TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu ve Cezası

MADDE 130.- (1) Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihti­laf ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır.

(2) Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Açıklama

• .maddenin 1.fıkrasında, bir kimsenin hatırasına ölümünden sonra en az üç kişi ile ihtilaf edilerek hakaret edilmesi bağımsız bir suç olarak düzenlenmiş, suçun alenen işlenmesi ağırlatıcı neden sayılmıştır. Ölen kişinin hatırasına hakaret suçu ETCK’da bağımsız bir suç olarak düzenlenmemiş yalnızca bu Kanunun 488/2. fıkra­sında hakaretin ölmüş birinin hatırasına karşı işlenmesi halinde ölenin belirli dere­cede yakınlarının şikâyet hakkına sahip oldukları belirtilerek dolaylı olarak bu suça yer verilmişti.
• .maddenin 2.fıkrasında ise, ölünün ceset ya da kemikleri kısmen veya tama­men alma veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunma suçu, ETCK.nun 178.maddesinin karşılığı olarak yeniden düzenlenmiştir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçla Korunan Hukuksal Değer

Maddede tanımlanan suçlarla korunmak istenilen hukuksal yarar, ölen kişiye ve onun ruhuna saygı duygusunun korunmasıdır. Zira, artık kendilerini savunmak olanağına malik olmayan ölülerin her türlü tecavüzlerden korunmaları, insani, medeni ve sosyal bir görevdir. Bir ölüye yönelmiş olan hakaret, gerçekte ölmüş olan kişinin yakınlarını incitmesi nedeniyle suç sayılmıştır. Kişilik ölümle son buldu­ğundan bu suçlarla ölünün şerefi değil, ölen kişinin bir bakıma manevi malvarlığı sayılan hatırası korunmakta ve hatırasına yönelik hakaretin onun yakınlarını mağ­dur etmesi nedeniyle 131/2.fıkrada, bu suç nedeniyle ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu ile eş veya kardeşleri tarafından şikâyette bulunulabileceği hükme bağlanmıştır.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçun Konusu

130.maddenin 2.fıkrasında tanımlanan suçun maddi konusu ölünün “ceset ve kemikleri”dir.

“Ceset”, ölmüş bir kişinin vücududur. “Kemik” ise, bu suç bağlamında, insanın çatısını oluşturan her türlü sert organdır. Bu suç bakımından cesedin çürümüş olup olmamasının önemi yoktur. Zira ceset bütünlüğünü yitirmiş olsa bile cesedin bir parçası veya kemiklerine yönelik fiiller de suçun konusuna dahildir. İnsan vü­cudu biçimini almamış düşükler “ceset” sayılmayacağından bu suçun konusunu oluşturmaz.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçun Faili Ve Mağduru

Bu suçların faili herhangi bir kimse olabilir.

Suçların mağduru ise ölen kişinin yakınları (131/2.md.)’dır.

Kişinin hatırasına hakaret suçunun maddi unsuru

13O.maddenin 1. fıkra­sındaki suçun maddi unsuru, bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiy­le ihtilat ederek hakaret etmektir. Hakaret; ölen kişinin hatırasını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edilerek veya sövmek suretiyle veya hakaret oluşturan başka davranışlarla işlenebilir.

Suçun oluşabilmesi için, ölen kimsenin hatırasına hakaretin en azından üç kişiy­le ihtilat ederek işlenmesi gerekir. En az üç kişinin ölen kişinin hatırasına isnat edi­len fiil veya olguyu öğrenmiş olmaları gerekir, öğrenme olanağı yeterli değildir. Bu fiil veya olguyu öğrenenlerin başkalarına aktarmaları halinde kendilerine aktarılan kişiler üç kişilik sayıya dahil edilemez. Hakaretin yazıyla işlenmesi halinde de “en azından üç kişiyle ihtilat ederek işlenme” unsuru aranacaktır.

Ölünün ceset veya kemiklerini alma veya bunları tahkir etme suçunun maddi unsuru

130.maddenin 2.fıkrasmda tanımlanan suçun maddi unsuru, bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini almak veya ceset veya kemik­ler hakkında tahkir edici fiillerde bulunmaktır.

Ceset veya kemiklerin hangi amaçla alındığının önemi yoktur. Keza, suçun olu­şumu bakımından ceset veya kemiklerin bütünüyle alınması da zorunlu değildir. Cesedin herhangi bir bölümünün veya sadece kemiklerinin alınması durumunda da suç oluşur. Buradaki “almak” tabirinin, ceset veya kemiklerin kısmen veya tamamen bulunduğu doğal ortamdan (örneğin mezardan) çıkarılması şeklinde anlaşılması gere­kir. Failin bunları alıp götürmesi ve kendi zilyetliği altında bulundurması gerekmez.

Ölünün ceset yada kemikleri hakkında tahkir edici fiiller, örneğin, cesede tü­kürmek, tabutunu tekmelemek, cesedi parçalamak, cesetle cinsel ilişkide bulunmak ve benzeri biçimde ölüye saygı ile bağdaşmayacak nitelikte fiillerle işlenebilir. Bu fiiller bakımından üç kişiyle ihtilat ederek işleme koşulu aranmamıştır. Eğer bu fiiller üç kişiyle ihtilat edilerek işlenmişse 10/1.fıkranın uygulanması gerekir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçun Manevi Unsuru

Bu suçlar kasten işlenebilen suçlardandır. Failin saiki önemli değildir. Bu suçla­rın taksirle işlenmesi mümkün değildir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru

Kanunun hükmünü yerine getirme (24/1.md.) halinde eylem hukuka uygun hale gelir. Örneğin, adli muayene ve otopsi amacıyla mezarın açılıp ölünün mezardan çıkarılarak bu işlemlerin yapılması (CMK.86., 87.md.) veya 1593 sayılı Umumi Hıf­zısıhha Kanununda öngörülen durumlarda mezarın açılarak ölülerin nakli veya 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun’da izin verilen durumlarda ölüden organ, doku ve kemik alınması durumla­rında “kanunun hükmünü yerine getirme” hukuka uygunluk nedeni söz konusu olduğundan bu eylemler 130/2.fıkradaki suçu oluşturmaz.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suça Etki Eden Nedenler

130.maddenin 1.fıkrasının ikinci cümlesinde, ölünün hatırasına hakaret suçunun “alenen” işlenmesi cezayı ağırlaştırıcı neden sayılmıştır. Aleniyet için aranan temel ölçüt, fiilin, gerçekleştiği koşullar itibarıyla belirli olmayan ve birden fazla kişiler tarafından algılanabilir olmasıdır. Fiilin basın ve yayın yoluyla gerçekleşmesi du­rumunda da aleniyet var sayılır. Suçun alenen işlenmesi halinde faile verilecek ceza altıda biri oranında artırılacaktır.

Maddede tanımlanan suçlar için cezayı azaltıcı özel bir neden öngörülmemiştir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Teşebbüs

Salt hareket suçu niteliğindeki bu suçlar bakımından icra hareket­leri bölünebildiği takdirde, fail bu suçların icrasına elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise suça te­şebbüs söz konusu olabilir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu İştirak

Bu suçlara iştirakin her hali (37.-39.md.) mümkündür.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu İçtima

13O.maddede özel bir hüküm bulunmadığından suçların içtimai genel hükümler çerçevesinde (42-44.md.) çözümlenecektir.

Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret edilmesi veya sövülmesi, bu suçu değil, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunun l.maddesinde ta­nımlanan suçu oluşturur.

130/2.fıkradaki fiillerin, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanu- nu’nun 2.maddesi anlamında “tarih öncesi veya tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bir varlık” sayılan anıt mezarda bulunan ceset veya kemik­leri hakkında işlenmesi durumunda, ayın Kanunun 65,maddesindeki suç da oluşur.

1593 sayılı UHK’nun 227.maddesinde belirtilen istisnalar dışında belediyelerden izin almaksızın her ne suretle olursa olsun mezarların açılması, 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezasını gerektiren bağımsız bir suç olarak öngörülmüştür. Ancak, mezardan cesedin çıkarılması veya kemik alınması durumunda bu fiiller zorunlu olarak meza­rın açılmasını da gerektirdiğinden, burada bir “geçitli suç” söz konusu olduğundan faile sadece YTCK.nun 130/2.fıkrası uyarınca ceza verilmesi, ayrıca UHK’nun 300.maddesinin uygulanmaması gerekir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Kovuşturma

131.maddenin 2.fıkrası uyarınca, hakaret suçunun ölmüş bir ki­şinin hatırasına karşı işlenmesi (130.md.) halinde suçun soruşturulması ve kovuştu­rulması ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve alt soyu, eş veya kardeşleri tarafın­dan şikâyette bulunulma-sına bağlıdır. Bu durumda, 5271 sayılı CMK’nun 253. ve 254.maddeleri uyarınca suç uzlaşma kapsamındadır.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Görevli Mahkeme

5235 sayılı Kanunun 10.maddesi uyarınca bu suçlardan açılan davalara bakma görevi sulh ceza mahkemesine aittir. Hakaretin basın yoluyla işlenmesi halinde 5187 sayılı Basın Kanununun 27.maddesi uyarınca görevli mah­keme, asliye ceza mahkemesidir.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Suçun Yaptırımı

Maddede tanımlanan suçların yaptırımı üç aydan iki yıla kadar hapistir. Ancak ölenin hatırasına hakaretin alenen işlenmesi durumunda ceza altıda biri oranında artırılacaktır.

TCK m 130 Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Dava Zamanaşımı

YTCK.nun 66/1-e maddesi uyarınca bu suçların dava za­manaşımı süresi sekiz yıldır.