Marka Çeşitleri Nelerdir?

Markalar, kullanım amaçlarına, sahiplerine, kullanıldıkları çevreye ve tescilin etkisini gösterdiği alana göre farklı sınıflara ayrılabilir.

Kullanım Amacına Göre Markalar

Ticaret Markası

556 Sayılı KHK’nın Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelikte Ticaret Markasının tanımına yer verilmiştir. Yönetmeliğin 8.maddesine göre Ticaret Markası; işletmenin imalatı ve/veya ticaretini yaptığı malları, başka iş­letmelerin mallarından ayırt etmeye yarayan işarettir”. Tanımdan da anlaşı­lacağı üzere Ticaret Markaları; mallar üzerinde kullanılan işaretlerdir. Tica­ret markası, sadece üreticiler tarafından kullanılmaz. Satıcılar, kendi marka­ları altında üretim yaptırıp, ürünlerinin satışını yapabilirler.

Hizmet Markası

Hizmet markası, “bir işletmenin hizmetlerini, diğer işletmelerin hizmet­lerinden ayırmaya yarayan işarettir” (Yönetmelik md.9.). Hizmet markası ile üretilen malın değil, hizmetin tanımı yapılmaktadır. Hizmetin konusu imalat veya ticari faaliyet değildir. Burada işletmelerin, müşterilerine bir bedel karşılığında sundukları ve işletmelerin imalatlarına veya ürettikleri malların satışına karışmaksızın bilgi verme, taşıma, otelcilik, eğlence vs. failliyetleri konu alınmaktadır . Bir hayır kurumunun faaliyetleri yahut avukatlık, doktorluk, mühendislik gibi mesleki faaliyetler bu kavramın dışında tutulmaktadır. Bu faaliyetler, hizmet kavramı ile anlaşılan “ticari faaliyet kapsamından farklı yorumlanmaktadır”. Hizmetin tanımı verilmediği için hizmet markalarının tam bir tanımını vermek zordur. Ancak genel bir ifade ile malların satışı veya imaline ilişkin, maddi olmayan edimleri belirtmek amacıyla kullanılan işaretler olarak tanımlanabilir.

Sahiplerine Göre Markalar

Bireysel (Ferdi) Marka

Bireysel (ferdi) marka, bir ticari işletme veya hizmet işletmesi tarafından kullanılan yahut bir gerçek kişiye veya tüzel kişiye ait olan, marka üzerindeki mutlak hakkın bir kişi ya da iştirak halinde veya müşterek mülkiyete konu olup birkaç kişi tarafından kullanılmasının söz konusu olduğu markalardır.

Marka hakkı, hak sahibi gerçek veya tüzel kişi/kişiler tarafından kullanılır ve tasarruf yetkisi de yine bu kişi/kişilere aittir ve ortada tek bir marka hakkı bulunmaktadır. Farklı grup şirketlerine ait markalar için de aynı durum söz konusudur. Örneğin; “KOÇ”® markası, Koç Holding bünyesinde yer alan birçok şirket tarafından kullanılmaktadır, ancak burada her şirketin farklı hak sahibi olması söz konusu değildir, hak sahibi tüzel kişilik bir tanedir.

Vekil (Temsilci) Markası

Tescil edilen veya tescili talep edilen markanın, gerçek hak sahibi adına değil de vekili yahut temsilcisi adına tescil edilmesi halinde vekil (temsilci) markası söz konusu olmaktadır. Burada marka hakkının asıl sahibi, vekili veya ticari temsilcisi aracılığıyla bu hakkını kullanmaktadır. Marka hakkı sahibi ile vekili arasında vekalet, temsil, tek satıcılık, franchise vb. hukuki bir ilişki bulunabilir.

Vekil (temsilci), marka hakkı sahibinin izni olmadan ve geçerli bir se­bep göstermeden markanın kendi adına tescilini talep edemez. Bu husus 556 Sayılı KHK.nın. 17.md. ile düzenlenmiştir. Maddeye göre; “ Marka sahibi­nin izni olmadan onun ticari vekili veya temsilcisi adına markanın tescil edilmesi halinde, ticari vekil veya temsilcinin haklı bir gerekçesi yoksa mar­ka sahibinin söz konusu tescilin kendi lehine devredilmesini isteme yetkisi vardır.”

Madde metninde ifade edildiği üzere, şayet vekil tarafından haklı bir sebep olmaksızın ve izin alınmadan, kendisi adına markanın tescil edilmesi halinde, marka sahibinin sonradan marka hakkının devrini talep etme yetkisi bulunmaktadır.

Ortak Marka

Ortak Marka 556 Sayılı KHK.’nın 55.md. düzenlenmiştir. Maddeye gö­re; “Ortak Marka, üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafından kullanılan işarettir. Ortak marka gruptaki işletmelerin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etme­ye yarar.”

Ortak markanın tescili ile birlikte ortak markayı kullanmaya hak kaza­nanlar, markayı aralarındaki sözleşme ve teknik yönetmelik gereğince kul­lanma hakkına sahip olmaktadır. Marka hakkının kazanılması ile birlikte her türlü hukuki işlem yapılabilir ve marka hakkı, hak sahiplerince diledikleri gibi kullanılabilir. Ancak hak sahiplerinden birinin, kendi tasarruf yetkisi nedeniyle diğer hak sahiplerinin haklarını ihlal etmemesi gerekmektedir.

Ortak markanın tescili için TPE’ye yapılacak olan başvuru ile birlikte markanın kullanma usul ve esaslarını gösterir teknik yönetmeliğin sunulma­sı zorunludur. Yönetmelikte markanın kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar ile ayrıca ortak markayı kullanmaya yetkili olan işletmeler gösterilir. Ortak markanın tescili için ortak marka sahipleri birlikte hareket eder. Ancak mar­kanın yenilenmesi için ortaklardan birinin başvurusu yctcrlidir

Garanti Markası

Garanti Markası 556 Sayılı KHK’nın 54. md. düzenlenmiştir. Maddeye göre ”Garanti Markası, marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tarafından o işletmelerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir. Garanti Markasının marka sahibine iktisaden bağlı olan işletmenin mal veya hizmetlerinde kullanılması yasaktır.”

Tanımından da anlaşılacağı iizcrc, garanti markası ile malların veya hizmetlerin garanti altına alınmaktadır. Garanti Markasının tescili için TPE’ye başvuru ile birlikte markanın kullanma usul ve esaslarını gösterir yönetmeliğin sunulması zorunludur. Garanti Markasına TSE örnek gösterilebilir.

Bir Çevrede Tanınmışlık Bakımından Markalar

Alelade Marka

Alelade marka 556 Sayılı KIIK’nın 5.md. ile belirlenen kriterlere uyan ve marka hakkı nedeniyle kazanılan işlevleri tescil edildiği ıııal veya hizmetler ile sınırlı olmak kaydıyla sağlayan markalardır. Ayırt edicilik unsuru bulunan kişi adları sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların ve ambalajların biçimleri gibi çizimle görüntülcnebilcn veya benzer biçimde ifade edilebilen her türlü işaretin marka olarak tescili mümkündür. Kanımızca tanınmış bir markanın ilgili olsun yahut olmasın geniş çevrelerce bilinmesi gerektiği görüşünden yola çıkılarak alelade marka; ilgili çevrelerce bilinen marka olarak tanımlanabilir.

Tanınmış Marka

Tanınmış markanın uluslararası metinlerde ve 556 Sayılı KIIK’da tam bir tanımı yapılmamıştır. Ancak mülga 551 Sayılı KIIK nıd. 15/ll’dc maruf marka kavramına yer verilmiştir. Buradan hareketle tanınmış marka 556 sayılı Marka KHK da yer alan unsurları taşımakla birlikte, ayrıca tescil edildiği ülkede ve ülke dışında da ilgili çevrelerce bilinen ve zamanla ilgili çevreleri de aşan bir tanınmışlık düzeyine ulaşan markalar olarak kısaca tanımlanabilir.

Uluslararası Marka / Dünya Markası

Dünya markası olarak anılan markalar, tanınmış markalardan farklıdır Dünya markaları, dünya çapında satılan veya satışı yapılmasa dahi dünyad; bilinen markalardır. Bu tür markalara örnek olarak Coca-Cola®, Pepsi® Mercedes® gösterilebilir. Dünya markaları somut bir mal veya mal grubuy la özdeşleşmiş markalardır²¹. Dünya markaları, tanınmış markaların yarar landığı tüm koruma önlemlerinden yararlanmaktadır. Ancak her tanınmıı markanın, dünya markası olarak kabul edilmesi mümkün değildir.

Uluslararası marka ise tanınmış marka ve dünya markası kavramındın farklı olarak değerlendirilmektedir. Uluslararası markanın, uluslararası bi sicilde kayıtlı olması ve ayrıca marka ile ilgili belirtilen diğer kriterleri taşı ması gerekmektedir.