TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu ve Cezası

MADDE 289.- (1) Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan mal üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kişinin bu malın sahibi olması halinde, verilecek ceza yarı oranında indirilir.

• Birinci fıkrada tanımlanan suçun konusunu oluşturan eşyayı kovuşturma başlamadan önce geri veren veya bunun mümkün olmaması halinde bedelini ödeyen kişi hakkında verilecek cezaların beşte dördü indirilir.
• Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya ha­cizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan malın dikkat ve özen yükümlü­lüğüne aykırı davranması nedeniyle kaybolmasına veya bozulmasına neden olan kişi, adli para cezası ile cezalandırılır.
• Bir suça ilişkin soruşturma veya kovuşturma kapsamında elkonulan eşyayı amacı dışında kullanan kimse, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Açıklama

289.maddede düzenlenen suç tipleri, 765 sayılı ETCK’nun 276.-277.madde- lerindeki suçların karşılığını oluşturmaktadır.maddenin l.fıkrasında, eski madde metninde (276/1.fıkrada) sayılan suçun maddi unsurunun seçimlik hareketlerinin tümünü karşılayacak biçimde “tasarrufta bulunmak” ifadesi kullanılmış, failin suça konu olan malın sahibi olması yeni düzenlemede hafifletici sebep sayılmıştır. Mad­denin 2.fıkrasında eski metinde olmayan bir etkin pişmanlık hali düzenlenmiştir.

3.fıkrada ETCK’nun 276/3.fıkrada yer alan taksirli suç tipi yeni terim ve tanımlama­larla, yeni bir sistematik içinde tekrar düzenlenmiştir. Maddenin 4.fıkrasında ise bir yenilik olarak, kullanmak niteliğindeki kötüye kullanma halleri, bağımsız bir suç tipi olarak düzenlenmiştir. ETCK’nun 276/son fıkrasında yer alan suça konu olan malın değerinin azlığına dayalı hafifletici neden ile 277.maddede yer alan bu suçun cebir ve şiddet kullanmak veya tehdit suretiyle veya silahlı ve birden fazla kimseler tarafından işlenmesi halleri için öngörülen ağırlatıcı nedene yeni madde metninde yer verilmemiştir.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Suçla Korunan Hukuksal Değer

Maddede tanımlanan suçlar, esas itibarıyla güveni kötüye kullanma suçunun özel bir şeklini oluşturmaktadır. Ancak, malın kişiye özel bir görevin gereği olarak teslim edilmiş ve kişinin bunları olduğu gibi muhafaza ile ödevlendirilmiş olması nedeniyle fiil, aynı zamanda bir görevin kötüye kullanılmasını da ifade etmektedir.

Bu suçlarla korunmak istenilen hukuksal yarar, kamu idaresinin otoritesi ile adaletin sağlanması, dolayısıyla adliyenin korunmasıdır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Suçun Konusu

Maddede tanımlanan suçların maddi konusu, muhafaza edilmek üzere resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan mal­lardır. Bizim de görüşlerine katıldığımız kimi yazarlara göre bu suçların konusu yalnızca taşınır mallar olabilir. Önder ve Gözübüyük ise, taşınmazların da bu suçla­rın konusunu oluşturabileceği görüşündedirler. Maddi olmayan şeyler (alacak ve diğer haklar) bu suçların konusunu oluşturmazlar.

Suça konu olan rehinli mallar bakımından rehinin Medeni Kanun hükümlerine uygun olarak yapılmış olması gerekir. Rehin veya haciz kamu idaresince konulan rehin ya da hacizdir. Özel hukuk hükümlerine göre konulan rehin bu suçun konusu olamaz. Hacizli mal, İİK hükümlerine göre yapılan ilamlı veya ilamsız haciz işlemi­ne dayalı olabileceği gibi 6183 sayılı AATUHK hükümlerine göre yapılan haciz işlemleri de bu suçların konusunu oluşturmaktadır

Rehin veya haciz işlemi yapılmadan, tasarrufu kısıtlayan bir işlemle herhangi bir nedenle elkonulmuş olan taşınır mallar da bu suçun konusunu oluşturabilir. Mah­kemece yapılan bir keşifte tedbir konulan taşınmaz bir mal veya toplatılmasına karar verilen basılı eserler yediemin sıfatıyla bir kimseye teslim edilmiş olabilir. Maddenin son fıkrasındaki suçun konusu ise bir suça ilişkin soruşturma veya kovuş­turma kapsamında el konulan ve amacı dışında kullanılan taşınır nitelikte bir eşyadır.

Suça konu olan taşınır malın değerinin azlığı veya fazlalığı cezanın tayininde önem taşımaz.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Suçun Faili

Bu suçlar fail bakımından özgü suç niteliğindedir. Suçun faili, 1. ve 3. fıkraların­daki suçlarda muhafaza edilmek üzere kendisine rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan malın resmen teslim edildiği kişidir. Resmen teslim­den maksat, mevzuat hükümleri gereğince yapılan teslimdir. Resmen teslim, eş­yanın kişiye fiilen teslimi anlamına da gelir. Faile yedieminliğin hukuki ve cezai sonuçlarının anlatılmamış olması, suçun oluşumunu etkilemez.maddenin 4. fıkra­sındaki suçun faili kamu görevlisi (örneğin adli emanet memuru) veya soruşturma ve kovuşturma kapsamındaki eşyayı amacı dışında kullanan herhangi bir kimse olabilir.

l.Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru

Maddenin 1.fıkrasındaki suçun maddi un­suru, suçun konusunu oluşturan muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan mal üzerin­de failin teslim amacı dışında tasarrufta bulunması ile oluşmaktadır. Teslim amacı muhafaza olduğuna göre, suçun konusunu oluşturan malın örneğin satılması, baş­kasına verilmesi gibi, bu amaçla bağdaşmayan davranışlar, bu suçun oluşumuna neden olacaktır. Bu bakımdan, söz konusu suç, serbest hareketli suç görüntüsü arzetmektedir. Failin suç konusu eşyanın sahibi olması, cezanın indirilmesini gerek­tiren bir neden olarak kabul edilmiştir.

Failin, suçun konusunu oluşturan malı kendi özel işyerinde kullanması, kamu idaresince istenilmesine rağmen malın teslim edilememesi gibi durumlarda da suç oluşur. Failin bu fiilden dolayı kendisine veya başkasına bir yarar sağlamış olup olmadığının suçun oluşumuna bir etkisi yoktur. 2004 sayılı İİK’nun “kendisine tes­lim edilen malları vermeyenler hakkındaki cezalar” başlıklı 336/a maddesi, 31.05.2005 tarih ve 5358 sayılı Kanunun 23.maddesi gereğince yürürlükten kaldırıl­dığından, bu Kanunun yürürlüğe girdiği 01.06.2005 tarihinden itibaren İİK hüküm­lerine göre kendisine muhafaza edilmek üzere teslim edilen malları icra dairesinin talebine rağmen süresinde teslim etmeyen kişilerin eylemi YTCK’nun 289/1. fıkrası­na uyan suçu oluşturur.

3.Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru

Bu fıkrada, birinci fıkranın konusunu oluşturan eşya ile ilgili olarak bir taksirli suç tanımına yer verilmiştir. Bu suçun maddi unsuru, failin, muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim edilen re­hinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle elkonulmuş olan malın dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranması nedeniyle kaybolmasına veya bozulmasına neden olması ile oluşmaktadır. Suçun failinin malın sahibi olması bu taksirli suç bakımından cezada indirim nedeni sayılmamıştır. Taksirli hareket yapma (icra) biçiminde olabileceği gibi yapmama (ihmal) biçiminde de olabilir. Failin sorumlu­luğu için suça konu olan malın kaybolması veya bozulması şeklindeki netice ile icrai veya ihmali şekildeki hareketi arasında neden-sonuç ilişkisinin (nedensellik bağının) bulunması, yani neticenin öngörülmemesinin “gerekli dikkat ve özen” yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla ortaya çıkması gerekir. Bu itibarla, failin suç tipindeki neticeye yönelik bir irade ile hareket etmemesine rağmen, uyulması gerek­li kurallara karşı zorunlu olan ve beklenen dikkat ve özenin gösterilmemiş olması failin sorumluluğunun esasını oluşturmaktadır.

4.Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru

Bir suça ilişkin soruşturma veya kovuş­turma kapsamında elkonulan eşyanın amacı dışında kullanılması, bu suçun maddi unsurunu oluşturmaktadır. Suça konu olan eşyaya TCK veya özel bir kanunda (örneğin 6831 sayılı Orman Kanununda) suç olarak tanımlanmış bir fiilden dolayı soruşturma veya kovuşturma kapsamında elkonulmuş olabilir. Örneğin kaçak or­man emvali taşıma suçunda kullanılan merkebin elkonul-masından sonra özel bir işte kullanılması halinde bu suçun oluştuğundan söz edilebilir.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Suçun Manevi Unsuru

Maddenin 1. ve 4.fıkrasmdaki suçlar doğrudan kastla işlenebilir. Bu suçların ola­sı kastla işlenmeleri mümkün değildir.

3.fıkradaki taksirli suçun manevi unsurun oluşabilmesi için, failin somut olayda kusurlu bir biçimde hareket etmiş olması gerekir. Failin gerekli objektif dikkat ve özeni gösterip göstermediği, manevi unsur açısından araştırılacaktır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Ağırlaştırıcı Nedenler

Maddede tanımlanan suçlar bakımından cezanın artı­rılmasını gerektiren özel bir hüküm öngörülmemiştir.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Hafifletici Nedenler

Maddenin 1.fıkrasındaki muhafaza görevini kötüye kullanma suçu ile ilgili olarak cezanın azaltılmasını gerektiren iki sebep öngörül­müştür.

289/1.fıkranın son cümlesinde, failin suç konusu eşyanın sahibi olması, cezanın indirilmesini gerektiren bir neden olarak kabul edilmiştir. Bu kişisel indirim sebebi­nin varlığı halinde sadece malın sahibi olan fail hakkında verilecek ceza yan ora­nında indirilecektir. Diğer suç ortakları bu indirimden yararlanamazlar.

289/2.fıkrada ise, birinci fıkradaki suçla ilgili olarak etkin pişmanlık hükmüne yer verilmiştir. Bu suçun konusunu oluşturan eşyanın kovuşturma başlamadan önce geri verilmesi veya bunun mümkün olmaması halinde bedelinin ödenmesi, etkin pişmanlığı gösteren kişi açısından cezada indirim yapılmasını gerektiren bir şahsi sebep olarak kabul edilmiştir. Bu durumda sadece etkin pişmanlık gösteren kişi hakkında verilecek cezanın beşte dördü indirilecektir. CMK’nun 2. maddesin­deki tanıma göre “kovuşturma”, iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesin­leşmesine kadar geçen evreyi ifade etmektedir. Failin bu hükümden yararlanabil­mesi için, kovuşturma başlamadan yani en geç iddianamenin kabulünden önce; bu suçun konusunu oluşturan eşyayı geri vermesi veya iadenin mümkün olmaması durumunda eşyanın bedelini tam olarak ödemesi gerekmektedir. Bedelin kısmen ödenmesi veya iade ya da bedelin ödenmesinin kovuşturma başladıktan sonra ger­çekleşmesi hallerinde fail bu etkin pişmanlık hükmünden yararlanamaz.

Maddenin 3. ve 4.fıkralarındaki suçlar bakımından herhangi bir özel hafifletici neden öngörülmemiştir.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Teşebbüs

Maddenin 1. ve 4.fıkralarındaki suçlara teşebbüs mümkündür. Taksirli suç niteliğindeki 3.fıkrada yazılı suça teşebbüs mümkün değildir. Zira, taksirli fiil sonucunda netice gerçekleşmediği takdirde, esasen suçun oluştuğundan da söz edilemez.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu İştirak

Maddenin l.fıkrasmdaki suçun konusunu oluşturan eşyanın birden fazla kişiye resmen teslim edilmesi halinde bu kişiler suçun müşterek faili olabilir­ler. Bunun dışında, suçun fail bakımından özgü suç niteliğinden dolayı, muhafaza edilmek üzerek kendisine resmen mal teslim edilmeyen kişiler bu suça ancak az­mettiren veya yardım eden düzeyinde iştirak edebilirler (YTCK 40/2.md.). Madde­nin 4.fıkrasındaki suça ise, iştirakin her hali mümkündür. Taksirli suç olması nede­niyle 3.fıkradaki suça iştirak mümkün değildir. Ancak taksirli suçun birkaç kişi tarafından işlenmesi halinde her bir fiil kusuruna göre sorumlu tutulur.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu İçtima

Özel bir içtima kuralı öngörülmediğinden bu suçlarla ilgili olarak iç­tima konusunda genel hükümler (42-44.md.) uygulanacaktır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Kovuşturma

Bu suçların soruşturma ve kovuşturması C.savcılığınca genel hükümlere göre re’sen yapılır. Maddenin 3.fıkrasındaki suç önödeme (75.md.) kap­samındadır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Görevli Mahkeme

5235 sayılı Kanunun 10.maddesi uyarınca, bu suçlar do­layısıyla açılan davalara bakma görevi sulh ceza mahkemesine aittir.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Suçun Yaptırımı

Maddenin l.fıkrasmdaki suçun yaptırımı üç aydan iki yıla kadar hapis ve üçbin güne kadar adli para cezasıdır. Adli para cezası YTCK 52. ve 61.madde hükümleri gözetilerek tayin edilecektir. Failin suç konusu eşyanın sahibi olması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilecektir. Maddenin 2.fıkrasındaki etkin pişmanlık koşullarının gerçekleşmesi halinde ise bu cezaların beşte dördü indirilecektir.

Maddenin 3.fıkrasındaki suçun yaptırımı adli para cezasıdır. Alt ve üst sınırı be­lirtilmeyen adli para cezasının gün sayısı beş gün ile yediyüzotuz gün sırasında takdir edilerek YTCK’nun 52.maddesi uyarınca tayin edilmesi gerekir. 4.fıkradaki suçun yaptırımı ise bir aydan (49/l.md.) bir yıla kadar hapis cezasıdır.

TCK m 289 Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Dava Zamanaşımı

Maddede tanımlanan suçların dava zamanaşımı süresi YTCK’nun 66/1-e bendi uyarınca sekiz yıldır.