TCK m 223 Ulaşım Araçlarının Kaçırılması Veya Alıkonulması Suçu ve Cezası

MADDE 223.- (1) Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla kara ulaşım aracının hareket etmesini engelleyen, bu aracı hareket halinde iken durduran veya gitmekte olduğu yerden başka yere götüren kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

• Suçun konusunun deniz veya demiryolu ulaşım aracı olması halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
• Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla ha­va ulaşım aracının hareket etmesini engelleyen veya bu aracı gitmekte olduğu yerden başka yere götüren kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalan­dırılır.
• Bu suçların işlenmesi sırasında kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi dola­yısıyla ayrıca cezaya hükmolunur.
• Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiy­le ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçu­na ilişkin hükümler uygulanır.

YTCK’nun 223.maddesinde ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması ey­lemleri suç olarak tanımlanmıştır. Bu hüküm, ETCK’nun 384.maddesi-nin karşılığı­nı oluşturmakta ve aralarında bazı önemli farklılıklar bulunmakta-dır.

Yeni düzenlemede eskisinden farklı olarak; ulaşım aracının halkın yararlanması­na sunulmuş bir araç olması ve fail sayısının fazlalığı ağırlatıcı bir neden sayılmamış, ulaşım aracını kaçırma veya alıkoyma fiillerinin teşebbüs aşamasında kalması du­rumunda dahi tamamlanmış suç olarak kabul eden eski sistem terkedilmiş, eski madde metninde mevcut olmayan demiryolu ulaşım araçları da suçun konusuna dahil edilmiş, uçak yerine “hava ulaşım aracı” tabiri ve seçimlik davranışlardan “hile”ye yer verilmemiş, buna karşılık hileyi de kapsayacak şekilde geniş anlamı bulunan “hukuka aykırı başka bir davranış terimi” kullanılmış ve bu suçların işlen­mesi sırasında kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi veya kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi halinde ayrıca bu suçlardan dolayı da cezaya hükmolunacağına ilişkin özel bir içtima hükmüne yer verilmiştir.

Suçla Korunan Hukuksal Değer

Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması eylemlerinin suç olarak tanım­lanması ile korunmak istenen hukuksal yarar, yalnızca bu araçlarda bunan yolcu veya görevlilerin hayatları, beden bütünlükleri ve özgürlüklerinin korunması olma­yıp, bu araçlardan yararlanma olasılığı bulunan belirsiz halk kesiminin yani toplu­mun bireylerinin genel yaşama ve özgürlük haklarının korunmasıdır.

Suçun Konusu

Maddede tanımlanan suçların maddi konusunu; kara, deniz, demiryolu ve hava ulaşım araçları oluşturmaktadır. Bu ulaşım araçlarının yük veya yolcu taşımasına veya halkın yararlanmasına tahsis edilmiş olup olmaması bakımından bir ayrım gözetilmemiştir.

Suçun Faili

Suçun faili, herhangi bir kimse olabilir. ETCK’nun 384.maddesinden farklı ola­rak fail sayısının fazlalığı ağırlatıcı neden sayılmamıştır.

Suçun Konusunun Kara Ulaşım Aracı Olması

223.maddenin 1.fıkrasında ta­nımlanan suçun maddi unsurunu oluşturan seçimlik hareketler; cebir veya tehdit kullanarak yada hukuka aykırı başka bir davranışla kara ulaşım aracının hareket etmesinin engellenmesi; bu aracın hareket halinde iken durdurulması veya gitmekte olduğu yerden başka yere götürülmesidir. Kara ulaşım aracının özel kişilere veya kamuya ait olması yada halkın kullanımına tahsis edilmesinin suça etkisi yoktur.

Kara ulaşım aracının kara yollarında çalışan herhangi bir ulaşım aracı olması su­çun oluşması için yeterli olup bu aracın cinsi önem taşımaz. Bu aracın insan veya hayvan gücüyle yada buhar, akaryakıt veya elektrik yahut nükleer enerji ile çalış­ması mümkündür. Buna göre, fayton, at arabası, patpat, bisiklet, tahtırevan, telefe­rik, asansör gibi araçlar da “kara ulaşım aracı” sayılır ve suçun konusunu oluştu­rabilirler.

Suçun maddi unsurunu oluşturan seçimlik hareketlerin aracı olarak cebir veya tehdit yada hukuka aykırı bir davranıştan herhangi birinin icrası yeteriidir. Asılsız bomba ihbarı yapılması, failin kendisine görevli süsü vermesi gibi hile ve benzeri davranışlar bu suç bakımından “hukuka aykırı bir davranış” sayılır. Cebrin, fiziksel olarak kara ulaşım aracına veya aracı sevk ve idare eden kimseye karşı yöneltilmesi mümkündür. Önemli olan, anılan seçimlik davranışlarla kara ulaşım aracının hare­ket etmesinin engellenmesi, bu aracın hareket halinde iken durdurulması veya git­mekte olduğu yerden başka yere götürülmesidir.

Suçun Konusunun Deniz veya Demiryolu Ulaşım Aracı Olması

223.maddenin ikinci fıkrasındaki suçu oluşturan hareketler, birinci fıkrada tanımla­nan ve yukarıda açıklanan suçun maddi unsuru kapsamındaki hareketlerden iba­rettir. İkinci fıkradaki suçun konusu deniz veya demiryolu ulaşım araçlarıdır. Diğer bir anlatımla; cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla deniz veya demiryolu ulaşım aracının hareket etmesinin engellenmesi, bu aracın hareket halinde iken durdurulması veya gitmekte olduğu yerden başka yere götü­rülmesi ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır.

“Deniz ulaşım araçları” kavramına, deniz, göl veya nehirlerde suyun üstünde veya altında, insan gücüyle veya buhar, akaryakıt, elektrik yada atom enerjisiyle yahut başka bir araç tarafından çekilmek veya itilmek suretiyle hareket eden insan veya eşya naklinde kullanılan her tür araç dahildir. 223/2.fıkradaki suç, seçimlik hareketlerden (cebir veya tehdit kullanılması yada hukuka aykırı herhangi bir dav­ranıştan) birinin icrasıyla oluşur. Deniz veya demiryolu ulaşım araçlarının yük veya yolcu taşımaya tahsis edilmiş olması suçun oluşumunu etkilemez.

Suçun Konusunun Hava Ulaşım Aracı Olması

223.maddenin 3.fıkrasında ta­nımlanan suçun maddi unsuru, cebir veya tehdit kullanılarak yada hukuka aykırı başka bir davranışla hava ulaşım aracının hareket etmesinin engellenmesi veya bu aracın gitmekte olduğu yerden başka bir yere götürülmesidir. Bu seçimlik hareket­lerden birinin gerçekleşmesi ile suç oluşur.

Uçaktan daha geniş bir kavram olan “hava ulaşım araçları” kavramı, motor, in­san veya rüzgar ile hareket eden yada uzaktan elektromanyetik dalgalarla kontrol edilebilen insan veya eşya taşımaya özgülenmiş uçma özelliğine sahip araçları kap­samaktadır. Nitekim, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 3.maddesinde “hava aracı” teriminin “havalanabilen ve havada seyredebilme kabiliyetine sahip her türlü aracı” ifade ettiği belirtilmiştir.

Suçun Manevi Unsuru

223.maddede tanımlanan suçların manevi unsuru “kast” olup, failin saikinin önemi yoktur. Bu suçların taksirle işlenmesi mümkün değildir.

Hukuka Aykırılık Unsuru

“Kanunun hükmü veya amirin emri” (YTCK 24.md.) söz konusu ise, ulaşım ara­cının hareket etmesinin engellenmesi, hareket halinde iken durdurulması veya git­mekte olduğu yerden başka bir yere götürülmesi fiilleri hukuka uygun sayılır. Ör­neğin 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun /.maddesinde öngörülen “uçuş yasakları ve sınırlamaları”, 94.maddesinde belirtilen “inme mecburiyeti” veya 93.maddesinde belirtilen uçuş sırasındaki yasaklara aykırı davranış hallerinde hava aracının uçuşunun yasaklanması veya uçuş sırasında yetkili makamlardan vaki olacak talimat karşısında hava aracının bildirilecek havaalanına inme zorunluluğu söz konusu olduğundan görevlilerin bu fiilleri 223.maddenin 3.fıkrasındaki suçu oluşturmaz.

Uygulamada genelde ve temelde uçak ve gemi kaçırma eylemlerinin siyasal ne­denlere dayandığı ve bu nedenlerden hareketle bir ülkeden diğerine kaçmak iste­yenlerle siyasal amaçlı çıkarları olanların uçağı veya gemiyi bir araç olarak kullan­dıkları görülmektedir.

Meşru savunma ve zorunluluk halini içeren YTCK’nun 25.maddesi hükmünün yasal ölçülerde ve fakat kişisel düşünce ve değerlendirmelerin ötesinde bir hukuk kavramı olduğu, gerek doktrinde ve gerekse uygulamada tartışmaya imkan verme­yecek biçimde açıklık kazanmıştır. Bu nedenle, bir ülkeden diğerine kaçmak iste­yenlerle siyasal amaçlı çıkarları olan sanıkların ülkelerine yönelik kişisel değerlen­dirmelerin “zorunluluk hali” içinde bulundukları biçimde kabulüne imkan yoktur ve dayanakları bu gerekçelerle işledikleri ulaşım araçlarını kaçırma veya alıkoyma eylemlerinde hukuka uygunluk nedenlerinin varlığından söz edilemez.

Suça Etki Eden Nedenler

223.maddede tanımlanan suçlara özgü cezada indirim yapılmasını veya cezanın artırılmasını gerektiren özel bir hükme yer verilmemiştir.

Suçun Özel Görünüş Biçimleri

maddede tanımlanan suçlara teşebbüs mümkündür ve bu suçlara iştirakin her hali (müşterek fail, azmettiren ve yardım eden) söz konusu olabilir. Bu durum­larda TCK.nun genel hükümleri uygulanacaktır.

maddenin 4. ve 5.fıkralarında özel bir içtima hükmüne yer verilmiştir. Buna göre, maddenin bir, iki ve üçüncü fıkralarında tanımlanan suçların işlenmesi sıra­sında kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi veya kasten yaralama suçunun neticesi itibariyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda ayrıca bu suçlardan dola­yı da cezaya hükmolunacaktır. Eğer, kasten yaralama fiili bu suçun basit veya temel şeklini (TCK 86/1-2.f.) aşmıyorsa, bu fiilin 223.mad-denin bir, iki ve üçüncü fıkrala­rında tanımlanan suçların işlenmesi sırasında gerçekleşmesi koşuluyla faile ayrıca ceza verilmeyecektir. Ulaşım araçlarına zarar verilmesi, YTCK’nun 152.maddesinde mala zarar vermenin nitelikli hali olarak tanımlandığından bu suçtan dolayı da bağımsız olarak ceza tayin edilecektir.

Kovuşturma

Maddede tanımlanan suçlardan dolayı soruşturma ve kovuş­turma resen yapılır.

Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonul­ması (223/2-3.fıkra) yada bu araçlara karşı işlenen zarar verme (152.md.) suçlarının vatandaş veya yabancı tarafından yabancı ülkede işlenmesi halinde, Türk Kanunları uygulanır (YTCK. 13/lmd.)

Görevli Mahkeme

Maddenin bir, iki ve üçüncü fıkralarında tanımlanan suç­lardan dolayı açılacak davalara bakma görevi, 5235 sayılı Kanunun 11.maddesi uyarıca asliye ceza mahkemelerine aittir.

Suçun Yaptırımı

Ulaşım araçlarının ulaştırılmasında yararlananların güven­liklerini tehlikeye sokan 223.maddede tanımlanan suçların yaptırımları kaçırılan veya alıkonulan ulaşım aracının niteliğine ve tehlikenin ağırlığına göre farklı bir şekilde belirlenmiştir. Suçun konusu kara ulaşım aracı ise bir yıldan üç yıla kadar hapis (223/1.fıkra), deniz veya demiryolu ulaşım aracı ise iki yıldan beş yıla kadar hapis (223/2.fıkra), hava ulaşım aracı ise beş yıldan on yıla kadar hapis cezası öngö­rülmüştür. Hakim, bu fiillerin işleniş şekli, mahiyeti ve sebebiyet verdikleri tehlike­yi gözönünde tutarak belirtilen alt ve üst sınırlar arasında temel cezayı belirleyecektir.

Dava Zamanaşımı

Maddenin bir ve ikinci fıkralarında tanımlanan suçlarda dava zamanaşımı süresi 66/1-e bendi uyarınca sekiz yıl, maddenin üçüncü fıkrasın­da tanımlanan suç bakımından ise 6/1-de bendi uyarınca onbeş yıldır. Fiili işlediği sırada 12-18 yaş grubunda bulunanlar bakımından 66.maddenin 2.fıkrasındaki oranlardaki sürelerin geçmesiyle kamu davası düşer. Dava zamanaşımının hesa­bında 67.maddede gösterilen dava zamanaşımının durması veya kesilmesi halleri de gözetilmelidir.