Kısa Süreli Hapis Cezasının Çevrilebileceği Yaptırımlar
Adli Para Cezasına Çevirme
Kısa süreli hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir (TCK m.50/1).Çevirmede esas alınacak para miktarı TCK m.52/2’de belirtilmiştir. Buna göre bir gün karşılığı en az 20, en fazla 100 TL olmak üzere adli para cezasına çevrilir. Bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir. Bu durumda örneğin, 6 ay hapis cezasına mahkûm edilen bir kişinin bu cezası adli para cezasına çevrilecek, şayet bir gün karşılığı 20 TL olarak kabul edilecek olursa 180×20=3600 TL olacaktır.
Belirtilmelidir ki hapis cezası yerine adli para cezasına hükmedilmesi durumunda, 647 sayılı CİK m.6’dan farklı olarak söz konusu cezanın ertelenmesi mümkün değildir.
Hükümden önce şahsi özgürlüğü sınırlama sonucunu doğuran bütün durumlarda (yakalama, gözaltına alma, tutuklama gibi) geçirilen süreler nedeniyle adli para cezasından indirim yapılırken bir gün yüz Türk lirası sayılır. Gerçekten “Hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen ve şahsi hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran bütün haller nedeniyle geçirilmiş süreler, hükmolunan hapis cezasından indirilir. Adli para cezasına hükmedilmesi durumunda, bir gün yüz Türk Lirası sayılmak üzere, bu cezadan indirim yapılır.” (TCK m.63)
Her bir suç için belirlenen kısa süreli hapis cezası ayrı ayrı paraya çevrilmelidir. TCK’da cezaların toplanması öngörülmemiştir. Bu nedenle her suçtan ayrı ayrı verilen hapis cezaları da toplanmayacağına göre, adli para cezasına çevrilmeleri de zorunlu olarak ayrı ayrı yapılacaktır.
Hapis cezası için bir günün, adli para cezası için bir Türk lirasının artakalanı hesaba katılmaz ve bu cezalar infaz edilmez (TCK m.61/6)
Tedbire Çevirme
Kısa süreli hapis cezalarının adli para cezası dışında aşağıdaki tedbirlere de çevrilebileceği kabul edilmiştir.
- Aynen İade, Suçtan Önceki Hâle Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme
- Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
- Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
- Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan
- Yasaklanma
- Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma
Çevirmenin Sonuçları
Uygulamada asıl mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen adli para cezası veya tedbirdir (TCK m.50/5). O hâlde gerek cezanın ertelenmesi ve gerekse tekerrür açısından hapis cezasının yerine çevrilmiş olan para cezasına veya tedbire itibar edilmelidir. Yine bundan sonra hükmolunan kısa süreli hapis cezasının zorunlu olarak adli para cezası veya tedbirlerden birine çevrilmesi sırasında da önceki hükümlülüğün adli para cezası ya da tedbir olduğu esas alınır.
Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet Savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içinde seçenek yaptırımın gereklerinin yerine getirilmesine başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi hâlinde hükmü veren mahkeme kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu karar derhâl infaz edilir. Bu durumda, beşinci fıkra hükmü uygulanmaz (TCK m.50/6). Diğer bir deyişle uygulamada asıl mahkûmiyet çevrilen yaptırım değil, hapis cezasıdır.
Hükmedilen seçenek tedbirin hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumunda tedbir, hükmü veren mahkemece değiştirilir (TCK m.50/7). Burada dikkat edilmesi gereken iki husus vardır:
- Tedbirin hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememiş olması gerekir. Örneğin, tazmin konusunda fail yeterli mali güce sahip olmayabilir.
- Değiştirilecek olan yaptırım tedbir niteliğinde olan yaptırımdır. O hâlde adli para cezasının yerine getirilememiş olması durumunda bu maddede sayılı tedbirlerden biri ile değiştirilmeyecektir. Nitekim, adli para cezasını düzenleyen TCK m.52/4’e göre “Hâkim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler hâlinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi hâlinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir”.