TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Cezası Nedir?

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi

MADDE 118.- (1) Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kulla­nan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu Açıklama

5237 sayılı TCK.nun 118.maddesinde “sendikal hakların kullanılmasının engel­lenmesi” başlığı altında iki ayrı suç tipine yer verilmiştir. Bu suçların, 765 sayılı ETCK’da karşılığı bulunmamaktadır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Suçla Korunan Hukuksal Değer

2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun 2.maddesine göre; “sendika”, “işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip kuruluşlara” denilmektedir. Önceden izin almaksızın kurulabilen sendikalar işçi ve işveren sen­dikaları olarak birbirlerine karşı bağımsız olarak kurulup faaliyet gösterirler.

Anayasanın “Sendika kurma hakkı” başlıklı 51.maddesinin birinci fıkrası hük­müne göre; “çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ser­bestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya veya üyelik­ten ayrılmaya zorlanamaz”.

Günümüzde sendikalar, sadece işçilerin değil, toplumun bütününü ilgilendiren ekonomik ve sosyal konularda etkinliği ve önemli rolleri olan kuruluşlar haline gelmiştir. Sendikalar artık sadece işçi-işveren ilişkisini düzenleyen toplu iş sözleş­meleri bağıtlamakla kalmamakta siyasi hayatta da etkinliği olan bir baskı grubu olarak ortaya çıkmaktadır²¹⁵. Sendikaların; İşçi Sendikası (Sen.K.3.md.) İşveren Sen­dikaları (Özel Kesim İşveren Sendikaları-Sen.K.2/ll.md.; Kamu Kesimi İşveren Sen- dikaIarı-Sen.K.3/II.md.), Kamu Görevlileri Sendikası (KGSK. 2-31.md.) türleri var­dır. Sendikaların kurulabilecekleri iş kolları 2821 sayılı Sen.K.nun 60.maddesinde 28 adet olarak gösterilmiştir. Sendikanın Türkiye çapında faaliyette bulunması değil, bunun amaçlanması yeterlidir. Sendikanın faaliyet alanı tüzüğüne göre coğrafi olarak belli bir yer veya bölge ile sınırlı tutulamaz. Bir işçi veya işveren sendikası bir işyerinde örgütlenmek suretiyle de olsa ülke çapında faaliyet amacıyla kurulmuş ise yasanın öngördüğü şekil şartı yerine gelmiş sayılır, sendikanın fiilen Türkiye ça­pında örgütlenememiş, belirli bir bölgede güçlenmiş olması önemli değildir. Sendi­kalar il ve ilçelerde olması arasında bir fark olmaksızın ve tüzüklerinde belirtilmek koşuluyla şube açabilir, hatta bölge şubeleri (2821 s.K. Ek l.md.) de kurabilirler.

“Sendika özgürlüğü ve hakkı”, temel insan haklarından olup, çağdaş dünya­mızda doğrudan anayasalardan doğan ve kaynağını anayasalardan alan haklar­dandır. Anayasamızın 51.maddesinde hem bireysel ve hem de kolektif sendika özgürlüğü güvence altına alınmıştır. “Sendikal haklar”, sendikaların örgütlenmesi ile sendikaların faaliyetlerini kapsamaktadır. Sendikaların faaliyetleri de çalışma hayatına ilişkin faaliyetler, sosyal ve ekonomik faaliyetler olarak sınıflandırılabilir. Anayasa Mahkemesi, 1961 Anayasası döneminde verdiği bir kararda “sendika kurma özgürlüğü bir yandan demokrasiye dayalı düzeni oluşturan kişiliğe bağlı hak ve ödevlerdendir. Öte yandan da toplumsal yaşantıyı çağdaş uygarlık düzeyine eriştirme amacını güden sosyal ve iktisadi hak ve ödevlerdendir.” şeklinde, bu temel hakkın yapısını açıklamıştır. Anayasanın 51.maddesindeki sendika özgürlüğü temel hakkı salt olarak işçi ve işverenlerin bireysel sendikal özgürlüklerini sağla­makla kalmaz. Bunun yanında işçilerin ve işverenlerin kurdukları sendikaların varlığını ve kendilerine özgü faaliyetlerini de güvence altına almaya yöneliktir.

“Bireysel sendika özgürlüğü”, olumlu ve olumsuz sendika özgürlüğü olmak üzere ikiye ayrılarak İncelenmektedir. “Olumlu sendika özgürlüğü”, başta bireyle­rin serbestçe sendikalar kurma ve kurulmuş sendikalara üye olabilme özgürlükleri­ni ifade eder. “Olumsuz sendika özgürlüğü” ise, bireylerin sendikalara girmeme veya girmiş oldukları sendikalardan ayrılma hakkını göstermektedir.

Sendikaların zorunlu organları Genel Kurul, Yönetim, Denetim ve Disiplin Ku­ruludur. Genel kurul, sendika üyesi işçiler ve delegelerden oluşur. İşçiler ancak üyesi bulundukları sendikanın zorunlu organında yer alabilirler. Sendika üyeliği başlangıçta sendikanın kuruluşuna katılmak yoluyla elde olunabileceği gibi, sonra­dan sendikaya üye olmakla da kazanılır. Sendika üyeliğinin kazanılmasına ilişkin kural ve şartlar Sen.K.’nun 2O.maddesi ve takip eden maddelerinde düzenlenmiştir.

Sendikaların çalışma hayatına ilişkin faaliyetleri; toplu iş sözleşmesi bağıtlamak; toplu iş uyuşmazlıklarında bölge çalışma müdürlüklerine (TİSGLK 21.md.), ara bulucuya (TİSGLK 22.md.), hakem kurullarına (TİSGLK 52., 58.md.), iş mahkemele­rine (TİSGLK 15 ,16., 36., 39.md.)ve diğer yargı organlarına başvurmak (Sen. K. 32/2.md.); dava açmak ve husumete ehil olmak (Sen.K. 32/3.md.) şeklinde özetlene­bilir. Sendika ve Konfederasyonların sosyal faaliyetleri ise; üyelerine ve mirasçıları­na adli yardımda bulunmak (Sen. K. 33/1.md.), Kanun ve Uluslararası anlaşmalar uyarınca oluşturulan kurullara temsilci göndermek (Sen K. 33/2.md.), Sosyal güven- lige yönelik sandıklar ve kooperatifler kurulmasına yardımcı olmak (Sen. K.33/4- 5.md.)tır.

YTCK.nun 118,maddesinde tanılanan suçlarla korunmak istenilen hukuksal ya­rar, “Bireysel ve kolektif sendika özgürlüğü ve hakkf’nın korunması, bu hakların kullanılmasını engellemeye yönelik davranışların önüne geçilmesidir.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Faili

Bu suçların faili herhangi bir kişi olabilir. Bu suç, 119.madde (or­tak hüküm) kapsamına girmediğinden, failin kamu görevlisi olması ve görevi gere­ği elinde bulundurduğu araç ve gereçleri bu suçun işlenmesi sırasında kullanması halinde, 118.maddeye göre verilecek olan cezası 266/1.madde uyarınca artırıma tabi tutulacaktır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Mağduru

118/1.fıkradaki suçun mağduru, bireysel (olumlu veya olumsuz) sendikal hak ve özgürlükleri engellenen, diğer bir anlatımla bir sendikaya üye olmayan veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmama­ya sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak ama­cıyla kendisine karşı cebir veya tehdit kullanılan herhangi bir kimse olabilir.

118/2.fıkradaki suçun mağduru ise faaliyetleri engellenen sendika tüzel kişiliği ve sendikanın üyelerinden her biridir.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Maddi Unsuru

118.maddenin 1.fıkrasında bireysel sendikal hakların kullanılmasının engellen­mesi, 2.fıkrasında ise kolektif sendikal faaliyetlerin engellenmesi fiilleri suç olarak tanımlanmıştır.

Bireysel Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi (118/1.Fıkra)

Maddenin 1.fıkrasında tanılanan suçun maddi unsuru; bir kimseye karşı cebir veya tehdit kullanılarak, bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya ya da sendikadan veya sendika yöneti­mindeki görevinden ayrılmaya zorlanmasıdır. Bu suç tanımında çeşitli seçimlik hareketlere yer verilmiştir.

Cebir veya tehdit bu suçun unsurudur. “Cebir”, kişiye karşı fiziki güç kullan­mak suretiyle, onun veya bir üçüncü kişinin iradesi ve davranışları üzerinde zorla­yıcı bir etki meydana getirilmesidir. Cebre maruz kalan kişi, bu fiziki gücün mey­dana getirdiği acının etkisiyle belli bir davranışta bulunmaya zor 1 anmaktadır. Cebir kullanma sırasında mağdurun 86/2.fıkrada öngörülen biçimde basit tıbbi müdaha­leyle giderilebilecek ölçüde yaralanması bu suçun unsurunu oluşturur. Bu durumda fail, ayrıca kasten yaralama suçundan dolayı da cezalandırılmaz. “Tehdit” halinde ise, kişi bir saldırının, kötülüğün ileride meydana geleceği bildirilerek korkutulmak- tadır. Burada, failin isteğinin yerine getirilmemesi koşuluna bağlı kılınmış bir saldırı veya kötülüğün meydana getirileceği mağdura bildirilmektedir. Tehdit konusu saldırının gerçekleştirilmesi ya da gerçekleştirilmemesi önemli değildir. Failin kul­landığı sözler ya da yaptığı davranışların mağdur üzerinde ciddi bir korku oluş­turmaya elverişli ve yeterli olması halinde tehdidin varlığından söz edilebilir. Teh­didin mutlaka fail tarafından gerçekleştirilmesi gerekmez. Fail adına hareket eden üçüncü bir kişinin böyle bir saldırıyı gerçekleştireceğini mağdura iletmesi de yeter­lidir²¹⁹. “Hukuka aykırı bir başka davranış” ise, hukuk düzeninin belirlemiş olduğu, emir veya yasak biçimde bir içeriğe sahip olan her türlü hukuk kuralına aykırı ey­lemdir. Eylemin hukuka aykırılığı değerlendirilirken, ilgili mevzuat hükümlerinin gözetilmesi gerekir.

Madde gerekçesinde de belirtildiği üzeri, bu suçun tamamlanmış şekline göre cezaya hükmedilebilmesi için, cebir veya tehdide maruz kalan kişinin sendikaya üye olması veya olmaktan vazgeçmesi, sendikanın faaliyetlerine katılması veya katılmaktan vazgeçmesi ya da sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılması gerekmektedir. Bu amaçlarla, kişiye karşı cebir veya tehdit kullanılması, söz konusu suç tamamlanmış gibi cezalandırılabilmek için yeterlidir. Bu bakımdan söz konusu suç, bir teşebbüs suçu niteliği taşımaz.

Kolektif Sendikal Faaliyetlerin Engellenmesi (118/2.Fıkra)

Bu suçun maddi unsuru, cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı baş­ka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesidir. Bir sendikanın faaliyetlerinin cebir veya tehditle ya da hukuka aykırı bir davranışla engellenmiş olması halinde, suç tamamlanmış olur.

Örneğin, bir sendikanın çalışma hayatına ilişkin faaliyetlerinden herhangi biri­nin (toplu iş sözleşmesi bağıtlamak, toplu iş uyuşmazlıkları ile ilgili görevlerinin, dava açmak görevinin) ya da sosyal faaliyetlerinden herhangi birinin (örneğin Ka­nun ve uluslararası anlaşmalar uyarınca oluşturulan kurullara temsilci göndermek faaliyetinin) cebir veya tehditle ya da hukuka aykırı bir davranışla engellenmesi halinde bu suç oluşacaktır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Manevi Unsuru

Maddedeki suçlar kasten işlenebilen suçlardandır. 1.fıkradaki suçun manevi un­surunun oluşabilmesi için failde genel kastın yanında ayrıca bu fıkrada sayılan olumlu veya olumsuz bireysel sendikal haklardan birinin kullanılmasını engelleme amacı, yani özel kastı bulunması gerekir. Bu itibarla bu suç doğrudan kastla işlene­bilir. Olası kastla işlenmesi mümkün değildir.

Maddenin 2.fıkrasındaki suç, genel kastla işlenebilir. Doğrudan veya olası kastla işlenmesi mümkündür. Failin, cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışıyla bir sendikanın faaliyetlerini engellediğini bilmesi ve bunu isteyerek fiilini gerçekleştirmesi gerekli ve yeterlidir.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçuna Etki Eden Nedenler

Bu suçların cezasının artırılmasını veya daha az ceza verilmesini gerektiren özel bir sebep öngörülmemiştir. “Ortak hüküm” başlıklı 119.madde bu suçlar bakımın­dan uygulanmaz.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçuna Teşebbüs

Maddenin 1.fıkrasındaki suç, bir teşebbüs suçu niteliği taşıdığın­dan bu suça teşebbüs esas en tamamlanmış suç sayılarak cezalandırıldığından te­şebbüs (35.md.) hükümlerinin bu suç bakımından uygulanması mümkün değildir. Maddenin 2.fıkrasında tanımlanan suç ise teşebbüse elverişlidir. 

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçuna İştirak

Bu suçlar iştirak bakımından özellik taşımaz. Bu nedenle bu suçlara iştirakin her şekli mümkündür.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda İçtima

Cebir veya tehdit bu suçların unsuru sayıldığından, bileşik suç (42.md.) hükümlerine göre faile ayrıca cebir (108.md.) veya tehdit (106.md.) suçla­rından dolayı ceza verilmez. Bu suçların işlenmesi sırasında başka suçların, örneğin hakaret, kişinin hürriyetinden yoksun bırakılması gibi suçların işlenmesi ya da cebir kullanılırken kişinin basit yaralanmayı aşacak şekilde yaralanması durumlarında fail ayrıca bu suçlardan dolayı gerçek içtima kuralı uyarınca cezalandırılır. Bu suçla­rın zincirleme suç (43.md.) biçiminde işlenmesi de mümkündür.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Kovuşturma

Bu suçların soruşturulması ve kovuşturulması genel hükümler uyarınca C.Başsavcılığınca re’sen yapılır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Görevli Mahkeme

5235 sayılı Kanunun 10. ve 11.maddeleri uyarınca bu suç­lar dolayısıyla açılan davalardan suça sulh ceza, 2.fıkradaki suça ise asliye ceza mahkemesinde bakılır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Yaptırımı

Birinci fıkradaki suçta altı aydan iki yıla kadar hapis, ikinci fıkradaki suçta ise bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıdır.

TCK m 118 Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Dava Zamanaşımı

66/1-e bendi uyarınca bu suçların dava zamanaşımı süresi sekiz yıldır.