Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu ve Cezası
MADDE 231.- (1) Bir çocuğun soybağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Açıklama
YTCK’nun 231.maddesinde “çocuğun soybağını değiştirme” başlığı altında biri kasdi diğeri taksirli olmak üzere iki ayrı suç tanımına yer verilmiştir. Maddenin birinci fıkrası, ETCK’nun 445.ve kısmen 446.maddesinin karşılığı olup unsur bakımından aralarında önemli farklılık bulunmaktadır.
ETCK’nun 445.maddesinde tanımlanan suç bir çocuğu “gizleyerek yahut yerine başka bir çocuk koyarak” işlenebilmekteydi. YTCK’nun 231/l.fıkrasmda ise böyle bir sınırlamaya yer verilmemiş, bir çocuğun soybağmın değiştirilmesine yada gizlenmesine yönelik herhangi bir hareketle suçun işlenebileceği öngörülmüştür. Diğer yandan ETCK’nun 447.maddesinde öngörülmüş olan ve fiilin failin kendisinin veya belirli akrabalık derecesi bulunan kimselerin “namusunu kurtarmak saikiyle” yapılmasını cezayı hafifletici sebep sayan hüküm YTCK’na alınmamıştır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçla Korunan Hukuksal Değer
İnsanların soybağlarının (neseplerinin) doğru olarak saptanıp korunmasında ve soybağının olduğu kadar medeni halinde gerçeğe uygun olarak sicillerde muhafaza ve devamında hem Devlete ve hem de aileye ait yararlar vardır. Söz konusu durumların yanlış olarak tutulması yada hiç tutulmaması halinde aile düzeni bundan büyük zararlar görür. Aile sosyal hayatın en esaslı bir unsurunu oluşturduğundan, bundaki düzensizlik Devlet düzenini etkiler.
Soybağı ailenin temelidir. Kişilerin aileleriyle olan ilişkileri, doğum, evlat edinme, tanıma veya babalığa hükmolunması yollarıyla hukuken oluşmakta ve soybağmın sıhhatli olması aile düzeni bakımından büyük önem arzetmektedir. Bu itibarla “soybağını değiştirme” suçu “aile düzenine karşı işlenen” suçlardan sayılmıştır. Olayların çoğunda yasal olmayan ilişkiler söz konusu ise de, bu suçla korunan temel hukuksal yarar, aile düzeninin korunmasıdır. Genel adap ancak ikinci derede zarar görmüş sayılır. Bu suçla aynı zamanda genel kişilik hakkının doğal bir uzantısı olarak kabul edilen “genetik kökenini bilme hakkı” da korunmaktadır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçun Faili Ve Mağduru
Maddenin l.fıkrasmdaki suçun faili herhangi bir kişi olabilir. Maddenin 2. fıkrasında ise gerekçede de açıklandığı üzere özgü bir suç sözkonusu olup suçun faili ancak sağlık kurumunda görevli bir personel olabilir.
Suçun mağduru ise, ancak bir çocuk, yani 18 yaşını bitirmemiş kişi olabilir (YTCK 6.md.). çocuğun yaşının, meşru veya gayri meşru ilişkiler ürünü olmasının önemi yoktur.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçların Maddi Unsuru
1.Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru
231.maddenin 1.fıkrasında suçun maddi unsurunu oluşturan seçimlik hareketler, bir çocuğun soybağını “değiştirmek” veya “gizlemek”tir.
“Soybağınm değiştirilmesi”, “bir çocuğun gerçek ailesi ile olan ilişkisini belli kişilere veya herkese karşı değişik şekilde gösteren her türlü hareket”, “soybağının gizlenmesi” ise “bir çocuğun mevzuata göre sahip olması gereken soybağına çeşitli hareketlerle engel olmak”tır.
Soybağınm değiştirilmesi, ETCK’nun 445.maddesinde yer alan, “yerine başka bir çocuk koyarak o çocuğun soybağını yok etme”yi de kapsamaktadır. Yani çocuğun gerçek soybağına göre tescili olanağının ortadan kaldırılması, başka soybağında gözükmesine neden olunması soybağınm değiştirilmesidir. Çocuğun nüfus siciline kaydedilmesinden sonra “soybağınm gizlenmesi” sözkonusu olmaz. Gizlemekten söz edilebilmesi için, çocuğun kendisine ait soybağını resmen (hukuken) kazanmasına engel olan bir davranışta bulunulması gerekmektedir. Buradaki “gizlemek” tabirinden anlaşılması gereken çocuğu maddi anlamda gizlemek olmayıp soybağınm gizlenmesidir. Çocuğu gizlemeksizin, örneğin sadece cinsiyetinde (kız veya erkek olduğunda) gerçeğe aykırı beyanda bulunmak 231/l.fıkradaki suçu değil YTCK 2O6.maddesinde yer alan “resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan” suçunu oluşturur. Bu itibarla, madde gerekçesinde de belirtildiği üzere bir çocuğun soybağınm değiştirilmesi veya gizlenmesi suçu, yetkili mercilere gerekli bilgileri vermemek veya yanlış bilgiler vermek suretiyle gerçekleştirilebilir. Örneğin, doğmuş bulunan bir çocuğun varlığından hiç sözedilmemesi, nüfusa kaydettirilmeme- si, nüfusa kaydedilmiş olan bir çocuğun ölmüş gibi bildirilmesi ve nüfustaki kaydının silinmesi, çocuğun başka birisi gibi gösterilerek evvelce doğmuş ve ölmüş bir çocuğun yerine konulması, doğurmamış olan bir kadına çocuğun atfedilmesi durumlarında “soybağınm değiştirilmesi” sözkonusudur.
2.Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru
231.maddenin 2.fıkrasında, taksirle işlenebilen bir suç söz konusudur. Bu suçun maddi unsuru, özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olmaktır. Örneğin, hastanenin yeni doğan bebek bölümünde bulunan çocuklardan birinin hastane görevlilerince yanlışlıkla başka bir anne-babaya teslim edilmesi halinde bu suç oluşur. YTCK’nun 22.maddesinin 2.fıkrasında “taksir”; “dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu özen yükümlülüğünün belirlenmesinde, failin kişisel yetenekleri gözönünde bulundurulmaksızın, objektif esastan hareket edilir. Taksirle işlenen bu suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenecektir (22/4.f.). Taksir dolayısıyla kusurun belirlenmesi normatif bir değerlendirmeyle mümkün olmakla birlikte, somut olayda özen yükümlülüğünün ihlal edilip edilmediğinin belirlenmesi bakımından bilirkişi incelemesi yapılabilecektir. 22.maddenin 5.fıkrası uyarınca, birden fazla kişinin bu taksirli suçu işlemesi durumunda, herkes kendi kusuru gözönünde bulundurulmak suretiyle sorumlu tutulur. Bu gibi durumlarda, neticenin (sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olunmasının) oluşumu açısından özen yükümlülüğü bulunan her bir sağlık kurumu görevlisinin taksirli fiil dolayısıyla kusurluluğu bir diğerinden bağımsız olarak belirlenmelidir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçun Manevi Unsuru
Maddenin 1.fıkrasındaki suç bakımından failde, çocuğun soybağını değiştirme veya gizleme kastının varlığı aranır. Failin saiki önemli değildir. “Şeref kurtarma” saikine YTCK’da yer verilmediğinden, bu husus mahkemece ancak takdiri hafifletici nedenin (62.md.) uygulanması bakımından değerlendirilebilir.
Maddenin 2.fıkrasmda tanımlanan suç ise ancak taksirle işlenilebilir. Eğer sağlık kurumundaki görevlilerin kastı söz konusu ise eylem 1.fıkradaki suçu oluşturur.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçun Özel Görünüş Biçimleri
Maddenin l.fıkrasındaki suç teşebbüse uygundur ve bu suça iştirak mümkündür. Soybağınm değiştirilmesi veya gizlenmesi için belgede sahtecilik de yapılmışsa ayrıca bu suçtan dolayı da fail cezalandırılır ve gerçek içtima kuralları uygulanır.
Maddenin 2.fıkrasmda tanımlanan suç, taksirli bir suç olması nedeniyle teşebbüse müsait değildir ve bu suça iştirak mümkün değildir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suça Etki Eden Nedenler
Bu suçlarla ilgili olarak cezanın artırılması veya azaltılmasını gerektiren herhangi bir hükme yer verilmemiştir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Kovuşturma
Maddede tanımlanan suçların soruşturulması ve kovuşturulması re’sen yapılır.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Görevli Mahkeme
5235 sayılı Kanunun 10. ve 11.maddelerine göre, 1.fıkradaki suçta asliye ceza mahkemesi, 2.fıkradaki suçta ise sulh ceza mahkemesi görevlidir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Suçun Yaptırımı
Maddenin l.fıkrasındaki suçun yaptırımı, bir yıldan üç yıla kadar, 2.fıkradaki suçun yaptırımı ise bir aydan az olmamak (49/l.md.) üzere bir yıla kadar hapistir.
Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu Dava Zamanaşımı
Maddedeki her iki suç bakımından dava zamanaşımı süresi 66/1-e maddesi uyarınca sekiz yıldır.