Gönüllü Vazgeçme Nedir? Şartları Nelerdir?

Gönüllü vazgeçme; suç yoluna girmiş ve icra hareketlerine başlamış olan failin aslında isteme­si durumunda suçu tamamlayabilecek durumda olmasına rağmen, icra hareketlerine devam et­meyerek suçu işlememesi (negatif bir özellik arz eder, failin icra hareketlerini kesmesi yeterlidir) veya icra hareketlerini tamamlamış olmasına rağmen neticenin gerçekleşmesini önlemesidir (yani suçun tamamlanmasını önlüyor, pozitif bir özellik arz eder. İcra hareketlerini kesmesinde olduğu gibi artık pasif bir hareket yeterli değildir. Fail, harekete geçirdiği nedensel süreci, bilinçli ve iradi olarak aktif bir hareket ile kesmelidir).

İzlenen suç siyaseti gereğince, ceza kanun­larında teşvik düşüncesiyle gönüllü vazgeçme hâlinde faile ceza verilmemesi ilkesi benimsen­miştir. İşte bu yönüyle gönüllü vazgeçme, cezayı kaldıran şahsi sebeptir.

TCK m. 36’ya göre ise fail, suçun icra hare­ketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabala­rıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin ger­çekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı ceza­landırılmaz. Faile gönüllü vazgeçmesi sebebiyle hiç ceza verilmemesi için ise failin, o ana kadar yaptığı icra hareketlerinin başka herhangi bir suç oluşturmaması gerekir. Bu anlamda örneğin, A, B’ye öldürmek için ateş ediyor ve isabet ettiriyor. Ancak daha sonra pişman olarak O’nu hastaneye yetiştirip B’nin hayatını kurtarıyor. Burada A artık kasten öldürmeye teşebbüsten sorumlu olmaya­cak ama kendisinin kasten sorumluluğu devam edecektir. O hâlde gönüllü vazgeçme yalnızca teşebbüs sorumluluğunu ortadan kaldırmaktadır.

FAİLİN YANLIŞLIKLA VEYA BİLME­DEN SUÇUN TAMAMLANMASINI ENGELLEDİĞİ HÂLLERDE, GÖ­NÜLLÜ VAZGEÇMEDEN BAHSEDİ­LEMEZ.

Öte yandan failin vazgeçmesinin kesin ol­ması da gerekir. Failin icra hareketlerini geçici olarak, çok kısa bir süre için terk ettiği ve çok kısa bir süre sonra icra hareketlerine kaldığı yer­den devam edeceği durumlarda icra hareketle­rinden vazgeçmiş olduğu da söylenemez.

Gönüllü Vazgeçmenin Şartları

Suçun Tamamlanmamış Olması

Failin gönüllü vazgeçmeden yararlanabil­mesi için vazgeçme başarılı olmalı, netice gerçekleşmemelidir. Dolayısıyla gönüllü vazgeçme, ancak teşebbüsün mümkün olduğu safhalarda mümkün olabilmektedir. Sonucun, üçüncü bir kişinin müdahalesi neticesinde meydana gelme­miş olması durumunda ise failin, üçüncü kişinin kurtarma davranışına nedensel katkısının olması gerekir.

 Vazgeçmenin Gönüllü Olması

Fail, suç kararını sonuna kadar götürebi­lecek olduğu hâlde icrayı yarıda bırakmış, ne­densellik bağlantısını kendisi frenlemiş veya bi­tirmesine rağmen, suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlemişse, vazgeçme gönüllüdür. Buna karşılık, fail, “suçlu man­tığına göre olay anında yakalanma ve bunun sonucunda cezalandırılma tehlikesini göze ala­madığından dolayı suç yolunda ilerleyemiyorsa, vazgeçmesi gönüllü değildir.” Aslında bu da gönüllü vazgeçme ile teşebbüs arasındaki en temel farktır. Teşebbüs durumunda netice, failin elinde olmayan sebeplerle gerçekleşmemekte, gönüllü vazgeçme ise failin tamamen serbest bir motivasyonuyla gerçekleşmekte ve bizzat failin kendisi tarafından neticenin gerçekleşmesine engel olunmaktadır.

Yine fail, icra hareketleri ile meydana getir­diği durumdan daha sonra yararlanmak düşünce­si ile vazgeçmiş olmamalıdır. Failin, alternatif bir saikle fiili icradan vazgeçmesi hâlinde de gönüllü vazgeçme kabul edilemez. Failin (polisin veya ev sahibinin gelmekte olduğunu görmesi neti­cesinde) yakalanma korkusuyla vazgeçmesi de gönüllü değildir. O hâlde failin vazgeçmesi “sami­mi” bir vazgeçme olmalıdır. Ancak failin cezadan korktuğu için vazgeçmesi veya o esnada sabah ezanının okunduğunu duyup yaptığı davranıştan pişman olması hep gönüllü vazgeçmeye örnek teşkil eder. Keza hırsızlık için eve giren failin evin kütüphanesinde birçok ceza hukuku kitabı oldu­ğunu görerek, ev sahibinin hukukçu olabileceği, bunun da kendi başına iş çıkaracağı saikiyle icra hareketlerini tamamlamaması hâlinde de gönüllü vazgeçme vardır diyebiliriz.

Yargıtay’a göre, gönüllü vazgeçme konusun­da hüküm verilirken olayın gerçekleştiği ortam ve koşullar mutlaka gözönünde bulundurulmalıdır.