Trafik Kazasından Kaynaklanan Tazminat Davaları

Genel Olarak

Trafik kazalarından dogğan tazminat davalarında goürevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.

Motorlu araç kazalarından dolayı hukuki sorumlulugğa ilişkin davalar, olayın gerçekleştigği (KTK 110. Md) veya davalının davanın açıldıgğı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir (HMK 6. m.). Sigortacının sorumlulugğunun soüz konusu oldugğu hallerde sigortacının merkez veya şubesinin veya sigorta soüzleşmesini yapan acentenin bulundugğu yer mahkemelerinden birinde de dava açılabilir (KTK 110.m.).

Araştırılması Gereken Hususlar ve Deliller

Kanun, motorlu araçların işletilmesinde, sorumlululugğun oüznesi olarak “ işleten” kavramını benimsemiştir. Bu nedenle motorlu araçların işletilmesinden dogğan zararlardan işletenin sorumlulugğu soüz konusudur. Bir kimsenin araç işleteni olup olmadıgğının belirlenmesinde trafik kuütuügğuü ruhsatnamesi veya benzeri nitelikteki belgelerdeki bilgiler kesin oülçuü olamaz; trafik sicilinde araç sahibi olarak goüruünenden başka bir kişide işleten olabilir. Aracın maliki çogğunlukla gerçek işletendir. Kural olarak trafik sicilinde adına motorlu araç kayıtlı olan kişi “araç sahibidir.” Araç işleteninin belirlenmesi, dogğru dava açılmasının oün koşullarından biridir. Motorlu araçların yalnız, işletence kullanılacagğı duüşuünuülemez; kanun, bu olgudan hareketle, işletenin sorumlulugğunda meydana gelebilecek duraksamaları oünleyecek oüzel bir kural oüngoürmuüştuür. İİşleten, aracın suüruücuüsuünuün veya aracın kullanılmasına katılan yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumludur ( KTK 85/4).

İİşleten olmayan suüruücuünuün, aracın işletme tehlikesine katkıda bulunan kişi olarak, zararlardan sorumlulugğu soüz konusu olabilir. Sorumlulugğu genel huükuümlere goüre belirlenir ve kusuru varsa sorumlu olur. Suüruücuünuün sorumlulugğu işletenin sorumlulugğuna goüre daha hafif niteliktedir. Suüruücuünuün sorumlulugğunda zarar ve illiyet bagğı unsurları da aranır; ancak kusur kurucu unsurdur. Motorlu aracın teknik bozuklugğu (lastik patlaması vb) nedeniyle uüçuüncuü kişilere verdigği zararlardan işleten kusursuz sorumluluk kurallarınca sorumlu olurken, suüruücuünuün kusur sayılabilecek bir oüzensizligği ve hukuken kınanacak bir davranışının bulunması gerekir. Kusur, yalnız aracın karayolunda kullanılması ile ilgili davranış kurallarında degğil gerektigğinde bakım ve denetimle ilgili durumlarda da soüz konusu olabilir. Aşınmış lastiklerle yola çıkan suüruücuü, lastik patlamasından meydana gelen zararlardan da kusuru nedeniyle sorumlu olmalıdır. Motorlu araç işletilmesi, tehlike olasılıgğı yuüksek bir çalışma alanıdır. İİşleten olmasa da suüruücuüden, en azından, orta duüzeyde bir olagğan suüruücuünuün goüsterecegği oüzen beklenmelidir. Ancak profesyonel suüruücuülerden bu bagğlamda beklenen oüzen daha da uüst duüzeydedir. Suüruücuünuün sorumlulugğunun kapsamı kusur derecesi ile sınırlıdır. Ancak, zarar goürene karşı digğer sorumlularla birlikte zararın tamamından muüteselsilen sorumlu olacagğı da unutulmamalıdır.

Trafik kazası sonucu bir şeyin tahribi, kaybedilmesi, hasara ugğratılması nedeniyle meydana gelen zararlar mala ilişkindir. Bu zarar motorlu araç olabilecegği gibi, araçta taşınan eşyalarda veya aracın çarpması sonucu başka bir şey de olabilir. Kaza nedeniyle aracın veya malın tahribinden dogğan zarar; fiili zarar veya yoksun kalınan kar olarak ikiye ayrılır.

Fiili zarar; hasarın onarımı için gereken bedel ve tahrip edilen otobuüs, otomobil gibi aynı nitelikte bir aracı sagğlamak, satın almak için oüdenecek para ile bunları temin için yapılan seyahat, gezi ve araştırma masraflarını kapsar. Ayrıca, tahrip olan araç veya mal kullanılmış, eski bir araç ya da mal ise degğer farkı goüz oünuünde tutulur. Ticari işte kullanılan aracın bu suürede çalışamadıgğı için başka bir araç kiralanması nedeniyle fazladan harcanan miktarda fiili zararın bir tuüruüduür.

Yoksun kalınan kaâr; tahrip edilen araç ya da malın, gelir sagğlayan bir iş veya meslekte kullanılması durumunda soüz konusudur. OÜ rnegğin zarar goüren nakliye kamyonunun, ticari taksinin, bu suürede çalışmaması nedeniyle ayni işi goürmek için harcanacak giderde bu kapsamdadır.

Maddi zararlar Karayolları Trafik Kanunu kapsamında işletenin sorumlulugğu huükuümlerine bagğlı tutulmuştur. Karayolları Trafik Kanunu kapsamındaki maddi zararlar Kanunda; “ bir kimsenin oüluümuü veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara ugğramasına” ilişkinin zararları olarak açıklanmıştır. Buna goüre, Karayolları Trafik Kanunu kapsamındaki zararlar, kişiye ve şeye (eşyaya) ilişkin zararlar olarak açıklanmıştır. Zarar goüren kimseler, aracın işleteni, suüruücuüsuü veya işletmeyle ilgili digğer yardımcı kişiler olabilecegği gibi yaya veya araçtaki yolcular da olabilir. Yine, zarar goüren şeyler ise, aracın çarptıgğı evin veya duükkaânın kapısı, sıfır iç duvarı, içindeki eşya olabilir.

Zarar, trafik kazasından dogğmalıdır. Bu şart gerek Karayolları Trafik Kanunu’nun 85/İİİ maddesindeki “… bir motorlu aracın sebep oldugu trafik kazasından dolayı” şeklindeki ifadede, gerekse doktrinde kaynagğını bulmaktadır. Kaza, kara yolunda veya dolaylı olarak karayolu gibi kabul edilen yerlerde gerçekleşmelidir. Bu şart gerçekleşmedigğinde olaya 2918 sayılı kanun degğil, Borçlar Kanunu’nun haksız fiile ilişkin genel huükuümleri veya Ticaret Kanunu ile ilgili digğer kanun huükuümleri uygulanacaktır. Kazaya hareket halindeki bir veya daha çok aracın yol açması gerekir. Zarar verici olayın trafik kazası sayılabilmesi için, olayda en azından hareket halinde bir araç bulunmalıdır. İİşletilme halinde olmayan bir aracın trafik kazasına karışabilmesi için de, ona hareket halindeki motorlu bir aracın çarpması gereklidir. Kazaya katılan araç sayısına goüre kazalar; tek araba kazaları pek çok birimli trafik kazaları olarak ikiye ayrılmaktadır. Olay sonucu kişiye veya eşyaya ilişkin bir zarar dogğmalıdır. Kaza ve zarara toprak uüzerinde hareket eden motorlu bir aracın neden olması gerekmektedir.

Motorlu aracın işletilmesi veya işletilme halinde olmayan bir aracın sebep oldugğu kazada işletenin veya eylemlerinden sorumlu oldugğu kişilerin kusuru ya da araçtaki bozukluk veya kazadan sonraki yardım fiili, gerçekleşen zararın uygun sebebi, meydana gelen zararda bu sebeplerin uygun sonucu olmalıdır. Trafik kazası sonucu gerçekleşen zararla, aracın işletilmesi veya kanunun oüngoürduügğuü digğer olaylar, yani işletenin veya adamlarının kusuru ya da araçtaki bozukluk veya yardım fiili, birbirinin uygun sebep ve sonucu degğilse, somut olayda sorumlulugğu kuran illiyet bagğı mevcut olmadıgğından, işletenin sorumlulugğu da dogğmaz.

Kaza ile zarar arasındaki illiyet bagğının bulundugğu bilirkişi raporu ile belirlenebilir.

Karayolları Trafik Kanunu 85/1.maddesine goüre sorumlulugğun soüz konusu olabilmesi için oüncelikle motorlu aracın işletilmesi gereklidir. Zira bu huükuüm ile işletme halindeki araçların sorumlulugğu duüzenlenmektedir. Bunlara goüre KTK 85/1. maddesi geregğince hukuki sorumlulugğun varlıgğı için mahkemece aranması gereken şartlar;

Bir “zarar” mevcut olmalıdır. Buradaki zarar kişiye veya eşyaya ilişkin bir zarardır.

Zarar, ‘’trafik kazasından’’ dogğmalıdır.

Kaza ve zarara “ motorlu bir araç” neden olmalıdır.

Kaza ve zarar ile motorlu araç arasında “ uygun illiyet bagğı” bulunmalıdır.

5.Kaza motorlu aracın “ işletilmesi” sırasında meydana gelmelidir.

İİşleten, KTK. 86. maddeden yararlanamamalıdır.

Şeklinde oüzetlenebilir.