TCK m 55 Kazanç Müsaderesi

MADDE 55.- (1) Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluştu­ran ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlen­dirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsa­deresine karar verilir. Bu fıkra hükmüne göre müsadere kararı verilebilmesi için maddi menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir.

(2) Müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere elkonulamadığı veya bun­ların merciine teslim edilmediği hallerde_z bunların karşılığını oluşturan değerle­rin müsaderesine hükmedilir.

TCK m 55 Kazanç Müsaderesi Açıklama

5237 sayılı TCK.nun 54.maddesinde yer alan “eşya müsaderesi”nin yanı sıra 55. maddede “kazanç müsaderesi” ile “kaim değerin müsaderesi”ne ilişkin düzenle­meye yer verilmiştir.

Tck.Nun 55.Maddesinin Yorumu

5237 sayılı TCK.nun 55.maddesinde, ceza hukukumuzda önemli bir yenilik olan “kazanç müsaderesi” kurumu, suç işlemek yoluyla kazanç elde edilmesini engelle­yecek etkin bir yaptırım olarak düzenlenmiştir.

Hukuki Niteliği

Yapılan yeni düzenleme ile kazanç müsaderesinin hukuki niteliğinin bir güven­lik tedbiri olduğu kabul edilmiştir. Anayasamızın 38.maddesinde “ceza yerine ge­çen güvenlik önlemleri” şeklinde ifade edilen ve toplumsal güvenliği ve fakat en azından aynı derecede iyileştirme suretiyle bireysel güvenliği gerçekleştirmeye yönelik tedbirler olarak tanımlanan güvenlik tedbirleri, günümüzde Alman, İsviçre, İtalyan ve Avusturya Ceza Kanunları gibi birçok ceza kanunlarında olduğu gibi, 5237 sayılı TCK’da da cezalarla birlikte suçları önleyici araç ve etkin bir yaptırım türü olarak öngörülmüştür. Güvenlik tedbirleri, toplumun failin, gelecekteki suçla­rından korunmasına ve onun iyileştirilmesine hizmet eder. Tedbirler bu özel amacı yanında, tali amaç olarak genel önleme amacı da taşırlar.

Dönmezer/Erman’a göre güvenlik tedbirleri, suçludaki tehlike haliyle orantılı olarak hükmedilen ve esas itibariyle sosyal savunma amacına yönelmiş bulunan yaptırımlardır. Toplumun önleyici bir koruma tepkisi olarak güvenl k tedbiri; so­rumluluk şartlan taşısın taşımasın suçlu tehlike hali arzediyorsa onun hakkında bir tedavinin, iyileştirmenin gerektiği felsefesine dayanır. Amaç, önlemdir; ödetme, korkutma değildir.

Güvenlik tedbirlerinin dayanağını oluşturan “tehlikelilik”, ceza hukuku normla­rının tekrar ihlal edileceğine ilişkin bir ihtimali belirtir. Kazanç müsaderesinde ise “suç işlemek suretiyle veya dolayısıyla elde edilen ekonomik kazançların tehlikeli- liği” sözkonusudur. Bu tür kazançlar üzerinde özel mülkiyetin kurulması, bir suç işlenmesi bakımından her zaman tehlikeli görülür ve ayrıca, bir suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan ya da suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançlar da bu nedenle tehlikeli sayılır. Güvenlik tedbiri niteliğinde olan kazanç müsaderesinin amacı, tüm güvenlik tedbirlerinde olduğu gibi, yeni suçla­rın işlenmesinin önlenmesidir. Aslında burada bu tür suçtan kaynaklanan ekonomik kazancın failde bulunmasının onda yaratacağı suç işleme isteği gözönüne alınarak bu ekonomik kazancın potansiyel tehlikeliliğinin faile geçmesi söz konusudur

Özgenç’e göre, suçun işlenmesi suretiyle veya suçun işlenmesi dolayısıyla elde edilen maddi menfaatlerin müsadere edilebilmesi için, işlenen fiilin hukuka aykırı olması zorunludur. Ayrıca, failin bu fiil dolayısıyla kusurlu bulunması da zorunlu değildir. Bu haksız kazancın suçun işlenmesine iştirak edenler veya üçüncü şahıslar lehine tedarik edilmesi müsadere bakımından önemsizdir. Dolayısıyla, suç işlemek suretiyle veya suç işlemek dolayısıyla elde edilen maddi menfaatlerin müsaderesi bir önlem niteliğindedir. Nitelik yönünden olmasa bile, bir eşya içinde bulunduğu konum açısından tehlikelilik gösterebilir. Örneğin, suç işlemek için kurulmuş bir te­şekküle tahsis edilmiş her türlü maddi menfaat, konum itibariyle tehlikelilik arzettiği için müsadere edilecektir. Dolayısıyla telılikelilik arzeden eşyanın müsadere edilmesi halinde, bu müsadere, bir koruma, önleme tedbiri niteliği gösterecektir.

Kazanç Müsaderesi (55/1.Fıkra)

TCK.nun 55.maddesinin 1.fıkrasında;

“Suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konusunu oluşturan yada suçun iş­lenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüş­türülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların müsaderesine karar verilir. Bu fıkra hükmüne göre müsadere kararı verilebilmesi için maddi menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir.” hükmü ile suç işlemek suretiyle veya suç işlemek dolayısıyla elde edilen ekonomik kazançların müsaderesi olanaklı hale getirilmiştir. Yasa koyucu bu hükümle, suç işlemek yoluyla kazanç elde edilmesinin önüne geçilmesini sağlamayı amaçlamıştır.

55/1.fıkrada “müsaderesine karar verilir” denilmek suretiyle, yasal şartların gerçekleşmesi halinde kazanç müsaderesi yapılması zorunlu kılınmış, diğer bir deyişle, mecburi müsadere sistemi benimsenmiştir. Ayrıca 55/1.fıkranın ikinci cüm­lesinde, bu fıkra hükmüne göre müsadere karan verilebilmesi için “maddi menfaa­tin suçun mağduruna iade edilememesi” gerektiği koşul olarak kabul edilmek suretiyle “orantıhlık ilkesi”ne de yer verilmiştir. Zira, müsadere işlenen fiilin öne­mi ve hakkında müsadere uygulanacak fail veya üçüncü kişi bakımından sözkonusu olan isnatla orantılı olmalı ve uygulamada mağdurun ve iyi niyetli üçüncü kişilerin mülkiyet haklarını zedelememelidir. Böylece, bu hükmün uygu­lanmasında mağdurun ve iyiniyetli üçüncü kişilerin haklarının korunması sağlan­mış bunlara ait maddi değerlerin kazanç müsaderesine tabi tutulmayacağı güvence altına alınmıştır.

Kazanç müsaderesinin konusu, suçun işlenmesi ile elde edilen veya suçun konu­sunu oluşturan yada suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançlar­dır. Bu kapsamlı düzenleme ile kazanç müsaderesi, “karapara aklama”, uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti, dolandırıcılık, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma gibi ekonomik çıkar elde etme amacıyla işlenen suçlara karşı etkin biçimde caydırıcılık özelliği olan bir yaptırım niteliğinde düzenlenmiş bulunmaktadır.

Kazanç müsaderesinin bir güvenlik tedbiri olarak kabul edilmesi nedeniyle, müsa­dereye hükmcdilmesi için bir suçun işlenmesi zorunlu olmakla birlikte, bu suçtan do­layı bir kimsenin cezaya mahkûm edilmesi gerekmektedir. Örneğin, suçun faili çocuk veya akıl hastası olması nedeniyle cezalandırılmasa dahi suç işlemek suretiyle veya suç işlemek dolayısıyla elde edilen kazançların müsaderesine hükmedilebilecektir.

Müsadere konusu olabilmesi için madde menfaatlerin elde edilmiş olması gere­kir. Örneğin, rüşvet alma suçunda, müsaderenin uygulanabilmesi için rüşvetin verilmiş ve fail tarafından alınmış olması gerekir; vaat halinde verilmiş bir rüşvet olmaması nedeniyle vaat olunan şeyin değeri müsadere konusu yapılamayacaktır. Müsadereye konu olacak ekonomik kazançların; “suçun işlenmesi ile elde edilen” veya “suçun konusunu oluşturan” yada “suçun işlenmesi ile sağlanan” maddi men­faatler ile bunların değerlendirilmesi (nemalandırılması) veya dönüştürülmesi (ör­neğin, bu suretle sağlanan maddi menfaatlerle taşınmaz mal alınması gibi) sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançlardır. Ancak, kazanç müsaderesine karar verilebil­mesi için maddi menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir. Örneğin; dolandırıcılık suçu mağdurundan hile ve aldatma suretiyle elde edilen maddi men­faatin suçun mağduruna iade edilmesi gerekeceğinden bu durumda, kazanç müsa­deresi kararı verilemeyecektir. Hırsızlıkta suçun konusunu oluşturan, çalınan mal ve para da müsadere edilemeyecektir. Buna karşılık, uyuşturucu madde veya ka­çakçılık suçlarının işlenmesi ile elde edilen veya sağlanan maddi menfaatler müsa­dere edilebilecektir. Suçun işlenmesi dolayısıyla elde edilen maddi menfaatlere örnek olarak, suçun işlenmesini teşvik veya suçun işlenmesinden dolayı ödüllendi­rilmesi maksadıyla fail veya şerike sağlanmış olan maddi menfaatler müsadere edilebilecektir. Suçun işlenmesi dolayısıyla elde edilen maddi menfaatlere örnek olarak, suçun işlenmesini teşvik veya suçun işlenmesinden dolayı ödüllendirilmesi maksadıyla fail veya şerike sağlanmış olan maddi menfaatler sayılabilir. Suçun işlenmesi suretiyle elde edilen maddi menfaate örnek olarak rüşvet suçundan sağ­lanan yarar, uyuşturucu madde ticaretinden elde edilen kazanç gösterilebilir. An­cak, hırsızlık suçunda suçun mağdurunun işlenen fiil dolayısıyla çalınan eşyanın aynını veya bedelini Borçlar Hukuku hükümlerine göre talep hakkının mevcut olduğu durumlarda müsadere cihetine gidilemeyecektir.

Kanaatimizce, 55.madde hükmü, uygulamada önemli bir boşluğu dolduracak nitelikte isabetli bir düzenlemedir.

Kaim Değer Müsaderesi (55/2.Fıkra)

55.maddenin 2.fıkrasında getirilen diğer bir yenilik de, eşya müsaderesinde (54/2.fıkrada) olduğu gibi, kazanç müsaderesi bakımından da kaim (mukabil, mua­dil) değerin müsaderesine hükmedilebilme imkânının getirilmiş olmasıdır. Buna göre, müsadere konusu eşya veya maddi menfaatlere el konulamadığı veya bunla­rın merciine teslim edilmediği hallerde, bunların karşılığını oluşturan değerlerin müsaderesine hükmedilecektir. Ceza Kanunumuzdaki bu yeni düzenleme, modern ceza kanunlarındaki eğilimleri de yansıtmaktadır.