Ceza İnfaz Kurumları Ve Tutukevleri İzleme Kurulları Nedir? Görevleri Nelerdir?

Ceza İnfaz Kurumları Ve Tutukevleri İzleme Kurulları

Ceza infaz kurumlan ve tutukevleri izleme kurulları (izleme kurulları), yürür­lükteki mevzuat ile ülkemizin taraf olduğu uluslar arası sözleşmelerle belirlenen il­keler çerçevesinde ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinin yönetim, işleyiş ve uygu­lamalarını yerinde görmek, incelemek, bilgi almak ve tespitlerini rapor haline geti­rerek yetkili ve ilgili mercilere sunmak amacıyla 4681 sayılı Kanunla kurulmuştur.

Daha önce de vurgulandığı gibi izleme kurullarının görev ve yetkisi sivil in­faz kurumlan ve tutukevleri ile sınırlı olup; söz konusu kurulların askeri ceza infaz kurumlan ve tutukevlerini denetleme, inceleme yapma yetkisi bulunmamaktadır (m. 1, III).

İzleme kurulları, bulunduğu yargı çevresinde ceza infaz kurumu veya tutukevi olan her adlî yargı adalet komisyonunca bir izleme kurulu kurulur. İzleme kurulu­nun yetki alanı, adlî yargı adalet komisyonunun bulunduğu yargı çevresi ile sınırlı­dır. Örneğin Kırklareli adli yargı adalet komisyonunun yargı çevresinde kurulan iz­leme kurulunun yetki alanı bulunduğu Kırklareli ve bağlı ilçelerini kapsar. Söz ko­nusu izleme kurulu, Kırklareli iline bağlı Lüleburgaz veya Babaeski ilçesinde bu­lunan kapalı ceza infaz kurumunun yönetim, işleyiş ve uygulamalarını yerinde görebilir, inceleyebilir, bilgi alabilir ve tespitlerini rapor haline getirmekle yetkilidir.

Yargı çevresinde müdürlük teşkilâtı olan birden çok ceza infaz kurumu ve tu­tukevi bulunması halinde buna uygun sayıda izleme kurulu kurulabilir. Bu durum­da her izleme kurulunun yetki alanı, adlî yargı adalet komisyonunca belirlenir.

İzleme kuruluna çalışmaları için ilgili adlî yargı adalet komisyonunun bulun­duğu binada bir yer ayrılır. İzleme kurulunun sekretarya hizmetleri, aynı adlî yargı adalet komisyonunun bürosu tarafından yürütülür.

İzleme kurulu, başkanla birlikte beş asıl ve üç yedek üyeden oluşur. Asıl üye­lerden en az birinin kadınlardan seçilmesi zorunludur. Üyeler dört yıl için seçilir. Süresi dolan üyeler yeniden seçilebilir.

İzleme kurullarına başkan ve üye seçilebilmek için 14.7.1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda öngörülen genel şartlara ek olarak aşağıdaki nitelikler aranır:

• Otuzbeş yaşını doldurmuş olmak.
• Tıp, eczacılık, hukuk, kamu yönetimi, sosyoloji, psikoloji, sosyal hizmet­ler, eğitim bilimleri ve benzeri alanlarda en az dört yıllık yüksek öğretim kurumlarından veya bunlara denkliği kabul edilen yurt dışındaki yüksek öğretim kuramla­rından mezun olmak ve mesleği ile ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarında ya da özel sektörde en az on yıl çalışmış bulunmak.
• Kişisel nitelikleri ile çevresinde dürüst, güvenilir ve ahlaklı olarak tanınmış olmak.
• Herhangi bir siyasî partinin merkez, il veya ilçe teşkilâtlarında görevli bu­lunmamak.

Yukarıda açıklanan kişilerden başka şu kişiler izleme kurulu başkan ve üyeliğine seçilemez.

• Ceza infaz kurumlan ve tutukevleri ile ilgili ihale, alım, satım ve benzeri hukukî ilişkilere taraf olanlar.
• Görev yapacakları ceza infaz kurumlan veya tutukevlerinde bulunan hü­kümlü ve tutuklulardan birisinin işlediği suçtan kendileri veya ikinci derece dahil hısımları zarar görenler.
• Görev yapacakları ceza infaz kurumlan ve tutukevlerindeki hükümlü ve tu­tuklulardan biri ile aralarında evlilik, vesayet veya ikinci derece dahil hısımlık iliş­kisi bulunanlar.
• İzleme kurulu üyeliğine son verilenler.

İzleme kurullarının üyelerini seçme yetkisi, adli yargı adalet komisyonuna ait­tir. Komisyon seçimi, yukarıda açıklanan kişiler arasından re’sen yapabileceği gibi; o yerdeki ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşleri alınarak ya da o yerin en büyük mülkî âmirinin (vali veya kaymakamın) yardımıyla belirle­necek olanlar ile doğrudan başvuranlar arasından da seçebilir.

Her izleme kurulu, kendisini seçen adlî yargı adalet komisyonu başkanının çağrısı üzerine ve onun başkanlığında yapacağı ilk toplantısında üyeleri arasından iki yıl için bir başkan, bir başkan yardımcısı ve bir raportör seçer. Süresi dolanlar, bu görevlere yeniden seçilebilirler (m. 7,1).

İzleme kurulu üyeleri, göreve başlamadan önce adlî yargı adalet komisyonu­nun önünde “Üstlendiğim görevi Anayasa ve kanunlar gereğince tam bir dikkat, dürüstlük ve tarafsızlıkla yürüteceğime namusum ve şerefim üzerine and içerim” şekilden ant içmek zorundadırlar. Yemin yapmayan üye, izleme kurullarında görev alamaz.

İzleme kurulu üyelerinin görevlerine son verme yetkisi adlî yargı adalet ko­misyonlarına aittir. Kurul üyeliği şu hallerde sona erer:

• İzleme kurulu üyeliğine seçilme şartlarını sonradan kaybetmek.
• İzinsiz veya haklı bir mazereti olmaksızın bir yıl içinde iki toplantıya ka­tılmamak.
• Hastalık veya diğer bir nedenle görevini yapmakta acze düşmek.
• İzleme kurulu üyeliğiyle bağdaşmayan tutum ve davranışlarda bulunmak.

Herhangi bir nedenle boşalan üyeliklere, en geç iki ay içinde aynı usulle yeni üye seçilir.

İzleme kurullarının görevleri 4681 sayılı Kanunun 6. maddesinde hükme bağ­lanmıştır. Söz konusu hükme göre izleme kurullarının görevleri şunlardır :

• Ceza infaz kurumlan ve tutukevlerindeki infaz ve ıslah uygulamalarına ilişkin işlem ve faaliyetleri yerinde görmek, incelemek, yönetici ve görevlilerden bilgi almak, hükümlü ve tutukluları dinlemek.
• Ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinde infaz ve ıslah, hükümlü ve tutukluların sağlık ve yaşam koşulları, iç güvenlik, sevk ve nakil işlemleri ile ilgili olarak gördükleri aksaklık ve eksiklikleri yetkili mercilere bildirmek.
• Ceza infaz kurumlan ve tutukevleri ile ilgili tespitlerini ve aldıkları bilgileri değerlendirerek en az dört ayda bir rapor düzenlemek, raporun bir örneğini Adalet Bakanlığına, Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyo­nu Başkanlığına, izleme kurulunun bulunduğu yargı çevresindeki Cumhuriyet başılığına ve görev alanına giren bir şikâyet konusu bulunduğu takdirde infaz hâ­kimliğine göndermek.
• Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

İzleme kurulu üyeleri, görevleri sırasında edindikleri bilgileri ve düzenlenen raporları yetkili mercilerin izni olmaksızın açıklayamazlar. Adalet Bakanlığı, cezaevi güvenliğine ilişkin hususlar müstesna olmak üzere, her yıl bir önceki yıla ait izleme kurullarınca düzenlenen raporların sayısını, konularını, yerine getirilen ve ge­tirilmeyen önerileri ve gerekçelerini bir rapor ile kamuoyuna açıklar.

İzleme kurulları, en az üç ayda bir olağan olarak toplanır. Başkan, izleme ku­rulunu gerektiğinde re’sen veya üye tamsayısının salt çoğunluğunun görüşülecek konuyu da belirten yazılı istemi üzerine olağanüstü toplantıya çağırır. İzleme kuru­lu, asıl üyelerin salt çoğunluğu ile toplanır. Salt çoğunluğun sağlanamaması hâlinde kıdem sırasına göre yedek üyeler toplantıya katılır. Raporlar, katılan üyelerin salt çoğunluğu ile kabul edilir. Çalışmalar yürütülürken ceza infaz kurumu veya tutukevinin güvenliğini etkileyebilecek konularda kurum idaresine bilgi verilir.

İzleme kurulu, ilgili olduğu ceza infaz kurumu veya tutukevini en az iki ayda bir olmak üzere, gerekli gördüğü her zaman ziyaret edebilir. Bu ziyarete katmanla­rın sayısı üye sayısının yarısının bir fazlasından az olamaz.

Ceza infaz kurumlan ve tutukevleri izleme kurulu üyeleri, ceza uygulaması bakımından kamu görevlisi sayılırlar. Bunun doğal sonucu olarak izleme kurulunun görevi ile ilgili olarak kurul üyelerine karşı işlenen suçlar hakkında kamu görevli­sine karşı işlenen suçlara, kurul üyelerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında kamu görevlisinin işledikleri suçlara ilişkin hükümler uygulanır.

İzleme kurulu üyelerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı so­ruşturma yapılabilmesi izne tabidir. Soruşturma izni alınmadan izleme kurulu üyesi hakkında, toplanması gereken delillerin toplanması dışında başka bir soruşturma iş­lemi yapılamaz. Örneğin soruşturma izni alınmadan ifadesine başvurulamaz, gözal­tına alınamaz.

Soruşturma izni, adlî yargı adalet komisyonu başkanınca verilir.