2016 yılında OHAL ilan edilinceye kadar terör suçlarda genel ağır ceza mahkemeleri görevli ve yetkili idi. Örgüt suçlarındaki mahkeme ise, suçun cezasına göre belirleniyordu. Zira, özel yetkili mahkemeler 2014-6526 sK ile kaldırılmıştı.
Ancak 20 Temmuz 2016 tarihinde OHAL ilan edilince özel yetkili mahkemeler sistemine geri dönüş yaşandı. Esasen bu gelişme HSK‟nın 12.2.2015/224 sayılı kararı ile “ihtisas ağır ceza mahkemeleri” oluşturması ile başlamıştı. Bu kararla terör suçlarına Antalya, Bursa, Kocaeli, Samsun ve Van 2‟nci Ağır Ceza Mahkemelerinin bakmasına karar verilmişti. Daha sonra 23.11.2016/2167 sayılı kararla Antalya 8. Ağır Ceza Mahkemesi, Bursa 8. Ağır Ceza Mahkemesi, Kocaeli 4. Ağır Ceza Mahkemesi, Samsun 3. Ağır Ceza Mahkemesi ve Van 4. Ağır Ceza Mahkemesi “ihtisas mahkemesi” olarak tanımlandı.
Terör Başsavcılıkları
Terör mahkemelerine paralel olarak savcılıklarda da benzer bir yapılanma yapıldı ve il Cumhuriyet başsavcısının terör savcısı olarak belirlenmesi yoluna gidildi. 5235 sayılı Mahkemeler Teşkilat Kanunun 23 ncü maddesinin 2005-5348 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan dördüncü fıkrası 2016-6723 sayılı Kanun ile yeniden düzenlendi:
“Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerinde tanımlanan suçlar (318 inci, 319 uncu, 324 üncü, 325 inci ve 332 nci maddeler hariç) ile 3713 sayılı Kanunun kapsamına giren suçlar sebebiyle açılan soruşturmalar suçun işlendiği yerin bağlı olduğu ilin adıyla anılan Cumhuriyet başsavcılığınca yürütülür. İl Cumhuriyet savcısı, suçun işlendiği yer Cumhuriyet savcısından soruşturmanın kısmen veya tamamen yapılmasını isteyebilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde suçun işlendiği yer Cumhuriyet savcısı zorunlu olan delilleri toplar ve gerekmesi hâlinde alınacak kararlar bakımından bulunduğu yer sulh ceza hâkimliğinden talepte bulunur.”
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu
23.01.2017 tarihli KHK 685 ile OHAL kapsamında başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan KHK ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Yargıtay ve Danıştay‟da görev yapan tetkik hakimleri ve mülki idare amiri sınıfına mensup personel arasından 7 kişilik bir komisyon oluşturulmuştur.
Bu komisyon, valilikler aracılığıyla yapılan ve 60 gün içinde yapılması gereken başvuruları (madde 7) inceleyerek, kabulü halinde ilgili personel başkanlığına bildireceklerdir (madde 10). Komisyon kararları yargı denetimine tabi tutulmuş olup Ankara İdare Mahkemelerinde iptal davası (madde 11/1) ve Danıştay‟da (madde 11/2) idari başvuru yolu açılmış bulunmaktadır.
OHAL inceleme komisyonunun çalışma yöntemi
Başbakanlık 12 Temmuz 2017 tarihli Resmi Gazetede yayınladığı tebliğ ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonunun Çalışmasına İlişkin Usul ve Esasları belirlemiştir.
2017-685 sayılı KHK hükümleri uyarınca kurulan komisyon OHAL döneminde doğrudan KHK‟lar ile tesis edilen kamu görevlisinin meslekten çıkarılma, ilişkinin kesilmesi, öğrencilikle ilişkinin kesilmesi, dernek ve benzeri kuruluşların kapatılması ve emekli personelin rütbelerinin alınması işlemleri hakkında yapılan başvuruları değerlendirip karara bağlayacaktır. Ancak, OHAL kapsamındaki kararnamelerde yer alan ilave tedbirlerle kanun yollarının açık olduğu işlemler hakkında başvuru yapılamayacaktır (m.3).
Başvuru sahipleri şahsen, kanuni temsilci veya vekil aracılığı ile başvuru yapabileceklerdir (m.4).
Başvuru sürelidir. Başvuruların alınmaya başlanılacağı tarihten itibaren ve daha sonra yürürlüğe konacak olan KHK‟larla ilgili işlemler bakımından da ilgili KHK‟nın resmi gazetede yayınlandığı tarihten başlayan 60 günlük bir süre öngörülmüştür (m.5).
Başvurucular internet üzerinden ulaşılabilen başvuru formunu 7 ve 8 nci maddede öngörülen usule uygun olarak dolduracaklar ve her başvuruya bir tarih ve sayı verilecektir (m.9).
Başvurular ön incelemeden geçirilecek (m.10), varsa eksiklerin giderilmesi istenecek (m.11) ve komisyon ilgilinin daha önce görev yaptığı kurum veya kuruluştan bilgi ve belge talep edebilecektir; soruşturmanın gizliliği ve devlet sırrı mevzuatı saklı kalmak koşuluyla komisyona bilgi vermek mecburiyeti vardır (m.12).
Komisyon toplantı yaparak gündemdeki sırasına göre işlemleri inceler, başkan üyelere söz verir ve görüşme yapılır. Toplantı ve karar verme yeter sayısı 4 dür. Görüşmeler tamamlanınca açık oylama yapılır (m.13).
Komisyon incelemelerini dosya üzerinden yapar. Sözlü ifade ve tanık dinlemez; incelemenin konusu ilgilinin terör örgütlerine veya MGK tarafından milli güvenliğe karşı faaliyette bulunulduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyelik, mensubiyet, aidiyet, iltisak veya irtibat yönündendir (m.14/2).
Komisyonun verdiği karar başvurunun kabulü yönünde ise, karar devlet personel başkanlığına, milli eğitim bakanlığına, emekli personel bakımından son görev yaptığı kuruma, kapatılan kurum ve kuruluşlarla ilgili ise de ilgili bakanlığa veya kuruma bildirilir (m.15/1).
Başvurunun kabulüne veya reddine ilişkin komisyon kararları başvurucunun bildirdiği adrese veya dosyanın devredildiği kurumlara tebliğ edilir (m.15/3).
Komisyon kararlarına karşı kararın tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde KHK 685/11 ve Ek 1 maddede belirtilen kurum veya kuruluşlar aleyhine HSK tarafından belirlenen Ankara İdare Mahkemeleri nezdinde iptal davası açılabilir; Başbakanlığa ve komisyona husumet yöneltilemez (m.16).
Görüldüğü gibi özel yetkili ceza mahkemelerinin yanında özel yetkili idare mahkemeleri oluşturulması yoluna gidilmiş bulunmaktadır. Başvuru sayısının çokluğu gözönünde tutulduğunda incelemelerin uzun süre alması ve daha sonraki idari yargı aşamasının da belli bir süre alacağı düşünüldüğünde, olağanüstü hal işlemlerini inceleme komisyonunun görevini kısa sürede tamamlayamayacağı anlaşılmaktadır.
Terör ihtisas mahkemeleri
2016 yılında OHAL ilan edilinceye kadar terör suçlarda genel ağır ceza mahkemeleri görevli ve yetkili idi. Örgüt suçlarındaki mahkeme ise, suçun cezasına göre belirleniyordu. Zira, özel yetkili mahkemeler 2014-6526 sK ile kaldırılmıştı.
Ancak 20 Temmuz 2016 tarihinde OHAL ilan edilince özel yetkili mahkemeler sistemine geri dönüş yaşandı. Esasen bu gelişme HSK‟nın 12.2.2015/224 sayılı kararı ile “ihtisas ağır ceza mahkemeleri” oluşturması ile başlamıştı. Bu kararla terör suçlarına Antalya, Bursa, Kocaeli, Samsun ve Van 2‟nci Ağır Ceza Mahkemelerinin bakmasına karar verilmişti. Daha sonra 23.11.2016/2167 sayılı kararla Antalya 8. Ağır Ceza Mahkemesi, Bursa 8. Ağır Ceza Mahkemesi, Kocaeli 4. Ağır Ceza Mahkemesi, Samsun 3. Ağır Ceza Mahkemesi ve Van 4. Ağır Ceza Mahkemesi “ihtisas mahkemesi” olarak tanımlandı.
Terör Başsavcılıkları
Terör mahkemelerine paralel olarak savcılıklarda da benzer bir yapılanma yapıldı ve il Cumhuriyet başsavcısının terör savcısı olarak belirlenmesi yoluna gidildi. 5235 sayılı Mahkemeler Teşkilat Kanunun 23 ncü maddesinin 2005-5348 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılan dördüncü fıkrası 2016-6723 sayılı Kanun ile yeniden düzenlendi:
“Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerinde tanımlanan suçlar (318 inci, 319 uncu, 324 üncü, 325 inci ve 332 nci maddeler hariç) ile 3713 sayılı Kanunun kapsamına giren suçlar sebebiyle açılan soruşturmalar suçun işlendiği yerin bağlı olduğu ilin adıyla anılan Cumhuriyet başsavcılığınca yürütülür. İl Cumhuriyet savcısı, suçun işlendiği yer Cumhuriyet savcısından soruşturmanın kısmen veya tamamen yapılmasını isteyebilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde suçun işlendiği yer Cumhuriyet savcısı zorunlu olan delilleri toplar ve gerekmesi hâlinde alınacak kararlar bakımından bulunduğu yer sulh ceza hâkimliğinden talepte bulunur.”
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu
23.01.2017 tarihli KHK 685 ile OHAL kapsamında başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan KHK ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Yargıtay ve Danıştay‟da görev yapan tetkik hakimleri ve mülki idare amiri sınıfına mensup personel arasından 7 kişilik bir komisyon oluşturulmuştur.
Bu komisyon, valilikler aracılığıyla yapılan ve 60 gün içinde yapılması gereken başvuruları (madde 7) inceleyerek, kabulü halinde ilgili personel başkanlığına bildireceklerdir (madde 10). Komisyon kararları yargı denetimine tabi tutulmuş olup Ankara İdare Mahkemelerinde iptal davası (madde 11/1) ve Danıştay‟da (madde 11/2) idari başvuru yolu açılmış bulunmaktadır.
OHAL inceleme komisyonunun çalışma yöntemi
Başbakanlık 12 Temmuz 2017 tarihli Resmi Gazetede yayınladığı tebliğ ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonunun Çalışmasına İlişkin Usul ve Esasları belirlemiştir.
2017-685 sayılı KHK hükümleri uyarınca kurulan komisyon OHAL döneminde doğrudan KHK‟lar ile tesis edilen kamu görevlisinin meslekten çıkarılma, ilişkinin kesilmesi, öğrencilikle ilişkinin kesilmesi, dernek ve benzeri kuruluşların kapatılması ve emekli personelin rütbelerinin alınması işlemleri hakkında yapılan başvuruları değerlendirip karara bağlayacaktır. Ancak, OHAL kapsamındaki kararnamelerde yer alan ilave tedbirlerle kanun yollarının açık olduğu işlemler hakkında başvuru yapılamayacaktır (m.3).
Başvuru sahipleri şahsen, kanuni temsilci veya vekil aracılığı ile başvuru yapabileceklerdir (m.4).
Başvuru sürelidir. Başvuruların alınmaya başlanılacağı tarihten itibaren ve daha sonra yürürlüğe konacak olan KHK‟larla ilgili işlemler bakımından da ilgili KHK‟nın resmi gazetede yayınlandığı tarihten başlayan 60 günlük bir süre öngörülmüştür (m.5).
Başvurucular internet üzerinden ulaşılabilen başvuru formunu 7 ve 8 nci maddede öngörülen usule uygun olarak dolduracaklar ve her başvuruya bir tarih ve sayı verilecektir (m.9).
Başvurular ön incelemeden geçirilecek (m.10), varsa eksiklerin giderilmesi istenecek (m.11) ve komisyon ilgilinin daha önce görev yaptığı kurum veya kuruluştan bilgi ve belge talep edebilecektir; soruşturmanın gizliliği ve devlet sırrı mevzuatı saklı kalmak koşuluyla komisyona bilgi vermek mecburiyeti vardır (m.12).
Komisyon toplantı yaparak gündemdeki sırasına göre işlemleri inceler, başkan üyelere söz verir ve görüşme yapılır. Toplantı ve karar verme yeter sayısı 4 dür. Görüşmeler tamamlanınca açık oylama yapılır (m.13).
Komisyon incelemelerini dosya üzerinden yapar. Sözlü ifade ve tanık dinlemez; incelemenin konusu ilgilinin terör örgütlerine veya MGK tarafından milli güvenliğe karşı faaliyette bulunulduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyelik, mensubiyet, aidiyet, iltisak veya irtibat yönündendir (m.14/2).
Komisyonun verdiği karar başvurunun kabulü yönünde ise, karar devlet personel başkanlığına, milli eğitim bakanlığına, emekli personel bakımından son görev yaptığı kuruma, kapatılan kurum ve kuruluşlarla ilgili ise de ilgili bakanlığa veya kuruma bildirilir (m.15/1).
Başvurunun kabulüne veya reddine ilişkin komisyon kararları başvurucunun bildirdiği adrese veya dosyanın devredildiği kurumlara tebliğ edilir (m.15/3). Komisyon kararlarına karşı kararın tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde KHK 685/11 ve Ek 1 maddede belirtilen kurum veya kuruluşlar aleyhine HSK tarafından belirlenen Ankara İdare Mahkemeleri nezdinde iptal davası açılabilir; Başbakanlığa ve komisyona husumet yöneltilemez (m.16).
Görüldüğü gibi özel yetkili ceza mahkemelerinin yanında özel yetkili idare mahkemeleri oluşturulması yoluna gidilmiş bulunmaktadır. Başvuru sayısının çokluğu gözönünde tutulduğunda incelemelerin uzun süre alması ve daha sonraki idari yargı aşamasının da belli bir süre alacağı düşünüldüğünde, olağanüstü hal işlemlerini inceleme komisyonunun görevini kısa sürede tamamlayamayacağı anlaşılmaktadır.
ÖNEMLİ UYARI: Bu makale, Av. Metin Polat tarafından www.metinpolat.av.tr için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi makalenin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan makalenin bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder. Aykırı hareket edenler hakkında işlem başlatılır. Devamı...
