Vergi Mükellefi Kimdir?

Vergi borçlusu olarak da nitelendirilen vergi mükellefi (vergi yükümlüsü), VUK m.8’de “vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır.

Vergi mükellefi, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden (yük­lenen) gerçek veya tüzel kişidir.

Vergi mükellefinin temelde iki niteliğe sahip olduğu ileri sürülebilir. Birincisi vergiyi doğuran olayı gerçekleştiren ve bu nedenle mali güç sahibi olduğu kabul edilen kişi olmasıdır. İkincisi ise ver­gi borcunu kendi malvarlığından ödemek zorunda olan kişi olmasıdır.

Mükellef gerçek ya da tüzel kişi olabileceği gibi gerçek ya da tüzel kişiliğe sahip olmayanların da mükellef olmaları mümkündür. Ayrıca vergi ehli­yetini düzenleyen VUK m.9’a göre vergi mükelle­fi veya vergi sorumlusu olmak için kanuni ehliyet sahibi olmak şart değildir. Ancak kanuni ehliyeti olmayanların vergi ödevlerinin kanuni temsilcileri tarafından yerine getirilmesi gerekir. Aynı hükme göre vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak edil­miş bulunması vergi mükellefiyetini ve sorumlu­ğunu ortadan kaldırmaz. Bu nedenle söz konusu faaliyetlerin ilgili vergi kanunları çerçevesinde ver­gilendirilmesi gerekir.

Vergi mükellefinin genel tanımına VUK m.8’de yer verilmekle birlikte her bir verginin mükellefi­nin kim olduğu ilgi vergi kanununda belirlenmiş­tir. Örneğin gelir vergisi mükellefleri Gelir Vergisi Kanunu (GVK) m.3’e göre gerçek kişilerdir. Ku­rumlar vergisi mükellefleri ise Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) m.1’de sayılan kurumlar, yani ser­maye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuru­luşları, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ile iş ortaklarıdır. Katma değer vergisi mükellefi ise Katma Değer Vergisi Kanunu (KDVK)m.8’e göre mal teslimi, hizmet ifası ve mal ve hizmet ithalatı ile verginin konusuna giren diğer işlemleri yapan­lardır.

Diğer yandan kanuni mükellef ile vergi yükü­nü fiilen yüklenenleri birbirinden ayırmak gerekir.

Zira ilgili kanunlarda mükellef olarak sayılanların vergi yükünü ekonomik anlamda başkalarına yan­sıtmaları mümkündür. Daha çok dolaylı vergilerde ortaya çı­kan bu hallerde vergi mükellefi olmadığı halde vergi yükünü nihai olarak taşıyan­lar vergi yüklenicisi olarak adlandırılırlar. Bu anlamda katma değer vergisinde nihai tüketiciler, vergi yük­lenicisine en iyi örnek olarak gösterilebilir.