Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Nasıl Açılır?

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 56 – Dernekler, (Değişik ibare: 4963 – 30.7.2003 / m.31) “gerçek veya tüzel en az yedi kişinin” kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli ola­rak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Hukuka veya ahlaka aykırı amaçlarla dernek kurulamaz.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 57 – Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.

Dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 58 – Her derneğin bir tüzüğü bulunur.

Dernek tüzüğünde derneğin adı, amacı, (…)* gelir kaynakları, üyelik koşulları, or­ganları ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur.

Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz.

Dernek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 65 – Üyelik için kanunda veya tüzükte aranılan nitelikleri sonradan kaybedenlerin dernek üyeliği kendiliğinden sona erer.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 66-Hiç kimse, dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Her üye (…)* yazılı olarak bildirmek kaydıyla, dernekten çıkma hakkına sa­hiptir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 67 – Tüzükte üyelerin çıkarılma se­bepleri gösterilebilir.

Tüzükte çıkarma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararına bu sebeplerin haklı sayı­lamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez.

Tüzükte çıkarma düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 68 – Dernek üyeleri eşit haklara sa­hiptirler. Dernek, üyeleri arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözetemez; eşitliği bozan veya bazı üyelere bu sebeplerle ayrıcalık tanıyan uygulamalar yapamaz.

Her üyenin, derneğin faaliyetlerine ve yönetimine katılma hakkı vardır.

Dernekten çıkan veya çıkarılan üye, dernek malvarlığında hak iddia edemez.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 83 – Toplantıda hazır bulunan ve ka­nuna veya tüzüğe aykırı olarak alınan genel kurul kararlarına katılmayan her üye, karar tarihinden başlayarak bir ay içinde; toplantıda hazır bulunmayan her üye kararı öğren­mesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.

Diğer organların kararlarına karşı, dernek içi denetim yolları tüketilmedikçe iptal da­vası açılamaz.

Genel kurul kararlarının yok veya mutlak butlanla hükümsüz sayıldığı durumlar sak­lıdır.

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası

Dernekler konusu 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 56-100 üncü maddelerinde düzenlenmiştir.

56. maddede belirtildiği gibi dernek ;

En az yedi gerçek veya tüzel kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir a-macı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.

Hukuka veya ahlaka aykırı amaçlarla dernek kurulamaz.

56. maddede,derneğin unsurları;

En az yedi gerçek kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmeleri,
Kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak amacı gerçekleştirme,
Tüzel kişiliğe sahip olma,
Örgütlenmiş kişi topluluğu olma, Şeklinde belirlenmiş

57 inci maddede,fiil ehliyetine herkesin,önceden izin almaksızın dernek kurma hak­kına sahip olduğu belirtilmiştir.

Dernek kurucusu olarak fiil ehliyetine sahip olma yeterli görülmüştür. Dernek kuru­cu üyesi olabilmek için kişinin ergin olması,ayırt etme gücüne sahip bulunması ve kısıtlı olmaması gerekir.

Dernek kurucusu olabilmek için kişinin mutlaka on sekiz yaşını tamamlaması şartı aranmamış,ergin kılınma (TMK. m.12) veya evlenmeyle ergin olanların (TMK. m.11) on sekiz yaşını tamamlamadıkları halde kurucu olabilmelerine olanak tanınmıştır.

58  inci maddede,her derneğin mutlaka bir tüzüğü bulunması gerektiği ifade edilmiş­tir. Derneğin tüzüğü adeta onların temel yasası niteliğindedir. Dernek tüzüğünde, derne­ğin adı, amacı,gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur.

Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz.

Dernek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır.

derneklerin tüzel kişilik kazanması ve özellikle tüzel kişiliğin hangi anda kazanılmış olacağı düzenlenmiş Derneğin tüzel kişiliğini kazanma anı,kuruluş bildirimi,dernek tüzüğü ve gerekli belgelerin yerleşim yerindeki en büyük mülki amire verildiği an olarak öngörülmektedir.

derneklerin kuruluş aşamasında yaptıkları başvurunun mülki amir­likçe incelenmesi konusu ayrıntılı biçimde düzenlenmiş

62 inci maddede/Değişik: 5253 – 4.11.2004 / m.38/A) Dernekler, 60 inci maddenin son fıkrası gereğince yapılan yazılı bildirimi izleyen altı ay içinde ilk genel kurul toplantıla­rını yapmak ve zorunlu organlarını oluşturmakla yükümlüdürler.

derneğe üye olma koşulları düzenlenmiş Buna göre, derneğe üye olma için özel koşullar aranmamış, Fiil ehliyetine sahip bulunan her gerçek kişi (Ek ibare: 4963 – 30.7.2003 /m.32) “ile tüzel kişiler”, derneklere üye olma hakkına sahip olması yeterli görülmüştür.

üyelik için kanunda veya tüzükte aranılan nitelikleri sonradan kay­bedenlerin dernek üyeliği kendiliğinden sona ereceği düzenlenmiş

derneğe girme gibi dernekten çıkmada kişinin kendi iradesine bağ­lanmıştı

Hiç kimse, dernekte üye kalmaya zorlanamaz.

67 inci maddede kişinin dernekten çıkarılması konusu düzenlenmiştir. Tüzükte çı­karma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararına bu sebeplerin haklı sayılamayacağı iddia­sıyla itiraz edilemez.

Dernek tüzüğünde çıkarılmaya (ihraca) dair bir hüküm bulunmaması halinde ise,çıkarılma ancak haklı bir nedene dayandırılarak yapılabilir. Bu halde çıkarılan üye çıka­rılma kararının iptali için mahkemeye baş vurabilecektir.

Dernekten çıkarılan üye,üyelikten çıkarılma kararına karşı önce derneğe başvuracak,başvurusu kabul edilmediği takdirde dava açabilecektir. Bu yolu denemeden derne­ğin ilgili organlarının kararının haksızlığını ileri sürerek kaldırılması için doğrudan doğruya mahkemeye dava açamayacaktır. Açarsa dava kabul edilmeyecektir.

Dernek yönetim kurulunun üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı,doğrudan doğ­ruya mahkemeye dava açılacağı gibi ihraç kararına karşı genel kurula itiraz da edilebile­cektir.

Dava, çıkarılma kararının öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde ka­rar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.

Tüzükte çıkarma düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir.

Dernek tüzüğünde çıkarılmaya (ihraca)dair bir hüküm bulunmaması halinde i-se,çıkarılma ancak haklı bir nedene dayandırılarak yapılabilir. Bu halde çıkarılan üye çıka­rılma kararının iptali için mahkemeye baş vurabilecektir.

Dernekten çıkarılan üye,üyelikten çıkarılma kararına karşı önce derneğe başvura-cak,başvurusu kabul edilmediği takdirde dava açabilecektir. Bu yolu denemeden derne­ğin ilgili organlarının kararının haksızlığını ileri sürerek kaldırılması için doğrudan doğruya mahkemeye dava açamayacaktır. Açarsa dava kabul edilmeyecektir.

Dernek yönetim kurulunun üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı, doğrudan doğ­ruya mahkemeye dava açılacağı gibi ihraç kararına karşı genel kurula itiraz da edilebile­cektir.

Dava, çıkarılma kararının öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde ka­rar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.

Davada;

Çıkarılma kararında gösterilen sebebin,demeğin tüzüğünde gösterilen çıkarma se­beplere uyup uymadığı,çıkarılma kararının yetkili dernek organınca verilip verilmediği, çıkarılma sebebinin haklı olup olmadığı,çıkarılma kararının yasaya ve demek tüzüğüne aykırı olup olmadığı,çıkarma sebeplerinin dernek tüzüğünde gösterilmemesi halin-de,çıkarma kararının dernek genel kurulunca alınıp alınmadığı,çıkarma kararını veren genel kurul veya organının usulüne uygun olarak toplantıya çağrılıp çağrılmadığı,üyelerin ne için toplantıya çağrıldığının,toplantı çağrı davetiyesine yazılıp yazılmadığı, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla karar alınıp alınmadığı,üyelikten çıkarılma (ihraç) kara­rına karşı derneğin genel kuruluna itiraz edilmiş ise,itirazın reddedilmiş olup olmadığı, çıkarma kararının MK. nun 2. maddesindeki manada hakkın suiistimalini teşkil edip etme­diği, çıkarma kararının şekline uygun olup olmadığı,

Hususları araştırılacaktır.

68 inci madde,demek üyelerinin eşit haklara sahip oldukları,dernek, üyeleri arasın­da dil, ırk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözetilemeyeceği, eşitliği bozan veya bazı üyelere bu sebeplerle ayrıcalık tanıyan uygulamaların yapılama­yacağı, her üyenin, derneğin faaliyetlerine ve yönetimine katılma hakkı bulunduğu, de­nekten çıkan veya çıkarılan üye, dernek malvarlığında hak iddia edemeyeceği hükümleri getirilmiştir.

Buna göre dernek üyeleri arasında herhangi bir ayırım yapılamayacağı ve dernek faaliyetine katılmada da üyelerin eşit haklara sahip olduğu vurgulanmıştır

Ayrıca maddede,dernekten çıkan her üyenin,dernek malvarlığında hak iddia edeme­yeceği hüküm altına alınmıştır.

Kamu yararına çalışan dernekler en az iki yılda bir denetlenir. Yapılan denetimler sonucunda düzenlenen raporlar üzerine, kamu yararına çalışan derneklerin organlarında görev alan üyeler veya ilgili personel, (Değişik ibare: 5728 – 23.1.2008 / m. 557) “hapis cezası” verilmesini gerektiren suçların işlendiğinin tespit edilmesi halinde, geçici bir tedbir olarak İçişleri Bakanınca görevden uzaklaştırılabilir.

Dernekler kanununda belirtilen cezalar çocuk dernekleri hakkında, yazılı olarak uya­rılmasına rağmen tekrar edilmesi halinde uygulanır.

Dernekler kanununda yazılı olan idari para cezaları mülki idare amiri tarafından verilir.

Dernekler kanununda yazılı olan idari yaptırımlara karar vermeye mahalli mülki amir yetkilidir.

Kamu yararına çalışan dernekler en az iki yılda bir denetlenir. Yapılan denetimler sonucunda düzenlenen raporlar üzerine, kamu yararına çalışan derneklerin organlarında görev alan üyeler veya ilgili personel, (Değişik ibare: 5728 – 23.1.2008 / m. 557) “hapis cezası” verilmesini gerektiren suçların işlendiğinin tespit edilmesi halinde, geçici bir tedbir olarak İçişleri Bakanınca görevden uzaklaştırılabilir.

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Konu İle İlgili Dikkat Edilecek Hususlar

l-Duruşmaya Cumhuriyet Savcısı katılmayacaktır.

2-Dernek yönetim kurulunun üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı,doğrudan doğruya mahkemeye dava açılacağı gibi ihraç kararına karşı genel kurula itiraz da edile­bilecektir.

3-Üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı derneğin genel kuruluna itiraz edilmiş i-se,itirazın reddedilmiş olup olmadığı,

4-Dava, çıkarılma kararının öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir

5-Çıkarılma kararında gösterilen sebebin,derneğin tüzüğünde gösterilen çıkarma sebeplere uyup uymadığı,

6-Çıkarılma kararının yetkili dernek organınca verilip verilmediği,

7-Çıkarılma sebebinin haklı olup olmadığı,çıkarılma kararının yasaya ve dernek tü­züğüne aykırı olup olmadığı,

8-Çıkarma sebeplerinin dernek tüzüğünde gösterilmemesi halinde, çıkarma kararı­nın dernek genel kurulunca alınıp alınmadığı,

9-Çıkarma kararını veren genel kurul veya organının usulüne uygun olarak toplantı­ya çağrılıp çağrılmadığı,

10-Üyelerin ne için toplantıya çağrıldığının,toplantı çağrı davetiyesine yazılıp yazılmadığı

11-Toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla karar alınıp alınmadığı,

12-Çıkarma kararının MK. nun 2. maddesindeki manada hakkın suiistimalini teşkil edip etmediği,

13-Çıkarma kararının şekline uygun olup olmadığı,

Hususları araştırılacaktır.

14-Dernekler kanunu ile ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda ba­sit yargılama usulü uygulanır.

15-Demekler kanunu hükümlerine aykırı davranan failler hakkındaki soruşturma ve kovuşturma, yer ve zaman kaydı aranmaksızın 3005 sayılı Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu hükümlerine göre yapılır.

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Görevli Mahkeme

l-Dernekler kanunu ile ilgili olarak açılan davalarda Sulh Hukuk Mahkemesi

2-Derneğin kendiliğinden sona erdiğinin tespiti davalarında Sulh Hukuk Mahkemesi

3-Dernek üyeliğinden çıkarılma kararının iptali davalarında Asliye Hukuk Mahkemesi

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Yetkili Mahkeme

Demek merkezinin bulunduğu yer mahkemesi

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Davacı

Dernekten çıkarılan (ihraç edilen) üye veya üyeler

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Davalı

Üyenin dernekten çıkarılması (ihracı) kararını veren derneğin yetkili organı

Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Zamanaşımı

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 83 üncü maddesine göre,kararın öğrenilmesin­den başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mah­kemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.