulandırılması sonucu, ipotek alacaklısı yapılan şahsın açtıgğı ipotek bedelinin artırılması davası ile ipotek borçlusunun açabilecegği ipotek bedelinin indirimi,
Tapu tahsis belgesi karşılıgğı kendilerine arsa verilen kişilerin açacagğı enkaz bedelinin indirilmesi,
Yasal orandan fazla duüzenleme ortaklık payı kesilmesi veya ikinci defa DOP kesilmesi nedeniyle taşınmaz maliklerinin açtıgğı kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili,
İİmar Kanununun 39 ve 40. maddelerine istinaden açılan bina bedellerinin tahsili,
Davalarını sayabiliriz.
3194 sayılı İİmar Kanunu’nun 17/son ve 2981 salılı İİmar Affı Kanunu’nun 10/c maddelerine goüre, bu tuür davalarda bedel takdiri ve bu bedellere itiraz şekilleri 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’ndaki usul ve esaslara goüre yapılacagğından, bu davalara aynı kanununun 37.maddesine goüre taşınmazın bulundugğu yer asliye hukuk mahkemesinde bakılır.
Araştırılması Gereken Hususlar ve İspat Araçları
Açılan davalarda degğerlendirme tarihi genel olarak dava tarihidir. Ancak, imar uygulaması sonucu takdir edilen ipotek bedeli veya bedele doünuüştuüruülen karşılık mal sahibine oüdenmiş ise, degğerlendirme tarihi olarak oüdeme tarihi, egğer oüdeme taksitle yapılmış ise son taksitin oüdenme tarihi esas alınmalıdır.
Bu davalarda basit yargılama usuluü uygulanmaktadır.
- Uygulamada Sıkça Hataya Düşülen ve Bozma Nedeni Yapılan Konular
Belediyelerce 3194 sayılı İİmar Kanunu ile 2981 sayılı İİmar Affı Kanunu ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu huükuümleri uyarınca yapılan bedel takdirleri ile yıkılan binalar yoünuünden soüzuü edilen yasa huükuümleri uyarınca mahkemelerce farklı uygulama ve bedel tespiti yapılmaktadır. Bu nedenle Yargıtay tarafından sıkça geri çevirmeler ve bozmalar yapılmaktadır. Bu durumu en aza indirgemek için aşagğıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.
Binanın bulundugğu zemin bina sahibinin tapulu arsası olup da, uüzerindeki bina oürnegğin, yolda kalması nedeniyle yıktırılır ve taşınmaz malikine de başka bir yerden arsa verilirse, bu konuda çıkacak uyuşmazlıkta adli yargı mercileri goürevli olup, bina bedeli arsa sahibine oüdenmelidir.
Tapulu veya tapusuz taşınmaz uüzerinde bulunan binanın kaçak yapı oldugğundan bahisle 3194 sayılı İİmar Kanunu’nun 32. maddesine goüre yıkılması yoünuünde encuümen kararı alınmış ve yapı malikine de tebligat yapılmış ise, yapı veya enkaz bedelinin tahsili için açılan davanın idari yargı yerinde goüruülmesi gerektigğinden, goürevsizlik kararı verilmesi gerekir.
Yapının kaçak yapı oldugğundan bahisle yıkılması yoünuünde karar alınamadan veya karar alınmasına ragğmen tebligat yapılmadan bina yıkılırsa adli yargı goürevli olup, bina bedeli oüdenmelidir.
Bu nedenle, bu tuür davalarda mahkemece mutlaka binanın yıkımına ilişkin karar alınıp alınmadıgğı, alınmış ise bina sahibine bu kararır tebligğ edilip edilmedigği araştırılmalıdır. Egğer mahkemece bu husus tespit edilmemişse, temyiz aşamasında Yargıtay tarafından bu araştırıldıgğından, yapılan geri çevirme nedeniyle temyiz aşaması uzamaktadır.
Tapusuz taşınmaz uüzerinde yapılan bina için, bina sahibinin imar affı başvurusu olmasına karşın, idare bu başvuruyu karara bagğlamamış ve bu nedenle de arsa tahsisi yapılmamış ve imar uygulaması nedeniyle bulundugğu yerde korunamadıgğından bahisle yıkılmış ise, adli yargı goürevli olup, bina bedeli oüdenmelidir.
Tapusuz taşınmaz uüzerinde yapılan bina için, bina sahibinin imar affı başvurusu kabul edilerek, başka bir yerden arsa tahsisi yapılmış ise, adli yargı goürevli olup yıkılan binanın enkaz bedeli oüdenmelidir.
İİmar Kanunu’nun 39 maddesi uyarınca yıkılacak derecede tehlikeli oldugğu için belediye ve valilik tarafından tespit edilen yapıların sahiplerine bunun giderilmesi için tebligat yapılmak suretiyle bina yıkılmışsa, açılan davaya idari yargıda bakılması gerekir.
Tebligat yapılmadan bina yıkılırsa adli yargı goürevli olup, bina bedeli oüdenmelidir.
İİmar uygulamasına tabi tutulan taşınmaz ile uygulama sonucu tahsis edilen taşınmaz arasındaki degğer farkı talep edilirse, idarenin işleminden kaynaklandıgğından açılan davanın idari yargıda goüruülmesi gerektigğinden goürevsizlik kararı verilmelidir.
İİmar uygulamasına tabi tutulan taşınmaz ile uygulama sonucu verilen taşınmazın yuüzoülçuümleri eşit olmalıdır. Aynı olmadıgğı taktirde, adli yargı goürevli olup aradaki fark yoünuünden kamulaştırmasız el atma gibi bedel oüdenir.
Gecekondu oünleme çalışmaları sırasında kamulaştırılan binalar için malik tarafından bedel artırım veya bedel indirim davaları açılmış ise, adli yargı goürevlidir ve idarece yapılan kıymet takdirinde bina bedeli takdir edilmiş ise, mahkemece degğer belirlenirken de bina bedeli hesaplanır, gecekondu bedeli hesaplanmaz.
Bu tuür davalarda da bedel belirlenirken, Kamulaştırma Kanununun degğer biçmeye ilişkin huükuümleri kıyasen uygulanır.