İcrada Taşınır Mallar Nasıl Satılır?

Satış Türleri

İcra dairesi, taşınır malları, alacaklının satış talebinden itibaren iki ay içinde satmak zorundadır (İİK m. 112/I).

Taşınır mallar kural olarak, açık artırma yolu ile satılır. Nitekim İcra ve İflâs Kanunu da ayrıntılı olarak bu yolu düzenlemiştir. Ancak bazı durumlarda, taşınırların pazarlık yoluyla satışı da mümkündür (İİK m. 119). Pazarlık yoluyla satış kural olarak, borçlar hukuku hükümlerine göre (TBK m. 207 vd.) yapılır; mülkiyet malın teslimi ile alıcıya geçer. Pazarlık yoluyla satışın hangi hâllerde yapılabileceği İcra ve İflâs Kanunu’nun 119. maddesinde beş bent hâlinde sayılmıştır. Buna göre:

• Bütün ilgililerin istemesi;

• Borsa veya piyasada rayici bulunan kıymetli evrak yahut diğer mallar için, o günün piyasasında kayıtlı fiyatının teklif edilmiş olması;

• Artırma sırasında maden kıymetini bulmamış olan altın ve gümüş eşyaya bu kıymetin teklif edilmiş olması;

• Muhafazası masraflı veya kıymeti süratle düşen malların bulunması;

• Hacizli malın değerinin kanunda öngörülen parasal sınırı geçmemesi hâllerinden biri gerçekleştiğinde taşınırların pazarlık yoluyla satışı mümkündür.

Taşınır malların satışı için asıl olan, bunların açık artırma yoluyla satılmasıdır. Açık artırma ile satışın iki temel aşaması bulunur. Bunlar, artırmaya hazırlık ve artırmanın yapılması aşamalarıdır.

Artırmaya Hazırlık

İcra dairesinin açık artırma yoluyla satışa başlamadan önce, artırmaya ilişkin bazı hazırlıkları yapması gerekir.

Öncelikle açık artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat satış gününden önce icra dairesi tarafından ilân edilir. İlânın şekli, artırmanın tarzı, yeri, günü ve gazete ile yapılıp yapılamayacağı ilgililerin menfaatine en uygun şekilde icra müdürü tarafından tespit edilir. Şayet ilânın bir gazete ile yapılmasına karar verilirse, söz konusu ilânın satış talebi tarihinde tirajı elli binin üzerinde olup da yurt düzeyinde dağıtımı yapılan bir gazeteyle yapılması gerekir (İİK m. 166). Satış ilanı elektronik ortamda da yapılır. İlân gereği gibi yapılmazsa ihalenin feshi, şikâyet yoluyla talep edilebilir.

İlânda, ayrıntıları satış şartnamesinde gösterilmek kaydıyla, satılacak malın cinsi, mahiyeti, önemli vasıfları, tahmin edilen kıymeti, bulunduğu yer, ikinci artırmanın gün ve saati, satış şartnamesi ile diğer bilgilerin nereden ve nasıl temin edilebileceği, talep hâlinde ve belirtilen masrafın verilmesi şartıyla şartnamenin bir örneğinin gönderilebileceği hususları yer alır (İİK m. 114/III).

Açık artırmaya hazırlık çerçevesinde ilânın dışında ayrıca artırma şartnamesi hazırlanır. Bu şartnamede ilânda asgarî bilgileri verilen hacizli malla ilgili diğer hususlar ayrıntısıyla belirtilir.

İcra dairesince yapılması gereken ilânın dışında, taraflar isterlerse, şartnamenin tamamını masraflarını kendileri karşılamak suretiyle diledikleri şekilde ilân edebilirler. Ancak açık artırma bakımından icra dairesince yapılan ilân esas alınır.

Artırmanın Yapılması

Açık artırmaya elektronik ortamda teklif verme yoluyla başlanır. Elektronik teklif verme birinci ihale tarihinden on gün önce başlar, ihalenin tamamlanacağı günden önceki gün sonunda sona erer. Elektronik ortamda verilecek teklif, haczedilen malın tahmin edilen bedelinin yüzde ellisinden az olamaz. Ayrıca teklif verilmeden önce, malın tahmin edilen bedelinin yüzde yirmisi oranında teminat gösterilmesi zorunludur. (İİK m. 114/IV).

Birinci ve ikinci ihale icra memuru tarafından, ilanda belirlenen yer, gün ve saatte elektronik ortamda verilen en yüksek teklif üzerinden başlatılır. İsteklilerin sürdükleri peyler, tellâl (münadi) tarafından üç defa bağırıldıktan sonra, elektronik ortamda verilen en yüksek teklif de değerlendirilerek, en çok artırana icra müdürü tarafından ihale edilir.

Birinci artırmada ihalenin yapılabilmesi için, satış bedelinin malın tahmin edilen değerinin yüzde ellisini bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacaklar o malla temin edilmişse, bu suretle rüçhanı olan alacakların toplamından fazla olması ve ayrıca her iki durumda da paraya çevirme ve paylaştırma giderlerini aşması gerekir (İİK m. 115/I). Ayrıca altın ve gümüş eşya maden halindeki kıymetlerinden daha aşağı bedelle satılamaz (İİK m. 117). Örneğin on bin lira muhammen bedelli bir taşınır malın birinci artırmada satılabilmesi için en az bu bedelin yüzde ellisi olan beş bin lira ve ayrıca satış ve paylaştırma giderleri ne kadarsa bu miktarın da teklif edilmesi gerekir. Eğer rüçhanlı alacak toplamı malın muhammen bedelinin yüzde ellisinden fazla ise satışın yapılabilmesi için en az bu miktarın paraya çevirme ve paylaştırma giderlerini de karşılayacak şekilde teklif edilmesi gerekir. Artırma bedeli bu şartları sağlamıyorsa, icra memuru satışı geri bırakır (İİK m. 115/II).

Birinci artırmanın yapılamayarak geri bırakılması üzerine,ilanda belirtilen yer, gün ve saatte (İİK m. 114/III) ikinci artırma yapılır. İkinci artırma, en erken birinci ihaleyi izleyen onuncu gün yapılabilir. İkinci ihalede ise elektronik ortamda teklif verme, birinci ihaleden sonraki beşinci gün başlar, en az on gün sonrası için belirlenecek ikinci ihalenin tamamlanacağı günden önceki gün sonunda ise sona erer (İİK m. 115/I). Bir örnekle açıklamaya çalışırsak, birinci artırmanın 13.10.2017 tarihinde yapılacağını varsayarsak, elektronik ortamda teklif verme bu tarihten on gün önce 03.10.2017 tarihinde başlayacak ve artırmadan bir gün önce 12.10.2017 tarihinde sona erecektir. Bu artırmada yeterli pey ileri sürülürse bu kişiye ihale yapılacaktır. Buna karşılık birinci artırmada yeterli pey ileri sürülemezse, ikinci artırma yapılacak ve bunun için elektronik ortamda pey ileri sürülebilmesi birinci artırmadan beş gün sonra yani 18.10.2017 tarihinde başlayacaktır. İkinci artırma ilk artırmadan en az on gün sonrası için yani 28.10.2017 veya daha sonraki bir tarihte yapılacaktır. Ancak 28.10.2017 tarihi cumartesi gününe denk geldiğinden ikinci artırma için en erken 30.10.2017 tarihi veya daha sonraki bir tarih belirlenmelidir. İkinci artırmada da birinci artmadaki şartlar gerçekleşirse ihale yapılabilir. Buna göre, teklif edilen satış bedelinin, malın tahmin edilen değerinin yüzde ellisini bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacaklar o malla temin edilmişse, bu suretle rüçhanı olan alacakların toplamından fazla olması ve ayrıca her iki durumda da paraya çevirme ve paylaştırma giderlerini aşması gerekir. Artırma bedeli bu şartları sağlamıyorsa veya ikinci artırmada alıcı çıkmazsa, bu sefer satış talebi düşer (İİK m. 115/III). Bu durumda, malın yeniden satışa çıkarılabilmesi için, alacaklının tekrar satış talebinde bulunması ve bütün artırmaya hazırlık işlemlerinin tekrarlanması gerekir.

Artırmanın Sonuçları

Yukarıdaki başlıklar altında açıklanan bazı kavramların hem taşınır hem taşınmaz satışları için belirlenmesinde ve birbirinden ayrılmasında yarar vardır. Öncelikle satış, takibin bir aşaması olup haczedilen malların paraya çevrilmesi prosedürünü ifade eder. Açık artırma ise, bir paraya çevirme türüdür ve artırmaya hazırlık ile artırmanın yapılması şeklinde iki aşamayı ifade eder. Artırmada, Kanunda belirtilen şartlar sağlanırsa ihale gerçekleşir.

İhale, kanunda belirtilen şartlarda bir alıcının çıkması ve malın onun mülkiyetine geçmesi anını ifade eder. Şayet birinci artırmada şartlar sağlanamazsa, kanunda belirtilen sürede ve şartlarda ikinci artırma yapılır. Ancak, ikinci artırmanın da yapılamaması durumunda bu sefer satış talebi düşer ve satış prosedürüne yeniden başlanması gerekir.

Gerek birinci gerek ikinci artırmada, ihalenin yapılması ile o malın mülkiyeti alıcıya geçer (TBK. m. 279). Ancak, satış bedeli ödenmedikçe ve ihale kesinleşmedikçe, mal alıcıya teslim edilmez (İİK m. 118/I, c. 4). Satış kural olarak peşin parayla yapılır ve alıcı bedeli peşin olarak öder. Fakat icra müdürü, alıcıya, bedeli ödeyebilmek için, yedi günü geçmemek üzere bir süre verebilir (İİK m. 118/I, c. 1, 2). Birinci veya ikinci artırmada, mal kendisine ihale edilen alıcı, verilen süre içinde bedeli ödemezse satış talebi düşer. Taşınmazlardan farklı olarak, taşınır malların satışında satış bedelinin ödenmemesi halinde tamamlayıcı ihale yapılmaz.

6352 sayılı Kanunla 118. maddenin birinci fıkrasının son tümcesi yürürlükten kaldırıldığı için, taşınırlarda birinci veya ikinci artırmada,  alıcının kendisine verilen süre içinde ihale bedelini kısmen ya da tamamen ödememesi durumunda yapılan tamamlayıcı (ikame) artırmanın yapılabilmesinin de bir dayanağı kalmamıştır. Satış bedelinin ödenmemesi halinde artık icra memuru ihaleyi feshedecektir.

İhaleye katılıp daha sonra bedeli ödememek suretiyle ihalenin feshine sebep olan tüm alıcılar ve kefilleri, teklif edilen bedelle son ihale bedeli arasındaki farktan, diğer zararlardan ve ayrıca temerrüt faizinden müteselsilen sorumludurlar. İhale farkı ve temerrüt faizi ayrıca hüküm alınmasına gerek olmaksızın dairece tahsil edilir. Bu fark, varsa öncelikle teminattan alınır (İİK m. 118/II).